Zasady tworzenia funduszy inwestycyjnych określa ustawa z 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych. Zgodnie z nią, fundusz jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego (ew. niepublicznego) proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych, w określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe.
Lokowanie środków w funduszach jest alternatywą dla innych sposobów oszczędzania. Mimo że w ostatnich latach fundusze przynosiły straty, obecnie coraz więcej z nich znajduje swoją niszę inwestycyjną i zaczyna przynosić zyski. Dobry fundusz z ciekawą ofertą zawsze znajdzie klientów. Obecnie na rynku działają 53 towarzystwa funduszy inwestycyjnych zarządzające w sumie ponad 98 mld zł.
Fundusz inwestycyjny jest tworzony przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych (dalej TFI). W związku z tym w pierwszej kolejności trzeba założyć właśnie towarzystwo, którego zadaniem będzie zarządzanie później utworzonym funduszem, reprezentowanie go w kontaktach z osobami trzecimi oraz pośrednictwo w zbywaniu i odkupywaniu jego jednostek uczestnictwa.
Towarzystwo po spełnieniu dodatkowych wymogów może uzyskać zgodę na prowadzenie działalności z zakresu doradztwa inwestycyjnego. Jedno towarzystwo może posiadać wiele funduszy, które jednak nie są jego podmiotami zależnymi.
Tak więc w pierwszej kolejności należy powołać do życia spółkę akcyjną z siedzibą na terenie Polski. Podmiot ten w nazwie własnej powinien mieć zwrot towarzystwo funduszy inwestycyjnych lub skrót TFI.
Wymogi, jakie musi spełniać spółka
Ustawa przewiduje szereg wymogów wobec spółek oraz władz spółek planujących założyć TFI. Po pierwsze zarząd musi być co najmniej dwuosobowy, a osoby w nim zasiadające są zobowiązane posiadać: pełną zdolność do czynności prawnych, dobrą opinię w związku ze sprawowanymi funkcjami. Nie mogą być one karane za umyślne przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.
Osoby te muszą także albo posiadać wyższe wykształcenie albo prawo do wykonywania zawodu doradcy inwestycyjnego. Muszą też mieć dowód potwierdzający, że pracują na stanowisku kierowniczym ponad trzy lata lub na samodzielnym stanowisku w instytucjach rynku finansowego.
Należy informować Komisję Nadzoru Finansowego w przypadku dokonywania jakichkolwiek zmian w składzie zarządu oraz o spełnianiu przez nowych przedstawicieli przewidzianych warunków ustawowych. Ustawa nakłada także obostrzenia na spółkę w zakresie wyboru członków rad nadzorczych. To znaczy, że osoby te muszą spełniać analogiczne wymogi jak członkowie zarządu.
Podstawowa wartość kapitału początkowego spółki musi wynosić co najmniej 125 tys. euro. W przypadku podjęcia decyzji przez członków zarządu spółki o woli prowadzenia m.in. doradztwa inwestycyjnego kapitał początkowy musi być wyższy i wynosić 730 tys. euro. Kapitał nie może pochodzić z kredytu i musi być w pełni udokumentowany. Dla wyjaśnienia w skład kapitału początkowego wchodzi wpłacona kwota wraz z premią emisyjną, niepodzielny zysk z lat ubiegłych, kapitał rezerwowy pomniejszony o niepokrytą stratę z lat ubiegłych.
TFI musi utrzymywać poziom kapitału własnego na poziomie nie niższym niż 25 proc. różnicy między wartością kosztów ogółem a wartością kosztów dystrybucji poniesionych w poprzednim roku obrotowym (wskazanym w sprawozdaniu finansowym przekazanym komisji). W przypadku, gdy wartość zgromadzonych aktywów zarządzanych przez towarzystwo przekroczy równowartość 250 tys. euro wartość kapitału własnego musi być podwyższana o wartość wynoszącą 0,02 proc. różnicy między zarządzanym kapitałem a wartością 250 tys. euro.
W przypadku gdy równowartość kapitału wyrażona w złotych spadnie poniżej wymogów w euro, spółka ma 6 miesięcy, aby tę różnicę uzupełnić.
Uwaga!
Należy pamiętać o utrzymywaniu wymaganego kapitału. Jeśli ustawowe normy zostaną przekroczone i w terminie 3 miesięcy nie uzupełnione do wymaganych minimów, KNF ma prawo cofnąć zezwolenie.
