Praca tymczasowa jako forma zatrudniania pracowników cieszy się popularnością zwłaszcza w hipermarketach, biurach rachunkowych, projektowych oraz tam, gdzie praca ma charakter sezonowy czy wtedy, gdy potrzebne jest zatrudnienie osób na zastępstwo.

Ten, kto korzysta z pracy tzw. czasowników, ma mniejsze zobowiązania i mniejsze koszty pracy tej osoby. Przykładowo nie pokrywa opłat za jej badania lekarskie.

A to dlatego że to agencja pracy tymczasowej (APT) zatrudnia pracownika i kieruje go do pracodawcy użytkownika, czyli tego, na którego rzecz i pod którego kierownictwem pracownik będzie świadczył pracę. Faktycznym pracodawcą pozostaje więc agencja pracy tymczasowej i to z nią pracownik podpisuje umowę o pracę. To na niej, jako pracodawcy, ciążą obowiązki i odpowiedzialność wobec pracownika wynikające z prawa pracy. Ale ustawa z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (DzU nr 166, poz. 1608 ze zm.) niektóre wymogi nakłada również na pracodawcę użytkownika.

Podstawowy obowiązek pracodawcy użytkownika polega na zapewnieniu pracownikowi tymczasowemu odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, napojów i posiłków profilaktycznych.

Użytkownik też szkoli go w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, ustala okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy, ocenia ryzyko zawodowe oraz informuje o tym ryzyku. Pracodawca, na którego rzecz tzw. czasownik świadczy pracę, musi też udostępnić pomieszczenia socjalne na zasadach przewidzianych dla własnych pracowników. Dotyczy to zwłaszcza stołówek, miejsc odpoczynku, palarni, pomieszczeń sanitarnych, przebieralni czy natrysków.

Na pracodawcy użytkowniku ciąży także wymóg zorganizowania stanowiska pracy i zapewnienia pracownikowi bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy tymczasowej. Pracownikowi tymczasowemu nie wolno powierzać pracy szczególnie niebezpiecznej w rozumieniu kodeksu pracy. Pracodawca, u którego czasownik wykonuje pracę, ma prowadzić ewidencję czasu pracy w zakresie i na zasadach obowiązujących pracowników tego zakładu.

W umowie zawartej z APT obowiązki pracodawcy użytkownika mogą być ustalone odmiennie. Strony np. dodatkowo ustalają, że koszty podróży służbowych w pełni będzie zwracał pracodawca użytkownik.

Użytkownik nie może wypowiedzieć pracownikowi tymczasowemu warunków pracy i płacy oraz powierzać mu wykonywania obowiązków na rzecz i pod kierownictwem innego podmiotu.

Pracownik tymczasowy powinien być traktowany przez pracodawcę użytkownika nie mniej korzystnie co do warunków pracy i innych warunków zatrudnienia niż stali pracownicy tego pracodawcy na takim samym lub podobnym stanowisku. Dotyczy to również dostępu do szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe organizowanych przez pracodawcę użytkownika, jeśli pracownik tymczasowy wykonuje pracę na rzecz tego pracodawcy nie krócej niż sześć tygodni. W razie naruszenia zasad równego traktowania pracownik tymczasowy może dochodzić od APT odszkodowania określonego w kodeksie pracy. Jeżeli agencja zapłaci je pracownikowi, może domagać się zwrotu całej kwoty od pracodawcy użytkownika.

Użytkownik wykonuje obowiązki i korzysta z praw przysługujących pracodawcy w zakresie niezbędnym do organizowania pracy z udziałem czasownika. Wolno mu więc kontrolować jakość i sposób wykonywania przez niego pracy czy wydawać mu polecenia służbowe i porządkowe. Ustala rozkład czasu pracy (np. godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy, przerwy w pracy czy godziny nadliczbowe). Ma prawo egzekwować od czasownika obowiązujący w firmie regulamin pracy. Ale wymóg przestrzegania tego regulaminu ciąży na czasowniku tylko w takim zakresie, w jakim reguluje organizację pracy i przestrzeganie zasad bhp. Nie stosuje się natomiast do niego postanowień o np. sposobie i częstotliwości wypłaty wynagrodzenia. Te zagadnienia reguluje bowiem APT i umowa o pracy tymczasowej. Pracodawca użytkownik nie może wymierzać pracownikowi tymczasowemu kary porządkowej. Wolno mu natomiast wnioskować o jej wymierzenie do APT.

Pracodawca użytkownik ma również wpływ na termin wykorzystania przez pracownika tymczasowego należnego urlopu. Te zasady zazwyczaj zawiera umowa z agencją pracy tymczasowej. Pracodawca i APT mogą np. uzgodnić, że pracownik wykorzysta w całości przysługujący urlop przed upływem wygaśnięcia umowy o pracę. Jeżeli jednak okres wykonywania pracy na rzecz użytkownika przekracza sześć miesięcy, pracodawca umożliwia czasownikowi wykorzystanie przysługującego mu urlopu w uzgodnionym z nim terminie.

Wypłata ekwiwalentu za niewykorzystany urlop, podobnie jak i wynagrodzenia, wszystkie rozliczenia nadgodzin czy pracy w święta lub zmianowej należą do agencji pracy tymczasowej jako faktycznego pracodawcy. Jeśli jednak APT lub pracodawca użytkownik naruszą jakiekolwiek prawa pracownicze, pracownikowi tymczasowemu przysługuje prawo dochodzenia odszkodowania od agencji jako faktycznego.

Za szkodę wyrządzoną pracodawcy użytkownikowi przez pracownika tymczasowego powstałą przy wykonywaniu pracy tymczasowej odpowiada APT na zasadach i w granicach obowiązujących pracownika zgodnie z przepisami o odpowiedzialności materialnej zatrudnionych. Agencja ma prawo dochodzić od pracownika tymczasowego zwrotu równowartości odszkodowania, które wypłaciła pracodawcy użytkownikowi (patrz tekst niżej).

Autorka jest starszą specjalistką w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej