Podstawowe terminy przedawnienia roszczeń to dziesięć lat i trzy lata. Termin dziesięcioletni jest zasadą, a trzyletni należy stosować do roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz o świadczenia okresowe.
Sprawy związane z działalnością gospodarczą należy rozumieć przedmiotowo – muszą dotyczyć działalności wytwórczej, budowlanej, handlowej lub usługowej, o charakterze zarobkowym, wykonywanej w sposób zorganizowany i ciągły (nie o charakterze non profit).
Z kolei świadczenie okresowe oznacza, że dłużnik musi w określonych w sposób regularny odstępach czasu płacić pieniądze lub przekazywać rzeczy określone rodzajowo. Świadczenia te nie mogą się składać na ustaloną z góry całość. Należy więc do nich zaliczyć czynsz z najmu, dzierżawy, opłaty wynikające z umowy dożywocia czy odsetki.
Jeżeli roszczenie zostało potwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu, innego organu powołanego do rozpoznawania określonych spraw, sądu polubownego lub zostało stwierdzone ugodą przed sądem, sądem polubownym lub mediatorem (i zatwierdzone przez sąd) – okres jego przedawnienia wynosi lat dziesięć. Okres trzyletni przedawnienia odnosi się wyłącznie do świadczeń okresowych, należnych w przyszłości. Tak więc samo wydanie wyroku nie gwarantuje, że zawarte w nim roszczenie zawsze będzie należne. Po upływie – co do zasady – dziesięciu lat – nie można go będzie dochodzić.
Zasada dziesięciu i trzech lat przedawnienia ulega modyfikacjom w wielu przepisach. I tak, przy umowie o dzieło roszczenia z niej wynikające przedawniają się z upływem dwóch lat od oddania dzieła, a w przypadku jego niewydania – od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy powinno być wydane.
Przy umowie najmu roszczenia wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy i roszczenia najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów na rzecz albo o zwrot nadpłaconego czynszu przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy (nie wolno mylić tych roszczeń z roszczeniami o zapłatę czynszu, wobec których jako świadczeń okresowych jest termin trzyletni przedawnienia od dnia wymagalności płatności).
Roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie mu przedmiotu pożyczki przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od dnia, w którym przedmiot pożyczki miał być wydany.
Przy umowie-zleceniu w terminie dwóch lat przedawniają się roszczenia o wynagrodzenie i zwrot poniesionych wydatków, a także roszczenia z tytułu utrzymania, pielęgnowania, wychowania lub nauki, jeżeli przysługują osobom trudniącym się zawodowo takimi czynnościami. Roszczenia powstałe w zakresie działania przedsiębiorstw hotelowych i gastronomicznych z tytułu należności za dostarczone mieszkanie, utrzymanie i usługi przedawniają się z upływem lat dwóch.
Tak więc przed zawarciem konkretnej umowy zawsze warto sprawdzić, czy ustawodawca nie przewiduje dla niej osobnego terminu przedawnienia. Dowiedzieć się też trzeba, jaki został przewidziany termin, od którego przedawnienie powinno być liczone.
