W czasach gdy po kolejnych rekomendacjach Komisji Nadzoru Finansowego banki musiały zaostrzyć politykę kredytową, a więc nasza zdolność kredytowa zmalała, alternatywnym sposobem pozyskania kapitału stały się spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe. Trzeba wiedzieć, że ich działalność poddana jest nadzorowi sprawowanemu przez publiczne instytucje nadzorcze. Nadal są one także uważane za bardzo perspektywiczny sektor.
SKOK-i w ostatnich latach bardzo szybko zyskują na znaczeniu, i o ile w 2009 r. było 1801 kas wraz z oddziałami, to o tyle już w pierwszym kwartale 2012 r. było ich 1956. Wraz ze wzrostem liczby kas rośnie także liczba ich członków. W 2009 r. było ich 2 mln, natomiast w pierwszym kwartale 2012 r. –2,46 mln. Zauważa się także bardzo dynamiczny wzrost zarządzanych aktywów. W ciągu trzech lat wzrosły one o ponad 4 mld zł.
Obecnie SKOK-i mają w depozycie ponad 15 mld zł oraz udzieliły pożyczek o wysokości 10,67 mld zł. Z tych liczb wyraźnie widać dynamiczny rozwój kas. Kwestie tworzenia i funkcjonowania SKOK-ów reguluje ustawa z 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych. Istotna nowelizacja tej ustawy weszła w życie 27 października 2012 r.
Co to jest
Zgodnie z ustawą spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa jest spółdzielnią tworzoną w celu gromadzenia środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielania im pożyczek i kredytów, przeprowadzania na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz pośredniczenia przy zawieraniu umów ubezpieczenia na zasadach określonych w ustawie z 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej.
W związku z tym SKOK (dalej: kasa) nie obsługuje klientów, tylko zrzesza członków, którzy - jak w uproszczeniu można powiedzieć - wzajemnie sobie pożyczają pieniądze, zakładają lokaty i korzystają z innych oferowanych instrumentów finansowych. Trzeba przypomnieć, że istnieje spór jak połączyć spółdzielczy, czyli niezarobkowy charakter SKOK z możliwościami generowania zysków z lokat dla członków oraz z prowadzeniem działalności gospodarczej. Ustawa zakłada możliwość tworzenia także kasy u pracodawców.
Najpierw zakładamy spółdzielnię
W związku z tym, że spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa jest – jak sama nazwa wskazuje spółdzielnią, to w pierwszej kolejności należy ją założyć. Do tego potrzeba minimum 10 osób, jeśli są to osoby fizyczne, lub co najmniej trzech osób prawnych.
Następnie członkowie założyciele muszą uchwalić statut, wybrać władze spółdzielni w liczbie nie mniejszej niż 3 osoby – zgodnie z uchwalonym wcześniej statutem. Następnie należy uzyskać wpis do Krajowego Rejestru Sądowego. Osobowość prawną uzyskuje się w momencie uzyskania potwierdzenia o wpisaniu do KRS.
Co powinien zawierać statut
Ustawa określa informacje, jakie powinny się znaleźć w statucie kasy spółdzielczo-kredytowej. Są to mianowicie informacje o nazwie kasy, która musi zawierać koniecznie słowo spółdzielnia lub spółdzielczy, przedmiocie działalności oraz czasie trwania jej działalności (jeśli jest określony), adresie firmy, wysokości wpisowego oraz liczbie udziałów, które przyszły członek ma obowiązek zadeklarować.
Statut precyzuje także terminy wnoszenia i zwrotu udziałów, prawa i obowiązki członków, zasady i tryb przyjmowania nowych członków lub wykreślania starych, a także informacje dotyczące trybu wyboru władz organów spółdzielni. W statucie określa się także zasady: pokrywania strat lub podziału nadwyżki, funkcjonowania wewnętrznej kontroli oraz gospodarki finansowej.
Należy pamiętać, że każda zmiana statutu spółdzielni wymaga poinformowania i uzyskania akceptacji Komisji Nadzoru Finansowego. Co ważne organ nadzorczy ma prawo odmówić zatwierdzenia zmiany w statucie, tylko w przypadku, gdy mogłaby ona pogorszyć sytuację finansową kasy.
