Kwota zapłacona z tytułu rozwiązania umowy najmu nie jest odszkodowaniem i podlega opodatkowaniu

We wniosku o interpretację spółka wyjaśniła, że jest zarejestrowanym podatnikiem VAT i prowadzi działalność polegającą na wynajmie lokali użytkowych.

Tłumaczyła, że jest stroną umowy o najem lokalu użytkowego, która została zawarta na czas określony. W 2013 r. najemca wystąpił do spółki o wcześniejsze rozwiązanie umowy.

Zerwany kontrakt

Po negocjacjach firmy ostatecznie zawarły porozumienie o rozwiązaniu kontraktu. Z tytułu strat i utraconych korzyści z powodu rozwiązania umowy najmu najemca zobowiązał się do zapłaty odszkodowania. Kwota miała być niższa niż suma opłat czynszowych należnych z najmu.

Podatniczka zapytała, czy słusznie traktuje otrzymaną kwotę odszkodowania jako świadczenie pieniężne niepodlegające opodatkowaniu VAT. Sama uważała, że nie stanowi ono wynagrodzenia za świadczenie usług.

Fiskus nie potwierdził tego stanowiska. Tłumaczył, że pojęcie świadczenia usług jest bardzo szerokie, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika. Chodzi także o zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć więc każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie, jak i zaniechanie.

Fiskus podkreślił też, że istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. Ustalanie statusu wypłacanej rekompensaty jako podlegającej bądź niepodlegającej opodatkowaniu VAT należy jednak oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem. Rozwiązanie umowy najmu poprzez zawarcie porozumienia oraz wpłacenie określonej kwoty na rzecz spółki prowadzi do wygaśnięcia stosunku prawnego. Dlatego wyrażenie zgody na wcześniejsze rozwiązanie najmu stanowi świadczenie, które podlega VAT.

Działanie przez zaniechanie

Spółka zaskarżyła interpretację, ale Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił jej skargę. W jego ocenie otrzymane przez skarżącą świadczenie, mimo nazwania go przez strony umowy odszkodowaniem, nie wypełnia jego znamion.

WSA podkreślił, że odszkodowanie ma na celu naprawienie wyrządzonej szkody. Sam fakt wcześniejszego rozwiązania umowy za porozumieniem stron nie stanowi szkody.

Odwołując się do orzecznictwa europejskiego, sąd zauważył, że wypłaty z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy najmu za porozumieniem stron płyną z tego samego źródła, jakim jest łączący stronę stosunek prawny, czyli właśnie umowa najmu. Są to rozliczenia związane z tą umową i jeżeli najem podlega opodatkowaniu VAT, to te wypłaty także.

Sąd uznał, że kwota zapłacona skarżącej wywodzi się z tego samego źródła, którym jest umowa najmu. W konsekwencji nie mamy do czynienia z odszkodowaniem.

Ostatecznie stanowisko fiskusa potwierdził NSA. Nie miał wątpliwości, że odszkodowanie nie podlega VAT, ale spór dotyczył właśnie tego, czy wypłacona kwota jest odszkodowaniem. Sąd kasacyjny uznał, że nie.

Jak podkreślił sędzia sprawozdawca Bogusław Wolas, była to kwota za świadczenie, a sytuacja mieści się w pojęciu usługi. Zdaniem sądu jest to świadczenie za zaniechanie. Wyrok jest prawomocny.

Adam Bartosiewicz - radca prawny, doradca podatkowy, wspólnik w kancelarii EOL

Należy pamiętać, że VAT nie jest podatkiem od umów czy też czynności cywilnoprawnych. Obciąża on przede wszystkim zdarzenia o charakterze ekonomicznym, które są związane z konsumpcją, niejako ją kreują. Dlatego zdarza się, że płatności na gruncie prawa cywilnego istotnie stanowiące odszkodowania mogą być postrzegane na gruncie VAT jako płatności za zachowania, z których druga strona odnosi konkretne korzyści. Mamy wówczas do czynienia z obrotem opodatkowanym. Z drugiej strony należy pamiętać, że płatności jako takie podatkowi nie podlegają. Dlatego zawsze trzeba badać, czy towarzyszy im jakieś świadczenie. Płatności bez świadczeń podatkowi nie podlegają.