Każde postępowanie sądowe wymaga przedstawienia dowodów, które będą potwierdzały zasadność dochodzonego roszczenia. Jednym z najczęściej przedstawianych w sądzie przez przedsiębiorców dowodów jest faktura VAT. Jest to dokument handlowy, wystawiany przez jednego przedsiębiorcę (np. dostawcę towaru) innemu przedsiębiorcy (np. odbiorcy towaru), który potwierdza szczegóły zawartej transakcji.
Dysponowanie przez przedsiębiorcę fakturą VAT jest szczególnie ważne, jeśli chce on ograniczyć koszty związane z postępowaniem sądowym. W sprawach rozpoznawanych w postępowaniu zwykłym przedsiębiorca jest bowiem zobowiązany do uiszczenia już na wstępie całej opłaty, tj. 5 proc. od wartości przedmiotu sporu. Koszty postępowania sądowego przedsiębiorca-wierzyciel może ograniczyć, jeśli będzie dysponował dokumentami pozwalającymi na rozpoznanie sprawy w postępowaniu nakazowym. Uiści wówczas tylko 1/4 opłaty wnoszonej w zwykłym postępowaniu.
Dowodem dokumenty
Zgodnie z art. 485 par. 1 kodeksu postępowania cywilnego sąd może wydać nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, jeżeli dochodzone roszczenie zostało udokumentowane zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem. Dokumentem takim może być oczywiście faktura VAT.
Ponadto sąd może wydać nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia na podstawie dokumentu urzędowego, wezwania dłużnika do zapłaty i pisemnego oświadczenia dłużnika o uznaniu długu, zaakceptowanego przez niego żądania zapłaty, a także zwróconego przez bank i niezapłaconego z powodu braku środków na rachunku bankowym. Nakaz zapłaty może być też wydany przeciwko zobowiązanemu z weksla, czeku, warrantu lub rewersu należycie wypełnionych, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości.
Wniosek powoda
Do zainicjowania postępowania nakazowego konieczny jest wniosek powoda, czyli przedsiębiorcy dochodzącego swoich roszczeń. Z wniosku tego jednoznacznie musi wynikać, że chce on rozpoznania jego sprawy w postępowaniu nakazowym. Taki wniosek powinien być zgłoszony w pozwie. Bezskuteczne będzie więc jego złożenie ustnie lub w późniejszym terminie, np. na pierwszej rozprawie w zwykłym postępowaniu.
W postępowaniu nakazowym dopuszczalne jest jedynie dochodzenie roszczeń pieniężnych albo świadczenia innych rzeczy zamiennych. Z uwagi na fakt, że sprawa w postępowaniu nakazowym rozpoznawana jest na posiedzeniu niejawnym i sąd bierze pod uwagę jedynie złożone w postaci dokumentów dowody, przedsiębiorca-powód powinien w pozwie przedstawić wszystkie swoje twierdzenia i dowody. Jeżeli tego nie zrobi, to przy wydawaniu nakazu zapłaty sąd nie będzie brał ich pod uwagę, a jeżeli dojdzie do rozprawy, to przedsiębiorca może mieć trudności z ich przedstawieniem.
Można wnieść sprzeciw
Jeżeli złożony pozew i złożona jako dowód faktura lub inny dokument potwierdzający należności nie będą budziły żadnych wątpliwości, sąd na posiedzeniu niejawnym wyda nakaz zapłaty. Jest on orzeczeniem warunkowym. Po wydaniu nakazu sąd doręcza pozwanemu orzeczenie wraz z pozwem i załącznikami. Jednocześnie sąd nakazuje mu, żeby w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu zaspokoił roszczenie w całości wraz z kosztami albo w tym terminie wniósł zarzuty.
Z uwagi na fakt, że nakaz zapłaty jest pierwszym pismem doręczanym pozwanemu w sprawie, sąd ma obowiązek sprawdzenia, czy wskazany w pozwie adres pozwanego jest prawdziwy. Jeśli był nieprawidłowy i nie można doręczyć mu pozwu, to zgodnie z art. 4921 kodeksu postępowania cywilnego sąd z urzędu uchyla nakaz, a przewodniczący podejmuje odpowiednie czynności (np. zawiesza postępowanie). Jeżeli po wydaniu nakazu okaże się, że pozwany w chwili wniesienia pozwu nie miał zdolności sądowej, procesowej albo organu powołanego do jego reprezentowania, a braki te nie zostały usunięte w wyznaczonym terminie, sąd z urzędu uchyla nakaz zapłaty i wydaje odpowiednie postanowienie, np. o odrzuceniu pozwu.