Rejestracja w KNF
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe zostały objęte nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego w związku z czym ich utworzenie wymaga już zgody organu nadzorczego. Wniosek składają założyciele, jednak mają oni obowiązek ustanowić, w formie aktu notarialnego, od 1 do 3 pełnomocników, którzy będą reprezentować wnioskodawców przed Komisją. Nadzór finansowy ma 3 miesiące od dnia otrzymania wniosku na wydanie zezwolenia.
Odmowę można otrzymać tylko w przypadku, gdy nie spełnia się wymagań określonych w ustawie, jeśli działanie założycieli może zagrażać bezpieczeństwu gromadzonych środków, lub gdy osoby wyznaczone do objęcia stanowisk członków zarządu i rady nadzorczej nie spełniają określonych wymagań (nie posiadają kwalifikacji niezbędnych do prowadzenia kasy oraz nie dają rękojmi ostrożnego i stabilnego zarządzania kasą; minister finansów ma prawo uszczegółowić powyższe wymogi w rozporządzeniu) oraz w przypadku, gdy osoba desygnowana na stanowisko prezesa nie spełnia odpowiednich wymagań.
Ustawa nakazuje, aby osoba zarządzająca SKOK-iem nie była skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe. Nie może też to być osoba, która spowodowała udokumentowane straty w miejscu pracy, albo w związku z pełnieniem funkcji członka organu osoby prawnej oraz osoba, która miała orzeczony zakaz prowadzenia działalności gospodarczej.
Wzór wniosku będzie przygotowany przez Komisję Nadzoru Finansowego. Oprócz danych o pełnomocnikach, członkach, kapitale kasy (wkładach członkowskich), podstawowych danych teleadresowych spółdzielni oraz informacji o członkach organów, będzie on zobowiązywał do załączenia treści statutu kasy. Zgoda na rozpoczęcie działalności wydana przez KNF zawierać ma informacje o nazwie, adresie oraz zatwierdzonej treści statutu.
Kto może być członkiem
Ustawa oddaje spółdzielczy duch SKOK-ów, czyli zakłada, że mogą być jej członkami osoby fizyczne połączone więzią o charakterze zawodowym lub organizacyjnym. Pod tymi pojęciami rozumie się zatrudnienie w jednym lub kilku zakładach pracy, a także osoby należące do tej samej organizacji społecznej lub zawodowej.
Jednocześnie zakłada się, że jeśli przesłanka umożliwiająca należenie do kasy ustaje (wspomniana więź), to istnieje możliwość zachowania członkostwa, jeśli tylko statut to umożliwia. Członkami kasy mogą być także organizacje pozarządowe, jednostki organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych posiadające osobowość prawną, spółdzielnie, związki zawodowe oraz wspólnoty mieszkaniowe.
Każda osoba, aby zostać członkiem, ma obowiązek wpłacić wkład w wysokości określonej w statucie i jednocześnie musi posiadać co najmniej jeden zadeklarowany udział. Statut może ustalić, że wkład członkowski jest oprocentowany.
Jednocześnie ustawa nie przewiduje żadnych innych obostrzeń dla potencjalnych członków kasy. Członek przy przystąpieniu musi złożyć pisemną deklarację zawierającą dane personalne, informacje o miejscu zamieszkania oraz o wysokości wkładu członkowskiego. W przypadku śmierci członka kasa musi oddać zgromadzone środki wskazanym spadkobiercom w formie określonej w ustawie.
Bezpieczne finanse
Kasa powinna być instytucją bezpieczną finansowo, w związku z czym musi posiadać odpowiedni zasób środków własnych w ilości zależnej od rozmiaru prowadzonej działalności. Dlatego jest obowiązek utworzenia funduszu udziałowego (powstaje z udziałów członkowskich) oraz funduszu zasobowego (pochodzi z wpłat wpisowego oraz nadwyżki bilansowej). SKOK musi utrzymywać współczynnik wypłacalności na poziomie 5 proc..