Co zawiera wniosek do KNF
Spółka, która chce zostać towarzystwem funduszy inwestycyjnych ma obowiązek uzyskać zgodę Komisji Nadzoru Finansowego. Zwykle wnioski o zgodę na wykonywanie działalności i utworzenie funduszu inwestycyjnego składa się jednocześnie. Dołącza się do nich odpis z rejestru przedsiębiorców oraz proponowany statut towarzystwa, informację o schemacie organizacyjnym funduszu wraz regulaminem dotyczącym zapobiegania wypływowi informacji, których ujawnienie mogłoby naruszyć interesy uczestników funduszu.
W skład dokumentów składanych z wnioskiem wchodzą także analizy ekonomiczno-finansowe planowanego przedsięwzięcia na okres roku, dane członków zarządu oraz rady nadzorczej, które umożliwią sprawdzenie wymogów przewidzianych ustawą, a także dane osobowe członków zarządu depozytariusza odpowiedzialnych za wykonywanie funkcji depozytariusza. W przypadku prowadzenia działalności polegającej na doradztwie inwestycyjnym, należy podać informacje o kluczowych pracownikach funduszu.
Wśród licznych informacji przekazywanych funduszowi są także dane osobowe zatrudnionych doradców inwestycyjnych wraz z opisem ich kwalifikacji i doświadczenia, sprawozdanie finansowe wraz z opinią osoby posiadającej uprawnienia do jego badania, dane osobowe akcjonariuszy, niezależnie, czy są to osoby prawne czy fizyczne, posiadające więcej niż 10 proc. ogólnej liczby głosów (w przypadku osób prawnych należy podać także informację o prowadzonej działalności gospodarczej).
Ponadto należy dołączyć odpis z właściwych rejestrów podmiotów, którym towarzystwo zamierza powierzyć wykonywanie swoich obowiązków, statut funduszu inwestycyjnego, umowę z depozytariuszem funduszu inwestycyjnego, a także prospekt emisyjny funduszu wraz z jego skrótem.
W dostarczonych KNF dokumentach należy także wskazać inicjatora sekurytyzacji oraz podstawowych warunków umów zawartych przez towarzystwo wraz z oświadczeniem osoby uprawnionej do badania sprawozdań finansowych o zgodności metod wyceny aktywów funduszu. Liczba dokumentów jest większa, gdy TFI planuje prowadzić działalność z zakresu doradztwa inwestycyjnego albo zarządzania portfelami. W takim przypadku musi być dołączony regulamin wykonywania działalności oraz kopia umowy na uczestnictwo w systemie rekompensat.
Decyzja KNF
Komisja wydaje decyzję po analizie przedstawionych dokumentów. Przesłanką do odmowy może być sytuacja, w której wniosek jest niezgodny z prawem lub stanem faktycznym, gdy istnieje uzasadnione zagrożenie, że wnioskodawca będzie naruszał zasady uczciwego obrotu, gdy towarzystwo pozostaje w bliskich powiązaniach z innym podmiotem, co mogłoby utrudniać komisji nadzór.
Ważne jest, że zgoda oznacza równoczesne pozwolenie na funkcjonowanie funduszu inwestycyjnego, a odmowa oznacza brak możliwości tworzenia funduszu.
Dodatkowe wymogi stawiane TFI
Towarzystwo funduszy inwestycyjnych ma za zadanie zatrudniać co najmniej dwóch doradców inwestycyjnych, którzy będą zarządzać zgromadzonymi środkami oraz jeśli zajmuje się doradztwem inwestycyjnym – jednego doradcę z tego zakresu. Funduszu podpisuje w formie pisemnej umowę z klientem na zarządzanie jego środkami. Nie ma prawa pobierać od klienta żadnych opłat, prowizji lub świadczeń niepieniężnych poza tymi zastrzeżonymi w umowie lub, które służą poprawie jakości usług świadczonych na rzecz członków.
TFI ma obowiązek wdrożyć wewnętrzną kontrolę legalności i prawidłowości przepływów finansowych oraz procedur podejmowania decyzji inwestycyjnych oraz zarządzania ryzykiem. Członkowie zarządu i pracownicy funduszu nie mogą nabywać jednostek uczestnictwa, jeśli mogłoby to powodować konflikt interesów. Towarzystwo ma także ograniczony zakres instrumentów finansowych, w które może inwestować. Zostały one zawarte w art. 65 ustawy o funduszach inwestycyjnych.