Pozwany, który kwestionuje wydany nakaz zapłaty, powinien wnieść zarzuty do sądu, który go wydał. W swoim piśmie musi wskazać, czy rozstrzygnięcie jest kwestionowane w całości czy w części, przedstawić zarzuty, a także wszystkie okoliczności faktyczne i dowody na ich potwierdzenie. Jeżeli pozew wniesiono na urzędowym formularzu, wniesienie zarzutów również wymaga zachowania tej formy. W postępowaniu nakazowym pozwany nie może wystąpić z powództwem wzajemnym, gdyż w tym trybie procesowym jest ono niedopuszczalne.
Jeżeli pozwany swoje zarzuty wniesie w sposób prawidłowy, czyli np. w ustawowym terminie i we właściwej formie, to sąd wyznaczy rozprawę. W takiej sytuacji sprawa będzie toczyła się dalej na zasadach ogólnych. Sąd będzie mógł wydać wyrok, który odniesie się do samego nakazu – będzie mógł utrzymać go w mocy lub uchylić. W toku tego postępowania powód-przedsiębiorca nie może występować z nowymi roszczeniami zamiast lub obok dotychczasowych. Jeśli jednak w toku sprawy zmienią się okoliczności, to powód może żądać zamiast pierwotnego przedmiotu jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się (np. czynsz) rozszerzyć żądanie o dalsze okresy.
Gdy przedsiębiorca nie zgłosi jakichś okoliczności faktycznych, zarzutów lub wniosków dowodowych w pozwie albo w piśmie zawierającym zarzuty, ich rozpoznanie przez sąd jest możliwe jedynie wtedy, gdy strona wykaże, że nie mogła z nich skorzystać wcześniej lub gdy potrzeba ich powołania wynikła później.
Szybkie wykonanie orzeczenia
Dochodzenie przez przedsiębiorcę swoich roszczeń w postępowaniu nakazowym korzystne jest także z tego względu, że z chwilą wydania nakazu zapłaty stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania klauzuli wykonalności. Oznacza to, że nakaz zastępuje postanowienie o zabezpieczeniu roszczenia. Przedsiębiorca może zatem od razu wszcząć postępowanie wykonawcze, co znacznie skraca czas postępowania wykonawczego.
We wniosku o wszczęcie postępowania wykonawczego przedsiębiorca powinien jednak oznaczyć sposób zabezpieczenia, gdyż nie wynika on z treści nakazu. Powinien więc np. wskazać, że zabezpieczenie powinno nastąpić poprzez ustanowienie zakazu zbywania określonych ruchomości.
- Czy musi być oryginał weksla
Kontrahent nie zapłacił przedsiębiorcy należności, która zabezpieczona była wekslem. Jeśli wierzyciel chce dochodzić swoich roszczeń w postępowaniu nakazowym, to do pozwu musi dołączyć oryginał weksla. Sąd nie może mieć bowiem żadnych wątpliwości co do prawdziwości tego dokumentu.
Poza tym weksel musi być prawidłowo wypełniony. Przykładowo, złożenie niewypełnionego weksla in blanco wraz z deklaracją wekslową nie czyni zadość wymaganiom formalnym określonym dla postępowania nakazowego.
Potrzebne dokumenty
Aby uzyskać nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie muszą zostać udowodnione dołączonymi do pozwu:
- dokumentem urzędowym,
- zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem,
- wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu,
- zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank i nie zapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym,
- wekslem, czekiem, warrantem lub rewersem należycie wypełnionymi, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości,
- umową, dowodem spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego oraz dowodem doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi należności zapłaty świadczenia pieniężnego lub odsetek w transakcjach handlowych określonych w ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.
Podstawa prawna
- Art. 484
1
–497
ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (DzU nr 43, poz. 296 ze zm.)
