W związku z podpisaną przez Prezydenta ustawą z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw dojdzie do obniżenia powszechnego wieku emerytalnego do poziomu, jaki obowiązywał przed zmianą, która weszła w życie 1 stycznia 2013 r. – tj. 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Ustanowiono dość długi okres vacatio legis tej regulacji, który zakończy się 1 października 2017 r., kiedy to obniżony wiek emerytalny zacznie obowiązywać.

Trwałość umowy

Zmiana wieku emerytalnego przekłada się na instytucję ochrony trwałości stosunku pracy uregulowaną w art. 39 kodeksu pracy. Przepis ten ustala ochronę przed wypowiedzeniem umowy o pracę osobom, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia im uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.

Pewne modyfikacje w zakresie obowiązywania tej ochrony miały miejsce już przy podwyższeniu wieku emerytalnego, które nastąpiło z początkiem 2013 r. Polegały one na przedłużeniu obowiązywania ochrony stosunku pracy do dnia osiągnięcia podniesionego wieku emerytalnego dla pracowników, którzy w dniu wejścia w życie ustawy:

- byli objęci ochroną, lub

- mogliby nią zostać objęci, gdyby w tym dniu pozostawali w stosunku pracy.

Emeryt nie do ruszenia

Dotychczasowe działanie art. 39 k.p. rozciągało się wyłącznie na okres do osiągnięcia przez pracownika wieku uprawniającego do przejścia na emeryturę. Zatem ochrona wynikająca z tego przepisu pozostawała nadal ochroną przedemerytalną.

Ta zasada zostaje natomiast porzucona w związku z obecną nowelizacją przepisów dotyczących wieku emerytalnego. W konsekwencji wystąpią sytuacje, gdy ochrona stosunku pracy wynikająca z art. 39 k.p. będzie obowiązywała również po osiągnięciu przez pracownika wieku emerytalnego. Nie będzie to już zatem ochrona przedemerytalna, a bardziej ochrona związana z uprawnieniami emerytalnymi.

W konsekwencji niektóre roczniki osób, poprzez posiadaną ochronę, będą miały zabezpieczone nieco dłuższe pozostanie na rynku pracy, mimo możliwości przejścia na emeryturę. Może to powodować komplikacje u wielu pracodawców, którzy przed wręczeniem wypowiedzenia pracownikowi osiągającemu wiek emerytalny będą musieli sprawdzić, czy jego ochrona stosunku pracy nie trwa nadal – a zatem, czy nie wszedł on do nowej grupy „chronionych emerytów".

Kontynuacja uprawnień

Do ochrony trwałości stosunku pracy uregulowanej w art. 39 k.p. odnosi się treść art. 28 i 29 ustawy nowelizującej.

Pierwsza z tych regulacji ma zastosowanie do pracowników, którzy w dniu wejścia w życie uchwalonych zmian będą już objęci ochroną stosunku pracy wynikającą z art. 39 k.p. lub też mogliby nią zostać objęci, gdyby w tym dniu pozostawali w stosunku pracy. Dla tej grupy okres szczególnej ochrony stosunku pracy pozostał właściwie bez zmian w stosunku do jego trwania przed nowelizacją. Trwa zatem do osiągnięcia wieku emerytalnego wynikającego z przepisów obowiązujących jeszcze do końca września 2017 r.

Przedmiotowy przepis obejmie swoim działaniem mężczyzn urodzonych od 2 lipca 1951 r. do 1 października 1954 r. W przypadku kobiet będą to osoby urodzone od 2 lipca 1956 r. do 1 lipca 1959 r. Początkowa data tych okresów została wyszczególniona ze względu na fakt, że osoby urodzone w tym dniu osiągną wiek emerytalny obowiązujący przed nowelizacją dzień po wejściu w życie nowych przepisów. Zatem w dniu wejścia w życie zmian będą podlegały ochronie stosunku pracy, do czego odnosi się przedmiotowy przepis przejściowy. Natomiast osoby urodzone dzień wcześniej, ze względu na nabycie uprawnień emerytalnych 1 października 2017 r., w tym dniu już nie będą objęte ochroną przedemerytalną.

Wskazana data końcowa dla przedziału wiekowego osób objętych działaniem art. 28 ustawy nowelizującej wynika natomiast z faktu, iż pierwszy dzień ochrony stosunku pracy dla osób urodzonych we wskazanych datach przypada w dniu wejścia w życie zmian.

Skutkiem tej regulacji jest to, że część okresu ochrony stosunku pracy przypada już po osiągnięciu wieku emerytalnego przez objęte nią osoby.

Przykład

Ochrona stosunku pracy mężczyzny urodzonego 1 października 1952 r. będzie trwała aż do 1 czerwca 2019 r., mimo że nowy wiek emerytalny (65 lat) osiągnie on 1 października 2017 r. Natomiast ochrona przed wypowiedzeniem w przypadku kobiety urodzonej 1 kwietnia 1958 r. będzie trwała aż do 1 lutego 2020 r., choć 1 kwietnia 2018 r. skończy ona 60 lat.

