Tylko uzyskanie potwierdzonego urzędowym dokumentem wyłącznego prawa do wynalazku umożliwia jego późniejszą ochronę przed nieuczciwymi konkurentami. Dzięki temu przedsiębiorca będzie mógł skuteczne zwalczać wszelkie próby naśladownictwa unikalnych produktów i nieuprawnionego czerpania korzyści z jego innowacji.
Od leku po zderzak
Opatentować można jedynie wynalazek. Nie ma przy tym znaczenia, z jaką dziedziną techniki jest on związany. Ochrona patentowa może zostać udzielona na środek farmaceutyczny przeciw nadkwasocie, nowy szczep bakterii, obrotową głowicę, wytłaczarkę, czy zderzak samochodowy, który dzięki nowej metodzie amortyzacji uderzenia zmniejsza powstałe w związku z tym szkody.
Wynalazkiem nie jest jednak każde nowe rozwiązanie, które w ocenie twórcy może mieć niespotykane dotąd zastosowanie w życiu codziennym, produkcji przemysłowej czy usługach. Zgodnie z art. 24 ustawy prawo własności przemysłowej ( dalej p.w.p.) – patenty są udzielane wyłącznie na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania. Jeżeli system chłodniczy lub kask motocyklowy wymyślony przez przedsiębiorcę spełnia powyższe wymagania, kwalifikuje się do objęcia ochroną patentową.
Wynalazek jest nowy, gdy nie jest on częścią stanu techniki. Przez stan techniki rozumie się wszystko, co przed datą, od której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało ujawnione i udostępnione do powszechnej wiadomości. Co do zasady momentem tym jest data zgłoszenia wynalazku w urzędzie.
Przykład
Pracownik firmy produkującej impregnaty do drewna odkrył, że jeden ze środków używanych jako katalizator w reakcjach chemicznych może być używany również jako barwnik.
Chociaż jest to nowa właściwość tej substancji pozwalająca na jej szersze zastosowanie, to sama substancja o tym składzie jest znana ze stanu techniki. Odkrywca nie może więc opatentować tego rozwiązania. Mógłby to zrobić, gdyby nowe właściwości substancji powstały dopiero po dołożeniu pewnych dodatków, które sprawiły, że uzyskała ona nową i nieznaną dotąd postać.
Wynalazek uważa się za posiadający poziom wynalazczy, jeżeli nie wynika on dla znawcy, w sposób oczywisty ze stanu techniki. Badanie poziomu wynalazczego odnosi się tylko do tych zgłoszeń, które są nowe. Jeśli chodzi zaś o możliwość jego przemysłowego stosowania, to w zgłoszeniu patentowym trzeba zawsze wskazać, do czego będzie on wykorzystywany w działalności przemysłowej.
Twórca lub współtwórca
Prawo do uzyskania patentu na wynalazek przysługuje jego twórcy lub współtwórcom. Sprawa może komplikować się w przypadku, gdy unikalne rozwiązanie zostało odkryte przez osoby zatrudnione w przedsiębiorstwie.
Zgodnie z art. 11 ust. 3 p.w.p., w razie dokonania wynalazku w wyniku wykonywania przez twórcę obowiązków ze stosunku pracy albo z realizacji innej umowy, prawo przysługuje pracodawcy lub zamawiającemu. Jest tak głównie dlatego, że wykonywanie obowiązków pracowniczych odbywa się na koszt pracodawcy, w ramach jego struktury organizacyjnej, z wykorzystaniem jego zaplecza technicznego i osobowego.
Umowa pomiędzy przedsiębiorcą a twórcą może rzecz jasna zawierać inne postanowienia w tym zakresie. Jeśli zgłaszający wynalazek przedsiębiorca nie jest jego twórcą, ma obowiązek wskazać w podaniu twórcę oraz podstawę swojego prawa do uzyskania patentu.
Przykład
Spółka X zatrudnia naukowców do tworzenia projektów wynalazczych z dziedziny chemii mających zastosowanie przy produkcji kosmetyków. Z pracownikami podpisywane są umowy projektowo-wdrożeniowe.
Określają one zakres prac, termin ich wykonania oraz wysokość i sposób wynagrodzenia dla twórców, współtwórców – od momentu zastosowania projektu, przez określony w umowach czas.
