Zarządcy oraz właściciele muszą sprawdzać stan techniczny swoich obiektów budowlanych. Prawo przewiduje wiele rodzajów kontroli. Te podstawowe przeprowadza się dwa razy w roku – na wiosnę i na jesieni, czyli do końca maja oraz do końca listopada. Są to tzw. kontrole roczne.

W trakcie rocznej kontroli sprawdza się stan konstrukcji, elewacji, przegląda się pomieszczenia, instalacje i urządzenia związane z ochroną środowiska, w tym służące gromadzeniu i utylizacji odpadów stałych, przewody wentylacyjne i kominowe i instalacje gazowe.

Są również kontrole, które przeprowadza się co pięć lat. Wówczas bada się dodatkowo, m.in.: stan techniczny i przydatność do użytkowania obiektu budowlanego, jego estetykę oraz estetykę jego otoczenia, instalację elektryczną i piorunochronną w zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji oraz uziemienia instalacji i aparatów.

Kontrole na zlecenie właściciela, zarządcy przeprowadza osoba z uprawnieniami budowlanymi. Głównie są to specjaliści z uprawnieniami do kierowania robotami budowlanymi.

W niektórych przypadkach są wyjątki. Chodzi o kontrole instalacji piorunochronnych, gazowych, elektrycznych. Mogą je przeprowadzać osoby, które mają uprawnienia dozoru nad eksploatacją urządzeń i instalacji oraz sieci gazowych i energetycznych. Natomiast instalacje przewodów kominowych mogą kontrować nie tylko osoby z uprawnieniami, ale też mistrzowie w rzemiośle kominiarskim. Sprawdzają oni przewody dymowe i grawitacyjne przewody spalinowe i wentylacyjne.

Oprócz rocznej i pięcioletniej kontroli prawo budowlane przewiduje jeszcze inne inspekcje.Właściciele i zarządcy (użytkownicy) mają obowiązek przeprowadzenia dodatkowych kontroli budynków o powierzchni zabudowy przekraczającej 2000 mkw. oraz budowli o powierzchni dachów co najmniej 1000 mkw (głównie wiaty). Przede wszystkim chodzi o obiekty wielkopowierzchniowe, takie jak: magazyny, hale produkcyjne oraz targowe, sklepy (w tym te w centrach handlowych), biurowce.

W ich przypadku prawo budowlane podaje terminy, w jakich trzeba je przeprowadzić, a mianowicie: minimum dwa razy w roku – do 31 maja oraz do 30 listopada.

Przedsiębiorcy muszą także okresowo sprawdzać kotły grzewcze z uwzględnieniem ich efektywności energetycznej oraz wielkości. Kontrole kotłów przeprowadza się: co najmniej raz na dwa lata lub co cztery lata. Co dwa lata przeprowadza się kontrole kotłów opalanych nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym o efektywnej nominalnej wydajności ponad 100 kW. Rzadziej, bo co cztery lata, sprawdza się te opalane nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym o efektywnej nominalnej wydajności 20 kW do 100 kW oraz kotłów na gaz.

Ponadto przedsiębiorcy, którzy w swoich obiektach posiadają instalacje ogrzewcze z kotłami o efektywnej nominalnej wydajności powyżej 20 kW, które użytkowane są co najmniej 15 lat, licząc od daty zamieszczonej na tabliczce znamionowej kotła, powinni poddać je jednorazowej kontroli.

Taka kontrola ma obejmować ocenę efektywności energetycznej i doboru wielkości kotła, a także ocenę parametrów instalacji oraz dostosowania do funkcji, jaką ma spełniać. Kontrolę przeprowadza się w roku następnym po roku, w którym upłynęło 15 lat użytkowania kotła.

Co najmniej raz na pięć lat sprawdza się także klimatyzację. Polega to na ocenie efektywności energetycznej urządzeń chłodniczych w systemach klimatyzacji, ich wielkości w stosunku do wymagań użytkowych o mocy chłodniczej nominalnej większej niż 12 kW.

Po kontroli właściciele lub zarządcy nie muszą przesyłać protokołu do powiatowego nadzoru, ale muszą go o niej zawiadomić. Nadzór prowadzi rejestr takich kontroli.

Przepisy przewidują także kontrole doraźne, które przeprowadza inspektor nadzoru budowlanego, gdy dowie się, że obiekt jest źle eksploatowany i zagraża zdrowiu i życiu ludzi. Co grozi właścicielowi lub zarządcy za niezrealizowanie kontroli? Mogą oni zostać ukarani grzywną przez powiatowego inspektora nadzoru budowlanego albo sąd.