Czasem dłużej niż 4 lata

Istotne jest, że w związku z art. 18 ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw z 11 maja 2012 r., którą podniesiono wiek emerytalny, doszło również do wydłużenia okresu szczególnej ochrony stosunku pracy wynikającej z art. 39 k.p. dla osób, które 1 stycznia 2013 r. taką ochroną były już objęte. Ochronę tę wydłużono do czasu osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego. W takim stanie rzeczy okres ochrony niektórych osób, niezależnie od faktu, że będzie trwał nadal po uzyskaniu możliwości przejścia na emeryturę według znowelizowanych przepisów, będzie dłuższy niż 4 lata.

Przykład

Mężczyzna urodzony 1 grudnia 1951 r., 1 grudnia 2012 r. uzyskał ochronę stosunku pracy (61 lat). W związku z przepisem przejściowym ustawy podnoszącej wiek emerytalny, ochrona jego stosunku pracy została przedłużona do osiągnięcia przez niego podwyższonego wieku emerytalnego – 66 lat i 4 miesięcy. Na podstawie art. 28 nowej ustawy nowelizującej mężczyzna ten będzie objęty ochroną wynikającą z art. 39 k.p. do 1 kwietnia 2018 r., co łącznie daje okres ochrony 5 lat i 4 miesięcy.

Takie wydłużenie ochrony po wejściu w życie nowych przepisów obniżających wiek emerytalny wydaje się nieuzasadnione, zwłaszcza porównując choćby długość tej ochrony mężczyzny urodzonego 2 miesiące później, a więc 1 lutego 1952 r., któremu ochrona będzie przysługiwała już przez 4 lata.

Start licznika

Analizując natomiast konsekwencje drugiego z przepisów przejściowych ustawy nowelizującej – tj. art. 29, należy wskazać, że obejmuje on:

- pracowników, którzy w dniu wejścia w życie nowelizacji nie będą objęci ochroną stosunku pracy na podstawie art. 39 k.p., oraz

- osoby niebędące w tym dniu pracownikami, które byłyby objęte taką ochroną, gdyby w dniu wejścia w życie nowelizacji pozostawały w stosunku pracy,

jeśli obie te grupy osiągną wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn przed upływem 4 lat od dnia wejścia w życie nowelizacji, a więc do 30 września 2021 r.

Dla tych osób przepis przejściowy wyznaczył sztywną datę obowiązywania ochrony stosunku pracy na podstawie art. 39 k.p. Będzie ona obowiązywała przez 4 lata od dnia wejścia w życie nowelizacji, a zatem do 1 października 2021 r., nawet jeśli ten termin przypadnie już po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Zakresem obowiązywania tego przepisu mogą być objęci mężczyźni urodzeni od 2 października 1954 r. do 30 września 1956 r. oraz kobiety urodzone od 2 lipca 1959 r. do 30 września 1961 r. Tylko osoby urodzone w tych rocznikach mogą bowiem osiągnąć wiek emerytalny przed upływem 4 lat od dnia wejścia w życie nowelizacji, a jednocześnie w dniu wejścia w życie nowelizacji nie będą objęte ochroną. Ochrona tych osób zaczynie się w dniu wejścia w życie nowelizacji i w każdym przypadku skończy 1 października 2021 r.

Przykład:

Mężczyzna urodzony 1 stycznia 1955 r. osiągnie wiek emerytalny 65 lat w dniu 1 stycznia 2020 r. Ochrona jego stosunku pracy będzie trwała jeszcze przez rok i 9 miesięcy po osiągnięciu wieku emerytalnego. Analogicznie będzie wyglądała sytuacja w przypadku kobiety urodzonej 1 lutego 1960 r., która wiek emerytalny 60 lat osiągnie 1 lutego 2020 r. – szczególna ochrona jej stosunku pracy będzie trwała jeszcze rok i 8 miesięcy po nabyciu uprawnień emerytalnych.

Zdaniem autora

Piotr Nietrzpiel, radca prawny w Kancelarii Prawa Pracy Wojewódka i Wspólnicy sp.k.

Celem przepisów przejściowych ustawy nowelizującej, tj. art. 28 i 29, jest niewątpliwie zagwarantowanie każdemu minimum 4-letniej ochrony stosunku pracy na podstawie art. 39 k.p. w związku z kolejną zmianą wieku emerytalnego, która wpływa bezpośrednio na okres tej ochrony. Jednak takie podejście całkowicie rozmija się z celem powyższej regulacji, zabezpieczając pracownika przed zwolnieniem go z pracy nie tylko przed uzyskaniem uprawnień emerytalnych. Rozmija się też z samą treścią art. 39 k.p., według której przepis ten ma zastosowanie do pracowników, którym brakuje jakiegoś czasu do osiągnięcia wieku emerytalnego. Tym samym ochrona, którą modyfikują art. 28 i 29 ustawy nowelizującej, przynajmniej przejściowo, przestaje być ochroną przedemerytalną, a staje się ochroną jedynie związaną z uprawnieniami emerytalnymi. -