Kolejna fala wyżu demograficznego będzie w ciągu najbliższych lat dorastała do wieku szkolnego. To jest dobra okazja do wejścia na rynek niepublicznej szkoły, zwłaszcza że sytuacja finansowa samorządów zmusza je do podejmowania decyzji o likwidacji bądź łączeniu wielu szkół.
Kwestie wymogów, jakie należy spełnić, aby uzyskać pozwolenie na założenie szkoły i placówki niepublicznej, reguluje ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Szkoły prowadzone są zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej.
Wpis do ewidencji
Szkoły niepubliczne mogą zakładać osoby prawne i fizyczne po uzyskaniu wpisu do ewidencji prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego zobowiązaną do utrzymywania odpowiedniego typu szkół na danym terytorium. W zgłoszeniu umieszcza się dane personalne i miejsce zamieszkania osoby zamierzającej utworzyć placówkę. Jeśli będzie ją prowadzić osoba prawna, wtedy wpisuje się dane określające jej nazwę oraz adres siedziby.
Wniosek powinien precyzować typ i rodzaj szkoły oraz planowaną datę rozpoczęcia jej funkcjonowania, wskazywać lokalizację placówki oraz informować o jej warunkach lokalowych uwzględniających możliwość wprowadzenia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i nauki (zgodnie z przepisami o bhp). Wszystko to ma pozwalać na realizację zadań statutowych oraz odbywanie się zajęć edukacyjno-wychowawczych. Zgłoszenie musi także zawierać treść statutu szkoły, dane o kwalifikacjach pracowników pedagogicznych oraz dane osoby, która ma pełnić funkcję dyrektora.
Wpis do ewidencji następuje w ciągu 30 dni od daty przesłania zgłoszenia. Po jego dokonaniu organ informuje o tym wnioskodawcę, przekazując jednocześnie kopię wpisu kuratorowi oświaty oraz organowi podatkowemu. Dokument ten zawiera m.in. nazwę organu dokonującego wpisu, datę i jego numer, określenie nazwy, adresu oraz typu i rodzaju szkoły, a także dane osoby zakładającej placówkę. Szkoła musi mieć potwierdzenie dokonania wpisu do ewidencji najpóźniej w dniu rozpoczęcia swojego funkcjonowania.
Odmowę dokonania wpisu przedsiębiorca otrzymuje w formie decyzji administracyjnej tylko i wyłącznie, gdy przesłane zgłoszenie nie zawiera wszystkich wymaganych prawem i wyżej wymienionych informacji oraz gdy statut szkoły jest sprzeczny z prawem. W przypadku braków lub błędów we wniosku urząd wydający decyzję ma obowiązek poinformować o tym wnioskodawcę i wyznaczyć termin na uzupełnienie wniosku. Dopiero brak reakcji jest podstawą do odrzucenia wniosku, czyli odmowy wpisu.
Założyciel szkoły powinien pamiętać o obowiązku zgłaszania organowi wszelkich zmian podanych w formularzu rejestracyjnym w okresie nie dłuższym niż 14 dni od ich dokonania.
Bez statutu się nie obejdzie
Statut szkoły jest jednym z najważniejszych jej dokumentów. Składa się go wraz z wnioskiem o wpis do ewidencji do jednostki samorządu terytorialnego. Zgodnie z ustawą statut powinien zawierać informację o nazwie i typie szkoły oraz jej zadaniach i celach, dane osoby ją prowadzącej, informacje o jej organach oraz zakresie ich zadań.
W statucie określa się także sposób organizacji szkoły, prawa i obowiązki pracowników i uczniów szkoły. Trzeba pamiętać o określeniu przypadków, w których osobę uczącą się można skreślić z listy uczniów. Należy w nim również zawrzeć informację o sposobie pozyskiwania finansowania działalności szkoły oraz zasadach przyjmowania do niej uczniów.
Status jednostki
W przypadku zakładania szkoły podstawowej oraz gimnazjum obligatoryjne jest uzyskanie statusu szkoły publicznej, gdyż tylko wtedy można wystawiać państwowe świadectwa oraz dyplomy. Jeśli przedsiębiorca zakłada szkołę ponadgimnazjalną, nie ma obowiązku uzyskiwania statusu szkoły publicznej.
Uprawnienia szkoły publicznej nadaje właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego na wniosek osoby ją prowadzącej. Aby je uzyskać, trzeba przedstawić pozytywną opinię kuratora oświaty oraz złożyć wniosek zawierający dane osoby prowadzącej szkołę, jej nazwę, adres oraz datę rozpoczęcia działalności.
