Organy ścigania mają prawo do zwracania się do przedsiębiorców celem uzyskania informacji niezbędnych do prowadzonych postępowań. Zgodnie z art. 15 § 3 kodeksu postępowania karnego osoby prawne lub jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej inne niż instytucje państwowe i samorządowe, a także osoby fizyczne są obowiązane do udzielenia pomocy na wezwanie organów prowadzących postępowanie karne w zakresie i w terminie przez nie wyznaczonym, jeżeli bez tej pomocy przeprowadzenie czynności procesowej jest niemożliwe albo znacznie utrudnione.
Co jest tajemnicą gospodarczą
W wielu przypadkach informacje te mogą stanowić tajemnicę przedsiębiorstwa. Na podstawie art. 11 ust. 4 ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tj. DzU z 2003 ?nr 153, poz. 1503 z późn. zm.) stanowią ją niepodane do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. W konsekwencji po stronie przedsiębiorcy powstają wątpliwości, czy takich informacji może udzielić.
Nie telefonicznie
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na formę kontaktu ze strony organów ścigania. Żądanie udzielenia informacji w rozmowie telefonicznej może budzić wątpliwości. Nie ma bowiem możliwości weryfikacji rozmówcy, stąd istnieje ryzyko, że informacje trafią w niepowołane ręce. Zasadą postępowania karnego jest, iż pisma doręcza się przez pocztę lub inny uprawniony podmiot zajmujący się doręczaniem korespondencji albo pracownika organu wysyłającego, a w razie niezbędnej konieczności – przez policję. Na mocy art. 132 § 3 k.p.k. pismo może być także doręczone za pośrednictwem telefaksu lub poczty elektronicznej. W takim wypadku dowodem doręczenia jest potwierdzenie transmisji danych. Tak więc wydaje się, iż w przypadku prostych zapytań, np. o adres zamieszkania pracownika, faks czy e-mail można zaakceptować. W sytuacji jednak, gdy faks budzi wątpliwości co do autentyczności – należy zwrócić się do organu wysyłającego o nadesłanie oryginału pisma, wskazując na tę okoliczność. Tak należy postąpić, również gdy żądane informacje są ważne dla przedsiębiorstwa, chociażby nie stanowiły one tajemnicy.
Nieudzielanie informacji może być uznane za utrudnianie postępowania karnego
Co jednak, kiedy przedsiębiorca uznaje, że udzielenie informacji może negatywnie wpłynąć na sytuację firmy. Oczywiście nie spowoduje tego przekazanie ich organom ścigania, ale potencjalna możliwość wydostania się informacji na zewnątrz. Do akt postępowania mają bowiem dostęp strony, a także pracownicy policji, prokuratury czy sądów – w zależności od tego, jaki jest etap postępowania.
Można odmówić składania zeznań
Na podstawie art. 180 k.p.k. osoby obowiązane do zachowania tajemnicy służbowej lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub prokurator zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy. Kodeks postępowania karnego nie przewidział podobnej instytucji w przypadku żądania informacji w trybie art. 15 § 3 k.p.k. Wyjątkiem są urzędy, instytucje i podmioty prowadzące działalność w dziedzinie poczty lub działalność telekomunikacyjną, urzędy celne oraz instytucje i przedsiębiorstwa transportowe, które są obowiązane wydać sądowi lub prokuratorowi, na żądanie zawarte w postanowieniu, korespondencję i przesyłki oraz wykaz połączeń telekomunikacyjnych lub innych przekazów informacji, w tym korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną, z uwzględnieniem czasu ich dokonania i innych danych związanych z połączeniem lub przekazem, niestanowiących treści rozmowy telefonicznej lub innego przekazu informacji, jeżeli mają znaczenie dla toczącego się postępowania.
Dlatego też przedsiębiorca po wezwaniu do udzielenia informacji i uznaniu, że stanowią one tajemnicę przedsiębiorstwa, powinien o tym poinformować organy ścigania, wskazując, że mogą one być udzielone w ramach przesłuchania wyznaczonego pracownika firmy po uprzednim zwolnieniu go z zachowania tajemnicy zawodowej.
Zdaniem eksperta
Tomasz Poznański adwokat
Należy podkreślić, że nieuzasadnione nieudzielenie informacji wiąże się z poważnymi sankcjami. Mianowicie na przedstawiciela lub kierownika instytucji, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej obowiązanej udzielić pomocy organowi prowadzącemu postępowanie karne, która bezpodstawnie nie udziela pomocy w wyznaczonym terminie, można nałożyć karę pieniężną w wysokości do 10 tys. zł. Kara może być nałożona również w związku z niewykonaniem zobowiązania we wskazanym terminie. Przedsiębiorca, który chce udzielić informacji, ale z różnych przyczyn nie jest w stanie tego uczynić w wyznaczonym przez organ terminie, powinien jeszcze przed upływem terminu poinformować ?o opóźnieniu, przyczynie wraz ze wskazaniem nowego terminu. ?W takiej sytuacji nie będzie podstaw do nałożenia kary porządkowej. Podkreślenia wymaga również, że nałożenie kary nie musi mieć charakteru jednorazowego. Jeśli po nałożeniu kary przedsiębiorca dalej nie odpowiada na wezwanie do udzielenia informacji, musi się liczyć z kolejnymi karami.
Niekiedy takie zachowanie przedsiębiorcy – nieudzielanie informacji pomimo wielokrotnych wezwań – może być uznane za utrudnianie postępowania karnego, a więc przestępstwo określone w art. 239 ?§ 1 k.k. zagrożone karą pozbawienia wolności od trzech miesięcy ?do pięciu lat. Odpowiedzialność karną poniesie osoba odpowiedzialna za udzielenie informacji.
