Z umowy zlecenia zawartej z własnym pracodawcą pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym objęty jest ubezpieczeniami społecznymi na ogólnych zasadach przewidzianych dla zleceniobiorców. Po zakończeniu tego urlopu ze zlecenia objęty natomiast byłby ubezpieczeniami na zasadach obowiązujących pracowników.
Ogólne zasady
Osoby fizyczne, które w Polsce wykonują pracę na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia lub innej o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, obowiązkowo objęte są ubezpieczeniami emerytalnym, rentowym i wypadkowym. Ubezpieczenie chorobowe jest dla nich dobrowolne. Tak wynika z art. 6 ust. 1 pkt 4 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Obowiązkowe ubezpieczenia zleceniobiorcy trwają od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia jej rozwiązania lub wygaśnięcia. Natomiast o dacie przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego decyduje on sam. Przy czym zawsze może się do niego zgłosić na bieżąco od dnia złożenia wniosku (na ZUS ZUA).
Natomiast przystąpienie do niego z datą wsteczną niż dzień złożenia wniosku jest możliwe tylko w jednym przypadku – gdy zleceniobiorca zadeklaruje ten zamiar w ciągu siedmiu dni od powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych (podjęcia pracy na zlecenie).
Dodatkowa umowa
Czytelnik zawarł umowę zlecenie z własnym pracownikiem. W tym zakresie wątpliwości może budzić to, czy do celów ubezpieczeń traktować go jak pracownika zgodnie z definicją z ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych >patrz ramka.Nie stosuje się jej jednak do pracowników przebywających na urlopie bezpłatnym, a także macierzyńskim i wychowawczym.
Jeżeli zatem pracodawca zatrudni na zlecenie własnego podwładnego, który przebywa na takim urlopie, to z wykonywania pracy na tej umowie podlega on ubezpieczeniom na zasadach obowiązujących zleceniobiorców.
Zbieg tytułów
Gdy wykonywanie zlecenia nie jest jedynym tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, trzeba rozstrzygnąć zbieg tytułów ubezpieczeniowych i ustalić, z którego składki są obowiązkowe.
U pracownika czytelnika zbieg tytułów ubezpieczeniowych dotyczy dwóch zleceń. I choć jedno zostało zawarte między stronami stosunku pracy, to w kwietniu pracownik przebywa jeszcze na urlopie bezpłatnym i objęty jest ubezpieczeniami jako zleceniobiorca, a nie pracownik. Zbieg dwóch zleceń należy więc rozstrzygnąć na ogólnych zasadach dotyczących zleceniobiorców.
Osoba wykonująca jednocześnie kilka zleceń podlega obowiązkowo ubezpieczeniom z tej umowy, którą zawarła najwcześniej. Może jednak dobrowolnie, na swój wniosek, przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń z pozostałych – wszystkich lub wybranych – zleceń. Ma też prawo zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń na ten, który powstał później.
Z każdego zlecenia osoba ta objęta jest obowiązkowo ubezpieczeniem zdrowotnym. Tak stanowi art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Kwietniowe składki
W kwietniu zleceniobiorca pracuje na dwie umowy zlecenia. Jedną zawartą na trzy miesiące od lutego do kwietnia z innym podmiotem niż własny pracodawca i drugą od 15 do 30 kwietnia z własnym pracodawcą. Okres, na który zostały zawarte te umowy, pokrywa się od 15 do 30 kwietnia. To przez te 16 dni trwa zbieg tytułów do ubezpieczeń.
W takim przypadku obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe należne są z umowy podpisanej wcześniej, a więc ze zlecenia rozpoczętego 1 lutego. W efekcie z tej umowy obowiązkowa jest też składka wypadkowa. Jedynie ubezpieczenie chorobowe jest dla zleceniobiorcy dobrowolne. Oczywiście konieczne jest też opłacanie składki zdrowotnej.
Od drugiego zlecenia, a więc tego zawartego od 15 kwietnia z własnym pracodawcą, nie trzeba w kwietniu opłacać składek społecznych, a jedynie zdrowotną. Z tej umowy zleceniobiorca może przystąpić do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, ale nawet jeśli się na to zdecyduje, nie może zgłosić się do chorobowego. Zleceniodawca będzie jednak musiał wtedy płacić składkę wypadkową.
Zleceniobiorca nie dla ZUS
W myśl art. 8 ust. 1 i 2a ustawy o zus za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, a także tę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli:
Nauka i wiek zwalniają z opłat
Wyjątek od obejmowania zleceniobiorców obowiązkowymi ubezpieczeniami stanowią osoby, które są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych oraz studentami do ukończenia 26 lat. Oni z racji wykonywania zlecenia nie są obejmowani ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnym – ani obowiązkowo, ani dobrowolnie. No chyba że ta osoba jest jednocześnie pracownikiem i zleceniobiorcą w jednej firmie. Wtedy z tytułu zlecenia podlega ubezpieczeniom jak pracownik. Wiek ani nauka nie zwalniają go wówczas z obowiązku opłacania składek.
Zakładając, że w kwietniu pracownik nie przystąpił do dobrowolnych ubezpieczeń ze zlecenia zawartego z własnym pracodawcą, szef musi go zgłosić tylko do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA z kodem tytułu ubezpieczenia właściwym dla zleceniobiorców 04 11 XX. Od 1 maja musi go jednak wyrejestrować z tego ubezpieczenia (na druku ZUS ZWUA), bo od tego dnia zmieni się sytuacja pracownika.
Inaczej w maju
Zlecenie zawarte z własnym pracownikiem przebywającym na urlopie bezpłatnym w maju będzie dla niego jedynym tytułem do ubezpieczeń. Z tej racji będzie on podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu, a dobrowolnie chorobowemu.
Zatem od 1 maja pracodawca powinien zgłosić tę osobę do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego oraz do dobrowolnego chorobowego (jeśli ubezpieczony wyrazi taką chęć).
Zgłoszenia należy dokonać na formularzu ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia właściwym dla zleceniobiorców, tj. 04 11 XX. Po zakończeniu umowy, a więc od 1 czerwca br., firma musi wyrejestrować tę osobę z ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego na druku ZUS ZWUA.
Podstawa prawna:
art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 8 ust. 1 i 2a, art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm., dalej ustawa o sus)
art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.)