Wniosek musi ponadto zawierać informację o typie szkoły, określenie cyklu kształcenia, a także zobowiązanie do przestrzegania warunków realizowania programów nauczania uwzględniających podstawę programową kształcenia ogólnego, prowadzenie zajęć edukacyjnych w cyklu nie krótszym oraz w wymiarze nie niższym niż łączny wymiar obowiązkowych zajęć edukacyjnych określony w ramowym planie nauczania szkoły publicznej danego typu.
Należy także zobowiązać się do stosowania zasad klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów, prowadzenia dokumentacji przebiegu nauczania oraz zatrudniania nauczycieli realizujących obowiązkowe zajęcia edukacyjne.
Do wniosku dołącza się statut szkoły, zestaw programów nauczania, informację o wewnętrznym systemie klasyfikowania i promowania oraz plan nauczania zawierający m.in. wykaz obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych. Należy także przedstawić wykaz pracowników wraz z kopiami dyplomów oraz świadectw potwierdzających ich kwalifikacje, opis warunków lokalowych i sprzętu dydaktycznego umożliwiającego realizację programów nauczania oraz kopię umowy z właścicielem lokalu.
Warto pamiętać, że także już istniejąca szkoła ponadgimanzjalna może uzyskać status szkoły publicznej. W tym celu, po spełnieniu ustawowych wymogów, musi się ona poddać kontroli kuratora, który wydaje stosowną opinię.
Uprawnienia szkoły publicznej można w każdej chwili stracić. Stanie się tak, gdy w trybie nadzoru pedagogicznego zostanie stwierdzone, że szkoła nie spełnia wszystkich wymogów programowych przewidzianych w przepisach. W praktyce oznacza to likwidację szkoły z końcem roku szkolnego.
Kontrola urzędu
Prowadzenie szkoły to odpowiedzialne zadanie. Dlatego przedsiębiorca musi spodziewać się rygorystycznych kontroli realizowanych przez powołane do tego instytucje. I tak kuratorzy mają obowiązek prowadzić stały nadzór nad szkołami niepublicznymi w sposób analogiczny do tego, który prowadzony jest w stosunku do szkół publicznych.
W ciągu 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia działalności przez szkołę kurator oświaty sprawdzi, czy spełnia ona wymagania szkoły publicznej. W przypadku, gdy powstaną w toku kontroli pewne wątpliwości, minister właściwy do spraw oświaty i wychowania może nadać placówce charakter eksperymentalny z zachowaniem statusu szkoły publicznej.
Szkoła, która otrzymuje publiczne dotacje, może być kontrolowana przez urząd gminy lub powiat (zależnie od finansowania) w zakresie prawidłowości i celowości wydatkowania środków. Osoby kontrolujące mają prawo wstępu do szkoły, wglądu do prowadzonej dokumentacji organizacyjnej, finansowej i przebiegu nauczania. W związku z tym mogą też przetwarzać dane osobowe uczniów szkół w celach ściśle związanych z kontrolą. Trzeba pamiętać, że szczegółowe zasady kontroli ustalane są we wniosku o udzielenie dotacji i zależą od decyzji samorządu terytorialnego. Powinny one sprzyjać racjonalnym zasadom wydatkowania pieniędzy.
Szansa na eksperyment
Jak już wspomniałem, szkoła może uzyskać status podmiotu eksperymentalnego, jeśli nie spełnia wszystkich wymogów związanych z posiadaniem statusu szkoły publicznej. Aby tak się stało, należy złożyć do ministra właściwego do spraw oświaty wniosek określający cel, założenia i sposób realizacji eksperymentu, opinię o nim instytucji naukowej wraz z zobowiązaniem do pełnienia nadzoru nad przedsięwzięciem. Potrzebna też jest zgoda rady pedagogicznej.
Wykreślenie z rejestru lub likwidacja
W celu zachowania możliwie jak najwyższego standardu kształcenia ustawa przewiduje szereg przesłanek, które mogą zdecydować o wykreśleniu podmiotu z ewidencji. Po pierwsze takim powodem może być:
- niepodjęcie działalności w terminie określonym ustawą,
- prawomocne orzeczenie sądu zakazujące osobie fizycznej prowadzenia działalności oświatowej,
- stwierdzenie w trybie nadzoru oświatowego, że dana placówka prowadzi działalność sprzeczną z przepisami ustawy lub jej statutem.
