Istotny wyjątek od ochrony działaczy związkowych wynikającej z art. 32 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=162202]ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn. DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm.)[/link] zachodzi wówczas, gdy u pracodawcy zatrudniającego co najmniej 20 pracowników następują zwolnienia grupowe.

[srodtytul]W razie zwolnienia grupowego[/srodtytul]

Wskazuje na to treść art. 5 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=169524]ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm.; ustawa o zwolnieniach grupowych). [/link]

Przepis ten pozwala pracodawcom zastosować wobec działaczy związkowych wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy i płacy. Przedsiębiorca może więc poprzez wypowiedzenie zmieniające zmienić ich warunki pracy, np. proponując im niższe wynagrodzenie.

Przy czym w takim przypadku takim osobom tym przysługuje do końca okresu, w którym korzystaliby ze szczególnej ochrony przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy, dodatek wyrównawczy obliczony według zasad wynikających z [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=AE89BF528781D2C42167CAF23691862B?id=76037]kodeksu pracy[/link].

Szczegółowo kwestię dodatku reguluje [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=73966]rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczenia odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.).[/link]

Także w razie zwolnień indywidualnych z przyczyn niedotyczących pracowników dopuszczalne jest za-stosowanie wypowiedzenia zmieniającego wobec chronionych działaczy związkowych. Przewiduje to art. 10 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych.

Oznacza to, iż dopuszczalna jest wobec nich zmiana warunków pracy lub płacy (z zachowaniem prawa do dodatku wyrównawczego) w trybie art. 5 ust. 5 tej ustawy.

[srodtytul]Indywidualne rozstania[/srodtytul]

Przy czym [b]Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 20 marca 2009 r. (I PK 185/08)[/b] wskazał, że pracodawca może działaczowi związkowemu wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy i płacy także w czasie zwolnień indywidualnych przy założeniu, że istniała konieczność wypowiedzenia tych warunków z przyczyn niedotyczących pracodawcy i przyczyny te stanowiły wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenia.

Nadto Sąd Najwyższy uznał, że z odpowiedniego zastosowania art. 5 ust. 5 pkt 3 ustawy wynika, że zastosowanie będzie miał także art. 38 k.p., jak również przewidziane w art. 10 ust. 3 ustawy wymaganie wyrażone w zwrocie „nie jest możliwe dalsze zatrudnianie pracowników na dotychczasowych stanowiskach pracy”.

Uzasadniono to tym, że w zakresie dopuszczalności zmiany warunków pracy i płacy działacze związkowi nie mogą być gorzej traktowani niż inni pracownicy należący do pracowników szczególnie chronionych. Ma to znaczenie w razie złożenia przez działacza związkowego odwołania od wypowiedzenia do sądu pracy.

[srodtytul]Odwołanie do sądu[/srodtytul]

W razie wniesienia przez działacza związkowego odwołania do sądu pracodawca musi wykazać nie tylko zachowanie warunków formalnych wypowiedzenia, ale także jego zasadność i powody wytypowania danego pracownika do wypowiedzenia zmieniającego. Sąd dokonuje bowiem oceny również tego, czy uzasadnione było wypowiedzenie warunków umowy o pracę temu, a nie innemu podwładnemu.

Ponadto, dla oceny zasadności wypowiedzenia zmieniającego przez sąd ważne są nie tylko przyczyny, które usprawiedliwiają decyzję o wypowiedzeniu (o potrzebie zmiany dotychczasowych warunków pracy i płacy), ale także to, jakie nowe warunki pracy i płacy zostały zaproponowane pracownikowi.

[ramka][b]Przykład[/b]

Jolanta J. była działaczką związkową, której stosunek pracy podlegał szczególnej ochronie. Pracodawca przeprowadzający zmiany organizacyjne wypowiedział jej warunki pracyi płacy, proponując zamiast pracy na stanowisku magazyniera pracę przedstawiciela handlowego z wynagrodzeniem niższym o 200 zł.

Wskazywał, że wobec likwidacji magazynu nie ma możliwości dalszego jej zatrudniania na dotychczasowym stanowisku.

Jolanta J. wniosła odwołanie od tego wypowiedzenia do sądu pracy, twierdząc, że jest pracownikiem szczególnie chronionym i wypowiedzenie jej warunków pracy jest sprzeczne z prawem.

Sąd oddalił jej powództwo, uznając, że wypowiedzenie warunków pracy i płacy było prawidłowe. [/ramka]

[ramka][b]Uwaga[/b]

W razie uznania przez sąd, że zachodziły nieprawidłowości w zakresie doboru pracowników oraz zaproponowano pracownikowi pracę nieodpowiadającą jego kwalifikacjom i prowadzącą do pogorszenia się jego sytuacji płacowej, sąd może stwierdzić, że wypowiedzenie było nieuzasadnione i tym samym istniała podstawa do przywrócenia pracownikowi dotychczasowych warunków pracy lub zasądzenia na jego rzecz odszkodowania.[/ramka]

[i]Autor jest sędzią w Sądzie Okręgowym w Kielcach[/i]