Trzeba pamiętać, że w przypadku dużych strat, ustawa przewiduje możliwość zwiększenia odpowiedzialności członków kasy do dwukrotności wpłaconego kapitału. Kasa oferuje członkom usługi finansowe analogiczne do tych, jakie oferują banki komercyjne – to znaczy może udzielać kredytów, pożyczek, przyjmować wkłady i je oprocentowywać. W SKOK-u istnieją jednak pewne ograniczenia, takie jak maksymalna wysokość pojedynczego kredytu ustalona na 15 proc. funduszy własnych oraz maksymalna sumaryczna kwota pożyczek wynosząca nie więcej niż 150 proc. otrzymanych wkładów.
Jednocześnie SKOK musi utrzymywać płynność finansową na poziomie 10 proc. funduszu oszczędnościowo-pożyczkowego. Kasa musi inwestować swoje pieniądze bezpiecznie i stabilnie, to znaczy w obligacje, lokaty lub udziały w kasie lub w bankach oraz w jednostki uczestnictwa w rynku pieniężnym. Wartość inwestycji w jeden instrument finansowy nie może przekraczać 8 proc. aktywów kasy. Istnieje także ograniczenie inwestycji w środki trwałe – w ciągu pierwszych trzech lat inwestycje w środki trwałe nie powinny przekroczyć 5 proc.
Przynależność do Krajowej Kasy
Każda spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa ma obowiązek należeć do Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej oraz na jej rzecz odprowadzać wpisowe i składkę w wysokości nie wyższej niż 0,024 proc. swoich aktywów. Składkę odprowadza się co roku.
W zamian Kasa Krajowa reprezentuje interes kas przed organami administracji państwowej i samorządu terytorialnego, opiniuje akty prawne dotyczące kas, zapewnia doradztwo prawne, finansowe i organizacyjne, ponadto prowadzi szkolenia oraz pomaga w opracowywaniu standardów świadczenia usług. Kasa Krajowa może przyjmować lokaty oraz udzielać pożyczek SKOK-om, pomagać nowo powstającym kasom oraz pośredniczyć w przeprowadzaniu rozliczeń.
Prowadzi także lustrację SKOK-ów oraz może sprawdzać sytuację finansową kas, czyli analizować bilans, badać obowiązkową płynność finansową, badać oprocentowanie lokat.
Jaki nadzór
Komisja Nadzoru Finansowego w ramach swoich funkcji nadzorczych ma dbać o stabilność finansową kas, prawidłowość prowadzenia działalności finansowej oraz bezpieczeństwo gromadzonych pieniędzy. Ostatnia nowelizacja ustawy umożliwiła Komisji analizowanie sprawozdań finansowych, badanie wywiązywania się z wymogów utrzymywania płynności finansowej kas, sprawdzanie jakości aktywów pozabilansowych oraz podejmowanie innych czynności kontrolnych, które mają zapewnić realizację przepisów ustawowych oraz stabilność finansową instytucji.
Grzegorz Byszewski ekspert Pracodawcy RP
Komentuje Grzegorz Byszewski, ekspert Pracodawcy RP
Także w czasach kryzysu ludzie poszukują ciekawych możliwości lokowania środków finansowych. Taki charakter może mieć założenie własnej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej.
Jak pokazują statystyki taką strategię wybrało już sporo osób. Z pewnością nadzór KNF nad działalnością tego typu instytucji nie zmieni obecnej tendencji.
Obserwuje się także coraz szerszą paletę usług oferowanych przez kasy, to jest na przykład otwieranie funduszy inwestycyjnych, czy zakładanie firm ubezpieczeniowych. Wiadome jest, że jeśli przedsiębiorca zaoferuje kompleksową usługę, to tym łatwiej przyciągnie dodatkowych członków.
Sześć kroków
Co trzeba zrobić
1. Szukamy co najmniej 10 wspólników lub 3 osoby prawne
2. Przygotowujemy statut spółdzielni
3. Zakładamy spółdzielnie oraz wybieramy jej władze
4. Rejestrujemy spółdzielnię w KRS
5. Składamy wniosek do KNF
6. Po uzyskanej zgodnie możemy działać w granicach prawa, przestrzegając wymogów KNF.
Kasa oferuje członkom usługi finansowe analogiczne do tych, jakie oferują banki komercyjne