Są w nim m.in. fundusze inwestycyjnego rynku pieniężnego, papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa i NBP, akcji lub udziałów w spółkach. TFI ma także obowiązek przechowywania informacji dotyczących swojej działalności przez pięć lat od momentu sporządzenia dokumentu.
Tak jak wspomniano, zgoda KNF na utworzenie towarzystwa funduszy inwestycyjnych jest jednoznaczna z prawem do utworzenia funduszu inwestycyjnego. Wymagane jest jednak podjęcie pewnych działań przez samo TFI.
Najpierw statut
TFI przede wszystkim musi opracować statut funduszu inwestycyjnego, który sporządza się w formie aktu notarialnego. W statucie określa się nazwę i rodzaj funduszu, a także firmę, siedzibę i adres towarzystwa, organy funduszu i sposób jego reprezentacji, nazwę, siedzibę i adres depozytariusza.
W przypadku powierzenia zarządzania funduszem firmie trzeciej należy dodać także wszystkie jej dane. W statucie określa się też czas trwania funduszu, jeśli ma być ograniczony, łączną wysokość wpłat funduszu, rodzaj zdematerializowanych papierów wartościowych, które mogą być przedmiotem wpłat, terminy przyjmowania wpłat papierami wartościowymi oraz cel inwestycyjny funduszu (mogą nim być: ochrona realnej wartości zgromadzonych aktywów, osiąganie przychodów z lokat w funduszu przez wzrost ich wartości).
Ponadto w statucie określa się zasady polityki inwestycyjnej funduszu, które precyzują m.in. typy i rodzaje papierów wartościowych będących przedmiotem zainteresowania funduszu, zasady dywersyfikacji portfela czy dopuszczalną wysokość kredytów i pożyczek.
W dokumencie tym należy opisać zasady wypłacania dochodów funduszu inwestycyjnego jego uczestnikom, wynagrodzenia towarzystwa oraz terminy pokrywania różnych kosztów, częstotliwość zasady oraz metody dokonywania wyceny aktywów funduszu, minimalną wysokość wpłat do funduszu, sposób udostępniania informacji o funduszu do publicznej wiadomości i wreszcie sposób ogłaszania zmiany statutu.
Po przygotowaniu statutu TFI musi zawszeć umowę z depozytariuszem o prowadzenie rejestru aktywów i uzyskać wpis w rejestrze prowadzonym przez Sąd Okręgowy w Warszawie. Rejestr zawiera podstawowe dane dotyczące funduszu, jak nazwę, rodzaj, cel inwestycyjny, czas trwania funduszu, określenie składu zarządu i adresu jego siedziby.
Niezwłocznie po uzyskaniu wpisu TFI musi zgłosić ten fakt KNF wraz z ponownym przesłaniem kompletu dokumentów dotyczących funduszu inwestycyjnego (m.in. statutem, adresem i nazwą, danymi członków zarządu wraz z dokumentami potwierdzającymi posiadanie przez nich odpowiednich kompetencji.
Towarzystwo funduszy inwestycyjnych może otwierać różne rodzaje funduszy zdywersyfikowane ze względu nie tylko na ryzyko inwestycyjne, ale także liczbę członków czy wysokość gromadzonego kapitału. Do nazwy często dodaje się określenie „fio" – otwarty fundusz inwestycyjny, „sfio" – specjalistyczny otwarty fundusz, „fiz" – fundusz inwestycyjny zamknięty.
Siedem kroków
Co trzeba zrobić:
1. Zakładamy spółkę akcyjną
2. Dostosowujemy się do wymogów ustawowych
3. Składamy wniosek do KNF o zezwolenie na utworzenie towarzystwa funduszy inwestycyjnych
4. Po uzyskaniu zgody przygotowujemy dokumentację funduszu inwestycyjnego (prospekt, statut),
5. Rejestrujemy fundusz w sądzie
6. Zgłaszamy do Komisji Nadzoru Finansowego
7. Zbieramy środki od członków i rozpoczynamy funkcjonowanie
Grzegorz Byszewski ekspert Pracodawcy RP
Komentuje Grzegorz Byszewski, ekspert Pracodawcy RP
Wraz z poprawą koniunktury w gospodarce fundusze inwestycyjne będą prawdopodobnie zyskiwały na znaczeniu, a ilość gromadzonego kapitału będzie rosła.
Wiele osób zraziło się do inwestowania w fundusze, co jednak często wynikało z ich niewiedzy lub zbyt małej dywersyfikacji portfela i gromadzeniu pieniędzy w agresywnych, ale i najbardziej ryzykownych funduszach.
