Bezpośrednio po podstawowym urlopie mama lub tata dziecka może kontynuować opiekę nad niemowlakiem, wykorzystując dodatkowy macierzyński. Przysługuje on zarówno pracownicy-mamie malucha, jak i pracownikowi ojcu (art. 1821 k.p.). Kodeksowy limit tego uprawnienia to 6 tygodni dla jedynaka i 8 tygodni przy bliźniakach i liczniejszym rodzeństwie.
To maksymalny wymiar tego urlopu. W przeciwieństwie do urlopu podstawowego o jego wykorzystaniu w całości decydują sami rodzice. Muszą jednak pamiętać o jednym – jeśli nie wybiorą pełnego wymiaru, zamknie im to później drogę do nowego urlopu rodzicielskiego.
Zmiana opiekuna
Od 17 czerwca br. tym uprawnieniem rodzice mogą się jednokrotnie, ale za to dowolnie podzielić. Zasada jest prosta – urlop może być wykorzystany w dwóch, bezpośrednio po sobie następujących częściach. Każda z nich musi wynieść przynajmniej tydzień. Tego urlopu nie udziela się bowiem w dniach, a jedynie w tygodniach >patrz ramka „Reguły udzielania dodatkowej opieki").
Zatem jedno z rodziców dziecka może skorzystać z tego urlopu jednorazowo albo w 2 częściach albo mogą się oni nim podzielić, tak by każda z nich obejmowaa pełne tygodnie urlopu. Podział na części nie musi oznaczać jego rozdzielenia między rodzicami. Także jedno z nich może wykorzystywać ten urlop w dwóch bezpośrednio po sobie następujących częściach, a nie w jednej.
Nie ma znaczenia, które z rodziców skończyło podstawową część macierzyńskiego. Z urlopu tego może także skorzystać pracownik-ojciec dziecka, niezależnie od tego, czy brał część urlopu macierzyńskiego, czy nie.
PRZYKŁAD 1
Pani Elwira po wykorzystaniu 14 tygodni urlopu macierzyńskiego zrezygnowała z dalszej części tego urlopu.
Końcowe 6 tygodni wziął pracownik-ojciec dziecka. Rodzice uzgodnili, że tata przedłuży pobyt z synem o 3 tygodnie dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Pracownica natomiast skorzysta z pozostałych 3 tygodni, a następnie pójdzie na urlop rodzicielski.
PRZYKŁAD 2
Pan Karol nie był na urlopie macierzyńskim. 20-tygodniową całość wykorzystała żona. Rodzice stwierdzili, że dodatkowy urlop macierzyński w pełni wybierze tata malucha.
Pan Karol może wziąć ten urlop bezpośrednio po wykorzystaniu przez matkę dziecka urlopu macierzyńskiego. We wniosku składanym swojemu pracodawcy pracownik musi wskazać, kiedy żona zakończyła urlop macierzyński.
PRZYKŁAD 3
Pani Regina wybrała 2 tygodnie macierzyńskiego przed porodem i obowiązkową jego część po porodzie (14 tygodni). Pozostałe 4 tygodnie wykorzystał tata dziecka.
Rodzice mają pełną swobodę w wyborze najdogodniejszej formy skorzystania z dodatkowego wolnego macierzyńskiego. Cały ten urlop może wziąć pracownica lub pracownik – jednorazowo albo w 2 częściach. Mogą oni też zdecydować o podziale między siebie tego uprawnienia, np. po połowie (3 + 3) lub w inny sposób (np. 2 + 4).
Zaburzona ciągłość
Wymiana nad kołyską może się dokonać w każdej chwili. Trzeba jednak pamiętać o tym, że między tymi okresami nie może być ani jednego dnia przerwy.
Zatem jeśli rodzice decydują się na taką zmianę, a na pierwszy (lub ostatni) dzień tygodnia opieki w kalendarzu przypada dzień wolny od pracy (niedziela czy święto), to trzeba go uwzględnić we wniosku o udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
PRZYKŁAD 4
Pani Marianna podstawowy urlop macierzyński pracownicy kończy 24 grudnia. Rodzice ustalili, że ojciec malucha wykorzysta cały przysługujący mu dodatkowy urlop macierzyński (6 tygodni), a później jeszcze 2 tygodnie urlopu ojcowskiego. Ponieważ między urlopem podstawowym a fakultatywnym nie może być ani jednego dnia przerwy, to dodatkowe wolne musi rozpocząć się od 25 grudnia (mimo że jest to święto i dzień ustawowo wolny od pracy).
Jeśli po podstawowym urlopie macierzyńskim pracownica weźmie jakieś inne uprawnienie (np. 2 dni opieki nad dzieckiem czy urlop wypoczynkowy), to nie będzie mogła skorzystać z dodatkowego 6-tygodniowego wolnego. Na szczęście odwołanie wykorzystania opieki nie jest trudne i nie wymaga zgody pracodawcy. Ta jest niezbędna przy zmianie terminu zaplanowanego wypoczynku.
PRZYKŁAD 5
Macierzyński pani Aleksandry kończy się 29 grudnia. Pracownica złożyła wniosek o 2 dni na opiekę (te dni niewykorzystane w danym roku kalendarzowym przepadają, nie przechodzą bowiem na rok następny), a później o 6 tygodni dodatkowego macierzyńskiego.
