Od 11 marca obowiązuje znowelizowana 10 stycznia tego roku [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=6EFB14ED2FFAB5781BB1FAF45AF0273B?id=183399]ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia[/link] (ustawa). Wprowadziła ona nowe sankcje za naruszenie niektórych przepisów, w tym m.in. za nieprawidłowe znakowanie oraz nieprawidłową reklamę żywności.

[srodtytul]Jak było[/srodtytul]

Dotąd sankcjonowana była reklama lub promocja preparatów do początkowego żywienia niemowląt wbrew zakazowi określonemu w art. 25 ust. 2 ustawy, a zatem reklama:

- tych produktów w miejscach sprzedaży,

- polegająca na rozdawaniu próbek, organizowaniu specjalnych wystaw, rozdawaniu kuponów rabatowych i stosowaniu innych instrumentów handlowych tam określonych,

- jak również polegająca m.in. na przekazywaniu matkom próbek tych produktów bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych.

Karą za naruszenie tych zakazów była grzywna w wysokości 5000 złotych.

Drugą sankcją w zakresie znakowania żywności była kara pieniężna, wymierzana w drodze decyzji przez właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, do wysokości pięciokrotnej wartości zakwestionowanej ilości środka spożywczego (art. 103 ust. 2 pkt 1 ustawy). Moim zdaniem jednak, zgodnie z literalnym brzmieniem dotychczasowego art. 103 ust. 1 pkt 1 ustawy, była to sankcja za naruszenie przepisów tylko w zakresie znakowania, nie zaś za naruszenie w zakresie reklamy czy prezentacji. Mimo że w dwóch wypadkach, tj. przy środkach spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz przy wodach, odesłanie było poczynione do przepisów regulujących zarówno znakowanie, jak i prezentację i reklamę, to z treści przepisu przewidującego sankcję wynikało, że dotyczy ona tylko nieprzestrzegania wymagań w zakresie znakowania.

[srodtytul]Jak jest[/srodtytul]

Nowy art. 103 ust. 1 pkt 1 ustawy tylko na pierwszy rzut oka wydaje się uporządkowaniem dotychczasowych sankcji, dość karkołomnie zapisanych. Tymczasem ustawodawca obecnie przewidział, że ten, kto nie przestrzega wymagań w zakresie znakowania środków spożywczych, w tym w zakresie prezentacji, reklamy i promocji, określonych we wskazanych w tym artykule przepisach (a zatem m.in. przepisów dot. suplementów diety, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wód), podlega karze pieniężnej w wysokości do pięciokrotnej wartości brutto zakwestionowanej ilości środka spożywczego.

Nowością jest, że taka kara może być wymierzona za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących reklamy, prezentacji i promocji (obok dotychczasowego znakowania).

Poza tym nowe przepisy przewidują taką sankcję również za nieprzestrzeganie wymagań w zakresie znakowania aromatów i substancji dodatkowych. Znakowanie, prezentacja, reklama i promocja grzybów i przetworów grzybowych niezgodnie z przepisami także może zakończyć się wymierzeniem kary pieniężnej.

Nowela doprecyzowała, że kara wymierzana jest na podstawie wartości brutto produktu (poprzednio była tylko „wartość” produktu).

Tak jak dotąd kara ta wymierzana jest w drodze decyzji przez właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.

Należy zwrócić uwagę, że niezależnie od nowego brzmienia art. 103 ust. 1 pkt 1 ustawy sankcja za reklamę lub promocję preparatów do początkowego żywienia niemowląt (prowadzone wbrew omówionemu wyżej zakazowi określonemu w art. 25 ust. 2 ustawy) pozostała bez zmian, czyli jest to kara grzywny do 5000 złotych.

[srodtytul]Technika legislacyjna dawniej i dziś[/srodtytul]

Technika legislacyjna zastosowana dawniej w tym przepisie na pewno nie służyła ukazaniu przedsiębiorcom w sposób przejrzysty tego, za co grozi im kara. Konstrukcja przepisu odsyłała do innego przepisu, a ten znowu wymagał sięgnięcia do kolejnego przepisu. W ten karkołomny sposób przedsiębiorca mozolnie ustalał, za jakie naruszenia może ponieść odpowiedzialność.

Teraz jednak zamiast być lepiej, wydaje się być gorzej, i to nie tylko ze względu na rozszerzenie sankcji na prezentację, reklamę i promocję, ale także z tego powodu, że w sankcjach zdają się być pomieszane kluczowe pojęcia, takie jak choćby znakowanie i reklama. Jak bowiem zrozumieć, że karze pieniężnej podlega ten, „kto nie przestrzega wymagań w zakresie znakowania środków spożywczych, w tym w zakresie prezentacji, reklamy i promocji (…)”? Przecież reklama i prezentacja produktów nie mieszczą się w zakresie pojęcia „znakowania środków spożywczych”. Z pewnością celem ustawodawcy było po prostu objęcie sankcją również reklamy, promocji i prezentacji, ale zapis ten jednak wydaje się niefortunny.

[srodtytul]Jak wyliczyć wysokość kary[/srodtytul]

Według nowego brzmienia art. 103 ust. 1 pkt 1 w związku z ust. 2 pkt 1 ustawy mogą pojawić się trudności z wyliczeniem wysokości kary za niektóre działania niezgodne z prawem. Ustęp 2 pkt 1 tego artykułu przewiduje bowiem, że za naruszenia przepisów dotyczących znakowania, w tym w zakresie prezentacji, reklamy i promocji, może być wymierzona kara pieniężna do pięciokrotnej wartości brutto zakwestionowanej ilości środka spożywczego. Jak zatem obliczyć wysokość kary w wypadku reklamy czy promocji (np. reklamy zamieszczonej na stronie internetowej lub emitowanej w telewizji) na podstawie tych wskaźników? W większości przy reklamie nie będziemy przecież mieli do czynienia z „zakwestionowaną ilością środka spożywczego”.

[i]Autorka jest adwokatem z kancelarii Wierzbowski Eversheds[/i]