W umowach nie ma postanowień o tym, że pracownicy mają prawa do wytworzonych rozwiązań. W tym przypadku spółce X przysługuje wyłączne prawo do uzyskania patentu na dokonane wynalazki.
Ograniczenia ochronne
Niektórych wynalazków nie można opatentować mimo tego, że są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania. Przepisy wprowadzają zakaz przyznawania ochrony na rzeczy, których wykorzystanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami.
Przykładowo nie można zastrzec sposobu klonowania ludzi czy stosowania paznokci człowieka do celów przemysłowych. Patentu nie uzyskają nowe odmiany roślin lub rasy zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli roślin lub zwierząt.
Podobnie będzie ze sposobami leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposobami stosowanej na nich diagnostyki (nie dotyczy to produktów, a w szczególności substancji lub mieszanin stosowanych w diagnostyce lub leczeniu).
Dokumentacja zgłoszeniowa
Zgłoszenia wynalazku należy dokonać, wnosząc do Urzędu Patentowego podanie o udzielenie patentu zawierającego co najmniej: oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o udzielenie patentu. Do podania należy dołączyć trzy egzemplarze opisu wynalazku, który powinien ujawniać jego istotę. W takiej samej ilości trzeba dołączyć zastrzeżenia patentowe.
Muszą one określać w sposób zwięzły i jednoznaczny zastrzegany zakres przedmiotowy rozwiązania poprzez podanie jego cech technicznych. Zastrzeżenia patentowe nie powinny podawać cech, których wynalazek nie posiada. Nie powinny one też zawierać sformułowań mających charakter oceny wynalazku lub oceny poszczególnych jego cech.
Ostatnim obowiązkowym załącznikiem są dwa egzemplarze skrótu opisu. Musi on być zwięzły i nie przekraczać 1/3 strony formatu A4. Skrót nie powinien zawierać stwierdzeń co do zalet i wartości wynalazku ani informacji i przewidywań co do stosowania wynalazku w określonym miejscu, czasie lub przez określone osoby. Do podania trzeba dołączyć także rysunki wynalazku, gdy są one niezbędne do jego zrozumienia.
Oprócz obowiązkowo dołączanych dokumentów podanie może również zawierać oświadczenie zgłaszającego, że chce skorzystać z uprzedniego pierwszeństwa (wcześniejszej daty zgłoszenia wynalazku w innym państwie lub wystawienia go). Musi wskazać w nim co najmniej datę i kraj dokonania pierwszego zgłoszenia lub nazwę, miejsce i kraj wystawy oraz datę wystawienia wynalazku na wystawie.
Do podania trzeba wówczas dołączyć dowód potwierdzający zgłoszenie wynalazku we wskazanym państwie bądź wystawienie go na określonej wystawie. Dowód taki może być również złożony w ciągu trzech miesięcy od daty zgłoszenia. Jeżeli zgłaszający działa przez pełnomocnika, do zgłoszenia powinno zostać też dodane pełnomocnictwo.
Procedura przed urzędem
Zgłoszenie uważa się za dokonane w dniu, w którym wpłynęło ono do Urzędu Patentowego RP z zachowaniem formy pisemnej – również za pomocą telefaksu lub w postaci elektronicznej. Jest ono sprawdzane przez pracowników urzędu i jeżeli zawiera wszystkie wymagane elementy, przyznawana jest data zgłoszenia.
Po klasyfikacji wynalazku odbywa się badanie formalnoprawne. W jego trakcie przedsiębiorca może być wzywany, np. do uzupełnienia dokumentacji. Kolejnym etapem jest ogłoszenie o zgłoszeniu wynalazku w Biuletynie Urzędu Patentowego. Co do zasady następuje to po upływie 18 miesięcy od daty pierwszeństwa do uzyskania patentu. Potem odbywa się badanie merytoryczne zgłoszenia, które ma na celu sprawdzenie zdolności patentowej wynalazku.
Kończy się ono wydaniem decyzji o udzieleniu, odmowie udzielenia patentu lub decyzji o umorzeniu postępowania. Przyznanie ochrony na wynalazek jest uzależnione nie tylko od decyzji o udzieleniu patentu, ale i uiszczenia opłaty za pierwszy trzyletni okres ochronny.