Jeżeli jednak pracownica nie wycofa wniosku o opiekę (na 30 i 31 grudnia), to nie będzie mogła wziąć dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Zostanie bowiem przerwana ciągłość między urlopem macierzyńskim a dodatkowym macierzyńskim. Automatycznie zamknie też sobie drogę do 26-tygodniowego urlopu rodzicielskiego.
Aby taki długi okres opieki nie przepadł, wnioskować o nią może ojciec dziecka (oczywiście pod warunkiem, że ma pracownicze zatrudnienie).
Jest jeszcze jedna możliwość – mama wykorzysta opiekę, a od 30 grudnia na dodatkowym urlopie będzie ojciec niemowlaka. Oba rozwiązania zapewniają ciągłość między podstawowym a dodatkowym urlopem macierzyńskim.
Tylko na piśmie
Od 17 czerwca 2013 r. obowiązuje nowy termin na złożenie wniosku o dodatkowy urlop macierzyński. Podwładny ma na to 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z niego (wcześniej było to 7 dni). Jeśli dotrzyma tego terminu, pracodawca musi zaakceptować taki wniosek. Ale jeżeli rodzic się spóźni, to szef będzie mógł, ale nie musi, udzielić mu tego wolnego.
Wszystko zależeć będzie od dobrej woli pracodawcy. Jeśli pracownik osobiście nie składa pisma, ale wysyła je pocztą, to powinien pamiętać, że dla zachowania terminu nie jest istotna data nadania listu, ale data wpływu wniosku do pracodawcy.
Uwaga! Pracownik, który złoży wniosek z naruszeniem 14-dniowego terminu, ryzykuje, że nie będzie mógł wziąć dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a co za tym idzie – urlopu rodzicielskiego.
PRZYKŁAD 6
Pani Bernadetta kończy urlop macierzyński 19 lipca. Aby skorzystać z dodatkowych 6 tygodni wolnego, musi złożyć wniosek o te tygodnie najpóźniej 5 lipca. Oczywiście pracownica może takie pismo dostarczyć do kadr dużo wcześniej.
Jeśli jednak złoży je z poślizgiem, np. 10 lipca, to szef nie będzie musiał go zaakceptować. Na 14 dni przed datą startu dodatkowego urlopu macierzyńskiego pracownica musi dostarczyć wniosek o to wolne na piśmie. Dzięki temu będzie miała pewność, że praco- dawca udzieli jej tego urlopu.
Wniosek o dodatkowy macierzyński podwładny musi złożyć na piśmie. To wymóg kodeksowy, którego nie da się pominąć. Nie wystarczy zwykły e-mail czy esemes. Z art. 78 kodeksu cywilnego wynika, że do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli.
Na równi z pisemnym oświadczeniem woli traktuje się te złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu.
Na wniosku złożonym e-mailowo siłą rzeczy pracownik nie może się własnoręcznie podpisać. Takiej parafki nie może złożyć także na faksie, który jest kopią pisma (kopią jest także treść wniosku i podpis osoby ubiegającej się o urlop).
Jeśli rodzic składa wniosek o dodatkowy macierzyński w trakcie korzystania z podstawowej części urlopu, musi w nim podać, kiedy się on kończy. Jeśli natomiast dodatkowy urlop macierzyński podwładny wykorzystuje w dwóch częściach, wówczas we wniosku powinien określić też termin zakończenia pierwszej części urlopu oraz liczbę tygodni, jakie ta część obejmuje, oraz okres dotychczas wykorzystanego urlopu.
Chodzi o konieczność udokumentowania zachowania bezpośredniości (ciągłości) kolejnych urlopów i utrzymanie się w maksymalnym wymiarze dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
Pod kroplówką
Jedynie w wyjątkowych okolicznościach możliwe jest, aby dodatkowy urlop wybrany został w inny sposób. Tak się stanie, gdy rodzic będący z pociechą w domu wymaga hospitalizacji. Wtedy na czas jego pobytu w szpitalu drugi z opiekunów może przejąć opiekę nad dzieckiem (art. 182
1
§ 7 k.p. w zw. z art. 180 § 6
1
–§ 6
1
k.p.). Jednak jeśli współmałżonek nie ma etatu, to urlop ten przepadnie. Nie ma bowiem możliwości jego zawieszenia.
Podobnie będzie, gdy opiekujący się maluchem rodzic umrze. Wówczas drugi rodzic przejmuje niewykorzystaną część urlopu (art. 182
1
§ 7 k.p. w zw. z art. 180 § 7 k.p.), pod warunkiem że jest zatrudniony na etacie.
REGUŁY UDZIELANIA ekstra OPIEKI
Udzielając dodatkowego urlopu macierzyńskiego, szef musi pamiętać o tym, że:
- przysługuje on jednorazowo albo w 2 częściach,
- nie mogą z niego skorzystać oboje rodzice w tym samym czasie,
- udziela go w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, a nie na dzień lub dwa,
- nie może być ani jednego dnia przerwy między ostatnim dniem podstawowego, obligatoryjnego urlopu macierzyńskiego a pierwszym dniem dodatkowej opieki macierzyńskiej,
- robi to na wniosek pracownika o dodatkowy urlop złożony nie później niż 14 dni przed jego rozpoczęciem.
