Osoba prowadząca indywidualną działalność gospodarczą może zatrudniać nie tylko nieznane sobie osoby, ale i te bliskie. Członka rodziny, tak jak każdego, wolno przyjąć na etat. To z kolei oznacza, że trzeba będzie mu wypłacać wynagrodzenie.

Tak bowiem nakazują przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=AE89BF528781D2C42167CAF23691862B?id=76037]kodeksu pracy[/link] w art. 22 § 1. Za wykonaną pracę pracodawca ma obowiązek zapłacić. W konsekwencji musi też z pensji potrącić zaliczkę na podatek dochodowy. Na tym nie koniec.

Powinien także się rozliczyć z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Jednak to, jak będą naliczane składki, zależy od tego, czy córka, matka, żona, ojciec pozostają z przedsiębiorcą we wspólnym gospodarstwie domowym czy też nie.

[ramka][b]Nie gdy przygotowanie zawodowe[/b]

Za osobę współpracującą do celów ubezpieczeniowych z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci własne (również przysposobione), dzieci drugiego małżonka (również przysposobione), rodziców, macochę i ojczyma (oraz osoby przysposabiające), jeżeli pozostaje z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracuje przy prowadzeniu tej działalności.

Jednak nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego. Tak wynika z art. 8 ust. 11 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=01E934F8E8C52292F23E32182E640DF4?n=1&id=184677&wid=327789]ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych[/link].Osobami współpracującymi są także ci, którzy współpracują z osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.[/ramka]

[srodtytul]Osoba współpracująca...[/srodtytul]

Gdy zatrudnieni członkowie rodziny pozostają z biznesmenem we wspólnym gospodarstwie domowym, to przedsiębiorca składki te powinien naliczyć, odprowadzić i rozliczyć w kosztach firmowych nie jak za pracownika, ale jak za osobę współpracującą.

Tacy bliscy zgodnie z art. 13 pkt 5 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.) podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności do momentu jej zakończenia.

Ubezpieczenie chorobowe jest tak samo jak i dla prowadzącego działalność gospodarczą dobrowolne. Objęcie takim nieobowiązkowym ubezpieczeniem następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie nim, ale nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym został on zgłoszony.

Płatnikiem składek ubezpieczeniowych osób współpracujących jest prowadzący działalność gospodarczą. On też finansuje te należności. Przedsiębiorca ten opłaca bowiem składki z własnych środków, rozlicza je, a także terminowo składa odpowiednie deklaracje. Jakie?

Przykładowo pani Milena prowadzi działalność gospodarczą, z której podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu.

Od 1 grudnia przy działalności będzie jej pomagała córka. Kobiety mieszkają razem i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. Pani Milena powinna złożyć formularz ZUS ZUA (druk przeznaczony do zgłoszenia do ubezpieczenia) z kodem 05 11 XX (przewidzianym dla osoby współpracującej z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność) i zgłosić dziewczynę do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego, zdrowotnego oraz ewentualnie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Za grudzień pani Milena jako płatniczka składek powinna złożyć miesięczny raport ZUS RCA za siebie i córkę. Natomiast za kolejne miesiące, jeżeli nie nastąpi żadna zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego, płatniczka będzie tylko opłacała należne składki, a z obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych będzie już zwolniona.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pan Marcin prowadzi własną działalność gospodarczą. Na podstawie umowy o pracę zatrudnia swoją córkę, która razem z nim mieszka i prowadzi z nim gospodarstwo domowe. W takim przypadku dziewczyna pomimo zawartej umowy o pracę będzie podlegała ubezpieczeniom jako osoba współpracująca. Ojciec z firmowej kasy będzie finansował jej składki ubezpieczeniowe.[/ramka]

[ramka][b]Przykład[/b]

Pan Grzegorz ma swoją firmę. Prowadzi ją z żoną, która pomaga mu nieodpłatnie i bez umowy. Małżonkowie postanowili do pomocy zatrudnić jeszcze ciotkę pana Grzegorza.

Jednak taka osoba nie będzie miała statusu osoby współpracującej, i to niezależnie od tego, czy pan Grzegorz da jej etat czy umowę cywilnoprawną, czy też prowadzi z nim wspólne gospodarstwo domowe.

Ciotka nie jest bowiem jedną z osób, które zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych mogą być uznane za współpracujące.[/ramka]

[srodtytul]... nie w spółkach osobowych[/srodtytul]

Inaczej wygląda naliczanie omawianych składek w przypadku zatrudniania przez przedsiębiorcę członków rodziny niepozostających z nim we wspólnym gospodarstwie oraz w przypadku zatrudniania członków rodziny wspólnika spółki cywilnej lub spółki osobowej, np. jawnej.

Posiadanie przez takiego członka rodziny statusu pracownika oznacza obliczanie i odprowadzanie składek na ubezpieczenia społeczne oraz składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne zgodnie z zasadami określonymi dla pracowników. [ramka][b]Przykład[/b]

Pan Bartek jest wspólnikiem w spółce jawnej. Zatrudnił w niej na umowę o pracę swojego ojca, z którym mieszka. Mimo że razem prowadzą gospodarstwo domowe, to tata pana Bartka nie będzie miał statusu osoby współpracującej, tylko pracownika. Jego składki ubezpieczeniowe będą finansowane po części przez niego, a po części przez płatnika składek, którym jest spółka jawna.[/ramka]

[ramka][b]Przykład[/b]

Pani Basia razem z koleżanką prowadzi spółkę cywilną. Zatrudniła na podstawie umowy o pracę na czas określony siostrę koleżanki (wspólniczki), z którą obie panie mieszkają i prowadzą gospodarstwo domowe. Zatrudniona siostra będzie miała status pracownika, a nie osoby współpracującej.

Składki zapłacone na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz wypadkowe pracowników – w części sfinansowanej przez siebie – przedsiębiorca ma prawo zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Natomiast zaliczkę od takiego wynagrodzenia oblicza oraz pobiera na zasadach określonych w art. 32 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=80474]ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.)[/link].[/ramka]