Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 24 stycznia 2017 r. (II PK 306/15).

Stan faktyczny

Pracownik był zatrudniony na stanowisku kierownika hurtowni. Do jego obowiązków należało: utrzymanie odpowiedniego stanu magazynowego, zamawianie towaru, obsługa większych klientów, przyjmowanie zamówień telefonicznych, wystawianie faktur i rozliczanie kasy. Inwentaryzacja przeprowadzona przez pracodawcę na zakończenie roku kalendarzowego, w obecności pracownika, ujawniła niedobór w kwocie prawie 60 000 zł. Pracodawca pozwał kierownika.

Rozstrzygnięcia sądów

Sąd rejonowy uwzględnił powództwo pracodawcy. Sąd okręgowy podtrzymał wyrok. W jego ocenie, pracownik był osobą odpowiedzialną za powierzone mu mienie oraz za rozliczenie się z otrzymywanych od klientów środków pieniężnych, zgodnie z art. 124 § 1 pkt 1 k.p. Pracownikowi powierzone zostały środki pieniężne ze sprzedaży towarów. Nie rozliczył się z pobranych od klientów środków pieniężnych na kwotę stwierdzoną w wyniku inwentaryzacji. Sprawa trafiła do Sądu Najwyższego.

Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sądowi okręgowemu. Podkreślił, że warunkiem niezbędnym dla stwierdzenia, że pracownik ponosi odpowiedzialność, jest prawidłowe powierzenie mienia. Sposób powierzenia może mieć różną formę. W szczególności, przyjęcie przez pracownika odpowiedzialności za mienie powierzone nie jest uzależnione od jego pisemnej zgody. Istotne jest natomiast zapewnienie obecności pracownika przy powierzeniu mienia oraz faktyczne sprawowanie nad nim pieczy w sposób umożliwiający kontrolowanie stanu, ilości i wartości.

Zdaniem ekspertów

Robert Stępień, radca prawny, starszy prawnik w kancelarii Raczkowski Paruch

Grzegorz Larek, prawnik w kancelarii Raczkowski Paruch

Przepisy kodeksu pracy nie wymagają, aby przyjęcie odpowiedzialności za mienie powierzone nastąpiło w formie pisemnej (z wyjątkiem umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej, która powinna być zawarta przez pracowników z pracodawcą na piśmie pod rygorem nieważności). Pracownik, któremu powierzono mienie w prawidłowy sposób, ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 124 k.p., choćby nie podpisał deklaracji o przyjęciu tej odpowiedzialności. Sąd Najwyższy potwierdza to w komentowanym orzeczeniu, podkreślając, że zgoda pracownika na przyjęcie odpowiedzialności za mienie powierzone może być wyrażona nawet konkludentnie i wynikać np. z rodzaju pracy i obowiązków wykonywanych przez pracownika. Innymi słowy, jeżeli pracownik zgadza się na wykonywanie obowiązków związanych z odpowiedzialnością za mienie powierzone, to automatycznie przyjmuje tę odpowiedzialność.

Kluczowe znaczenie dla skutecznego dochodzenia przez pracodawcę roszczeń od pracownika z tytułu szkody w mieniu powierzonym ma natomiast łączne spełnienie dwóch przesłanek – prawidłowe powierzenie mienia oraz zapewnienie pracownikowi możliwości kontrolowania stanu i ilości tego mienia. Powierzenie mienia będzie prawidłowe, jeżeli pracownik wszedł w jego rzeczywiste posiadanie przed wystąpieniem jakichkolwiek braków i miał możliwość weryfikacji ilości, jakości lub wartości przekazywanego mienia.

Aby zaś można było powiedzieć, że pracownik ma możliwość kontrolowania stanu i ilości mienia przez cały okres powierzenia, powinien on mieć zapewnione takie warunki, które gwarantują możliwość zabezpieczenia mienia przed dostępem osób nieupoważnionych i utrzymania go w stanie zgodnym z jego przeznaczeniem, a następnie jego zwrot lub wyliczenie się z niego.

Dwa warunki – prawidłowe powierzenie mienia i zapewnienie możliwości jego kontroli – są istotną wskazówką dla pracodawców, w jaki sposób prawidłowo dokonać powierzenia mienia, aby pracodawca mógł następnie dochodzić od pracownika odpowiedzialności według zasad odpowiedzialności za mienie powierzone. Pracownik odpowiada w takim przypadku w pełnej wysokości. Żeby się od tej odpowiedzialności uwolnić, musi wykazać, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych. W przypadku braku przesłanek do zastosowania tego rodzaju odpowiedzialności, możliwa jest jedynie odpowiedzialność materialna pracownika na zasadach ogólnych określonych w art. 114-122 k.p. (tj. z ograniczeniem jej wysokości). ?