Jak to zrobić
Zgłoszenie wynalazku w celu uzyskania patentu musi zawierać:
- podanie zawierające co najmniej: oznaczenie zgłaszającego (nazwisko i imię albo nazwę, adres zamieszkania albo siedzibę zgłaszającego oraz NIP, PESEL albo numer identyfikacyjny REGON, jeśli zgłaszający je posiada), określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o udzielenie patentu lub patentu dodatkowego,
- opis wynalazku (3 egzemplarze)
- zastrzeżenie lub zastrzeżenia patentowe (3 egzemplarze)
- skrót opisu (2 egzemplarze)
- rysunki wynalazku, gdy są one niezbędne do jego zrozumienia (3 egzemplarze)
- dowód pierwszeństwa – gdy zgłaszający ubiega się o jego przyznanie
- oświadczenie zgłaszającego o podstawie do korzystania z uprzedniego pierwszeństwa – jeżeli dowód pierwszeństwa nie jest wystawiony na zgłaszającego
- pełnomocnictwo – gdy za zgłaszającego działa pełnomocnik.
Dopiero to pozwala urzędnikom dokonać wpisu wynalazku do rejestru i ogłoszenie go w Wiadomościach Urzędu Patentowego. Przedsiębiorca otrzymuje ponadto dokument patentowy.
Niedopuszczalne jest zgłoszenie cudzego wynalazku. Grożą za to sankcje karne. Zgodnie z art. 304 ust. 1 p.w.p., każdy, kto, nie będąc uprawnionym do uzyskania patentu, zgłasza cudzy wynalazek w celu uzyskania patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Tej samej karze podlega, kto ujawnia uzyskaną informację o cudzym wynalazku lub w inny sposób uniemożliwia uzyskanie patentu.
Przykład
Jeden z pracowników zakładów mięsnych wykradł dokumentację dotyczącą wynalezionej przez właściciela metody suszenia kiełbasy. Następnie opatentował ją i sprzedał konkurencyjnej firmie.
Gdy przedsiębiorca dowiedział się o tym, zgłosił sprawę na policję. Po wyjaśnieniu okoliczności sprawy były pracownik został skazany przez sąd na karę jednegoroku pozbawienia wolności w zawieszeniu na 2 lata próby i obowiązek naprawienia szkody.
Ile to kosztuje
Warunkiem wszczęcia postępowania patentowego jest uiszczenie opłaty za zgłoszenie. Co do zasady wynosi ona 550 zł. W przypadku zgłoszeń dokonywanych w postaci elektronicznej opłata za zgłoszenie wynosi 500 zł. To jednak nie koniec wydatków związanych zarówno z samą rejestracją patentu, jak i utrzymywaniem takiej ochrony na rzecz konkretnego przedsiębiorcy .
Wyłączenia spod ochrony
Nie uważa się za wynalazki w szczególności:
- odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych;
- wytworów o charakterze jedynie estetycznym;
- planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier;
- wytworów, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki;
- programów do maszyn cyfrowych;
- przedstawienia informacji.
Zgłaszający musi ponieść dodatkowe opłaty (np. za dodatkowe strony opisu wynalazku, za publikację informacji dotyczących patentu), które w sumie wynoszą co najmniej kilkaset złotych.
Po uzyskaniu ochrony konieczne jest wnoszenie opłat okresowych za utrzymanie ochrony wynalazku, początkowo jest to 480 zł, za pierwsze trzy lata ochrony, a następnie od czwartego roku ochrony wynalazku narasta ona co roku w wysokości od 250 zł za czwarty rok ochrony aż do 1550 zł za ostatni – dwudziesty rok ochrony. Ochrona patentowa trwa bowiem maksymalnie przez 20 lat, które są liczone od daty dokonania zgłoszenia wynalazku. Przez uzyskanie patentu w procedurze krajowej nabywa się prawo wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy jedynie na obszarze Polski.
Jeśli polska osoba prawna bądź obywatel polski mający miejsce zamieszkania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej chce uzyskać patent na wynalazek za granicą, może go zgłosić tam do ochrony dopiero po zgłoszeniu w Urzędzie Patentowym RP. -
Podstawa prawna
