Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 1 grudnia 2016 r. (I PK 86/16).

Sąd rejonowy wyrokiem z 16 marca 2015 r. oddalił powództwo o uznanie wypowiedzenia warunków pracy i płacy za bezskuteczne.

29 sierpnia 2014 r. pozwana wypowiedziała powodowi umowę o pracę w części dotyczącej stanowiska pracy oraz wynagrodzenia. Jako przyczynę wskazała utratę zaufania spowodowaną naruszeniem procedury przetargowej, co mogło doprowadzić do wyboru oferty ze szkodą dla pracodawcy, jak również konieczność zatrudnienia na stanowisku Kierownika Ujęć Wody pracownika z wykształceniem wyższym (zgodnym z załącznikiem do regulaminu wynagrodzenia). Po upływie okresu wypowiedzenia powodowi zaproponowano nowe warunki pracy na stanowisku mistrza z niższym wynagrodzeniem. Powód odmówił, twierdząc, że wypowiedzenie spowodowane jest osobistymi uprzedzeniami prezesa pozwanej spółki do jego osoby.

Mając na uwadze materiał dowodowy, sąd rejonowy uznał, że przy przygotowywaniu przetargu na inwestycję zaprojektowania i budowy sieci wodnokanalizacyjnej wystąpił szereg nieprawidłowości. Powód w pozwanej spółce zajmował stanowisko kierownicze oraz pełnił funkcję przewodniczącego komisji przetargowej, przez co ponosił odpowiedzialność za całość realizowanego projektu. Powierzenie mu tak istotnego z punktu widzenia interesów pozwanej stanowiska wiązało się z dużym zaufaniem pracodawcy. Dopuszczenie przez niego do przygotowywania inwestycji osoby trzeciej, bezpośrednio zainteresowanej przetargiem, stanowiło czyn zagrażający dobru zakładu pracy.

Zeznania świadków i samego powoda potwierdziły, że zewnętrzny projektant, który jednocześnie był zainteresowany wynikiem przetargu, nie tylko doradzał komisji przetargowej, ale miał istotny wpływ na zapisy dotyczące przetargu, które w dalszej perspektywie mogły zapewnić mu wygraną w tym przetargu, a pozwaną narazić na straty. Wobec powyższego zachowanie powoda zostało uznane za obiektywnie nieprawidłowe, a nawet niedopuszczalne w świetle ustalonych okoliczności faktycznych sprawy. Takie działania niewątpliwie przyczyniły się do utraty zaufania w stosunku do powoda. Nie można zaś wymagać od pracodawcy, aby współpracował z pracownikiem, do którego nie ma zaufania.

Sąd rejonowy podkreślił, że już samo dopuszczenie osób trzecich do udziału w ustalaniu warunków przetargu i ich niejasna rola w przygotowaniu inwestycji, skutkowało utratą zaufania pracodawcy do powoda, którego zadaniem było czuwanie nad prawidłowością przetargu. Wypowiedzenie warunków umowy o pracę było więc oparte na realnych przesłankach, a wskazana przyczyna jest prawdziwa. W tych okolicznościach nie miało znaczenia wcześniejsze poprawne wykonywanie obowiązków służbowych przez powoda, tym bardziej, że pracownikom na stanowiskach kierowniczych stawiane są wyższe wymagania.

Powód wniósł apelację, zarzucając naruszenie art. 45 § 1 kodeksu pracy w związku z art. 8 k.p. przez ustalenie, że wypowiedzenie zmieniające było uzasadnione i nie naruszało przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, podczas gdy z prawidłowych ustaleń faktycznych wynika, że przyczyna wypowiedzenia była nieprawdziwa i nieuzasadniona w rozumieniu tego przepisu.

Sąd okręgowy oddalił apelację powoda uznając, iż w okolicznościach stanu faktycznego pracodawca mógł wypowiedzieć powodowi umowę o pracę w związku z utratą do niego zaufania. Uzasadniając wyrok sąd wskazał, że powód musiał zdawać sobie sprawę z obowiązków i praw, jakie ciążą na nim jako przewodniczącym komisji, zwłaszcza, że wcześniej wielokrotnie przewodniczył pracom komisji. Spoczywający na nim nadzór nad całą procedurą obejmował również członków komisji, ich działania i zaniechania. Nie może zatem skutecznie zarzucać, że przyczyny wypowiedzenia warunków pracy i płacy były nieprawdziwe. Dwuznaczna sytuacja związana z wpływem na specyfikację oferty przez zewnętrznego projektanta była niedopuszczalna i w przypadku niezareagowania przez prezesa spółki mogła spowodować reperkusje finansowe.

Powód się z tym nie zgodził i wniósł skargę kasacyjną opartą na podstawie:

1) naruszenia prawa materialnego, tj. art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 30 § 4 k.p. w związku z art. 42 § 1 k.p. w związku z art. 8 k.p. przez ich błędną wykładnię i nieuznanie, iż wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie warunków pracy i płacy były przyczyną pozorną,

2) naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 6 kodeksu cywilnego w związku z art. 3 kodeksu postępowania cywilnego i art. 232 k.p.c. w związku z art. 300 k.p. przez przyjęcie, że skarżący dopuścił się naruszenia przepisów rządzących przygotowaniem procedury przetargowej, w sytuacji, gdy stwierdzenie tych okoliczności wymagało przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego sądowego, a ciężar dowodu w tym zakresie obciążał pozwaną.

Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną.

Komentarz eksperta

Elżbieta Smirnow, radca prawny w Kancelarii Prawa Pracy Wojewódka i Wspólnicy sp.k.

Orzeczenie Sądu Najwyższego jest potwierdzeniem wypracowanej i jednolitej linii orzeczniczej SN w zakresie rozwiązania umowy o pracę z uwagi na utratę przez pracodawcę zaufania do pracownika. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem SN utrata zaufania do pracownika może stanowić przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę, czy – jak w powyższym orzeczeniu – wypowiedzenie zmieniające, jeżeli znajduje oparcie w przesłankach natury obiektywnej i racjonalnej oraz nie jest wynikiem arbitralnych ocen lub subiektywnych uprzedzeń (m.in. wyrok SN z 29 października 2014 r., II PK 305/13).

Na powyższą przyczynę często powołują się pracodawcy przy wypowiadaniu umów o pracę osobom zajmującym stanowiska kierownicze, którym stawia się większe wymagania, a zaufanie jest podstawową relacji. Jednak niezależnie od zajmowanego stanowiska pracy, przesłanką uznania utraty zaufania jako przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy o pracę jest to, aby zachowanie pracownika na tle konkretnych zdarzeń mogło być obiektywnie ocenione jako naganne, nawet gdy jest niezawinione. Zatem istotna jest nie sama utrata zaufania pracodawcy do pracownika, lecz przyczyny, które ją spowodowały. Utrata zaufania musi z czegoś wynikać. Zazwyczaj jest to określone zachowanie pracownika, obiektywnie wadliwe. To te okoliczności, będące podstawą utraty zaufania, uzasadniają w istocie wypowiedzenie.