Wykreślenie następuje także wskutek niezastosowania się do poleceń organu nadzorującego, w przypadku uzyskania wpisu z naruszeniem prawa oraz niemal automatycznie w przypadku zaprzestania działalności przez okres przekraczający trzy miesiące. Każdorazowo wykreślenie następuje na mocy decyzji administracyjnej i jest równoznaczne z likwidacją szkoły.
Należy pamiętać, że ze względu na cykl nauczania szkoły nie można jej zlikwidować w każdym momencie, lecz jedynie z końcem roku szkolnego. O tym też należy powiadomić rodziców uczniów, gminę oraz organ wydający zgodę na wpis do ewidencji szkół z co najmniej 6-miesięcznym wyprzedzeniem. Likwidowana szkoła dokumentację przebiegu nauczania przekazuje organowi sprawującemu nadzór pedagogiczny w ciągu miesiąca od jej zakończenia.
Szkoła może uzyskać status podmiotu eksperymentalnego, jeśli nie spełnia wszystkich wymogów związanych z posiadaniem statusu szkoły publicznej
Jakie pieniądze
Oprócz procedur związanych z założeniem szkoły niepublicznej ważne jest także opisanie możliwych zasad jej finansowania. Zgodnie z prawem m.in. szkoły podstawowe i gimnazja posiadające status szkoły publicznej otrzymują dotację z budżetu gminy w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na jednego ucznia w jednostce oświatowej samorządu terytorialnego.
W tym celu osoba prowadząca szkołę musi podać do 30 września roku poprzedzającego rok udzielania dotacji planowaną liczbę uczniów objętych dotacją. Dotacja przysługuje szkole, jeśli uczeń brał udział w co najmniej 50 proc. obowiązkowych zajęć edukacyjnych w każdym miesiącu. Szkoła, która nie posiada uprawnień szkoły publicznej, również ma prawo ubiegać się o dotację z budżetu.
Co do zasady dotacje są przekazywane w 12 częściach, każdorazowo do końca miesiąca na rachunek bankowy szkoły. Służą one zaspokojeniu bieżących wydatków przeznaczanych na finansowanie zadań statutowych placówki, czyli na kształcenie, wychowanie i opiekę nad uczniami. W miesiące wakacyjne subwencja należy się za uczniów, którzy uczęszczali do szkoły w czerwcu. Analogicznie jest w przypadku, gdy ze względu na program nauczania rok szkolny kończy się w kwietniu (np. klasy maturalne).
Istotne jest, że szkoły niepubliczne podlegają analogicznym zwolnieniom z podatków i opłat jak szkoły publiczne. Każdy właściciel może w celach organizacyjnych szkoły łączyć lub dzielić. Nie narusza to odrębności szkół i placówek w zakresie konieczności uzyskiwania zezwoleń lub ich cofania, wpisywania do ewidencji czy też ewentualnej utraty statusu szkoły publicznej.
Pięć kroków – Jak założyć szkołę niepubliczną
1. Znaleźć lokalizację na terenie, na którym brakuje lub wkrótce likwidowana będzie szkoła.
2. Uzyskać wpis do ewidencji jednostki samorządu terytorialnego.
3. Uzyskać status szkoły publicznej.
4. Pozyskać odpowiednio przygotowany personel.
5. Rozpocząć rekrutację dzieci.
6. Wystąpić do samorządu o dotację na naukę dzieci.
Grzegorz Byszewski ekspert Pracodawcy RP
Grzegorz Byszewski, ekspert Pracodawcy RP
Założenie szkoły, oprócz wpisania jej do ewidencji oraz w przypadku szkół podstawowych i gimnazjów, uzyskania uprawień szkoły publicznej, wymaga spełnienia odpowiednich warunków technicznych, zasad bhp oraz zatrudnienia wykwalifikowanej kadry.
Z tego też powodu, zanim przedsiębiorca zdecyduje się prowadzić szkołę niepubliczną, warto, aby sprawdził, czy będzie możliwość zatrudnienia wystarczającej liczby dobrze przygotowanych pedagogów. To ważne, gdyż generalnie od zaangażowania pracowników zależy sukces szkoły.
Posiadanie statusu szkoły publicznej i uzyskiwanie dotacji z jednostki samorządu terytorialnego zwiększa atrakcyjność tej formy prowadzenia działalności gospodarczej. Jednocześnie staje się ona bardziej dostępna, gdyż coraz częściej dochodzi do zamykania mniejszych szkół.
Otwarcie szkoły niepublicznej po uzgodnieniu z smorządem i jej utrzymywanie jest też szansą dla rodziców zachowania placówki oświatowej, do której uczęszczają ich dzieci.
