Komunikacja w Polsce jest przedmiotem mniej lub bardziej uzasadnionej krytyki. Dotyczy ona przede wszystkim stanu taboru oraz punktualności. Niemniej jednak trzeba pamiętać, że ludzie muszą się przemieszczać – dojechać do pracy, szkoły, na uczelnie czy też podróżować w celach turystycznych.
Tworzy to naturalny i względnie stabilny rynek przewozów drogowych osób. W warunkach gospodarki wolnorynkowej w jego zagospodarowaniu partycypują podmioty prywatne na zasadach określonych przepisami prawa. Najpierw poznajmy przepisy ustawy z 6 września 2001 roku o transporcie drogowym (dalej: ustawa).
Jaka definicja
Zgodnie z ustawą przewóz regularny to publiczny przewóz osób i ich bagażu w określonych odstępach czasu i określonymi trasami, na zasadach przewidzianych nie tylko w przepisach wymienionej wyżej ustawy, lecz także w ustawie z 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe. Spróbujmy tę definicję przełożyć na prosty język.
Uwaga! Wykonywanie przewozu osób jest uprawnieniem szczególnym i przysługuje wyłącznie przewoźnikowi drogowemu, czyli przedsiębiorcy posiadającemu licencję na wykonywanie transportu drogowego. Nie zajmiemy się procedurą uzyskiwania licencji, trzeba jednak pamiętać o konieczności jej posiadania.
Przede wszystkim najważniejsze jest to, że chodzi o przewóz osób i ich bagażu. Nie zajmujemy się więc transportem towarów czy też zwierząt. Niedopuszczalna jest więc sytuacja, gdy przewoźnik działający na podstawie omawianych przepisów dopuszcza jedynie transport osób – bagaż go nie interesuje. Nie zmienia to faktu, że szczegółowe przepisy, najczęściej regulaminy, określają zasady przewozu bagażu, tj. dopuszczalną jego wagę, wielkość, objętość, sposób transportu.
Stabilny rozkład
Kolejną przesłanką przewozów regularnych jest prowadzenie ich w określonych odstępach czasu. Jest ona spełniona wtedy, gdy przewozy są prowadzone w oparciu o rozkład jazdy, tj. o określonej godzinie, w określony dzień, środek transportu zabiera podróżnych w konkretne miejsce. Ważne jest, aby rozkład miał charakter stabilny. Nie oznacza to, że ma być niewzruszalny.
Jednak niedopuszczalna jest sytuacja, gdy np. autobusy (busy) jeżdżą codziennie według innego rozkładu jazdy. Z omawianą przesłanką ściśle łączy się wymóg prowadzenia przewozów określonymi trasami. Generalna zasada brzmi więc – przewóz musi być prowadzony z punktu A do B według określonej trasy z przystankami umiejscowionymi w określonych punktach.
Kto wydaje zezwolenia
Wykonywanie przewozów regularnych wymaga uzyskania zezwolenia. O tym, który organ jest właściwy do jego wydania, decyduje zasięg terytorialny planowanych przewozów.
Jeśli są ograniczone do obszaru gminy, zezwolenie wydaje wójt, w przypadku komunikacji miejskiej właściwy jest burmistrz lub prezydent miasta. Jeśli przewozy mają być prowadzone na liniach komunikacyjnych przebiegających na obszarze miasta i sąsiedniego powiatu, zezwolenie wydaje prezydent miasta na prawach powiatu, w uzgodnieniu z właściwym starostą.
Na wykonywanie przewozów na liniach komunikacyjnych wykraczających poza obszar co najmniej jednego powiatu, jednakże niewykraczających poza obszar województwa, zezwolenie wydaje marszałek województwa, w uzgodnieniu z właściwymi starostami. W przypadku gdy przewozy mają być wykonywane na liniach komunikacyjnych wykraczających poza obszar co najmniej jednego województwa, zezwolenie wydaje marszałek województwa właściwy dla siedziby albo miejsca zamieszkania przedsiębiorcy.
Uwaga!
Nie wymaga uzyskania zezwolenia tymczasowe wykonywanie przewozów osób w przypadku klęsk żywiołowych lub wystąpienia zakłóceń w przewozach wykonywanych przez podmioty nienależące do drogowych. Ustawa wskazuje też przypadki, kiedy uzyskanie zezwolenia nie jest potrzebne (przewóz okazjonalny).
Kiedy bez formalności
Przewóz okazjonalny występuje, gdy:
- tym samym pojazdem samochodowym na całej trasie przejazdu przewozi się tę samą grupę osób i dowozi się ją do miejsca początkowego;
- przewóz osób odbywa się do miejsca docelowego, natomiast jazda powrotna jest jazdą bez osób (podróżnych);
- przewóz polega na jeździe bez osób do miejsca docelowego i odebraniu oraz przewiezieniu do miejsca początkowego grupy osób, która przez tego samego przewoźnika drogowego została przewieziona wcześniej do miejsca docelowego.
Uwaga!
Wykonując regularne przewozy osób, poza uprawnieniami pasażerów do ulgowych przejazdów określonymi w odrębnych przepisach, przewoźnik musi uwzględniać także uprawnienia pasażerów do innych ulgowych przejazdów, jeżeli podmiot, który ustanawia te ulgi, ustali z przewoźnikiem, w drodze umowy, warunki zwrotu kosztów stosowania tych ulg.
Procedura
Aby uzyskać zezwolenie, należy złożyć wniosek do właściwego organu. Jest ono wydawane, w przypadku przewozów regularnych, na czas nie dłuższy niż pięć lat. Po upływie tego okresu zezwolenie przedłuża się, na wniosek przedsiębiorcy, na okres nieprzekraczający pięciu lat, chyba że zaszły przesłanki ustawowe, które uniemożliwiają zaistnienie tej procedury. Ogólnie można je nazwać naruszaniem przez przewoźnika obowiązujących go zasad – patrz ramka.
Zezwolenie nie zostanie wydane, jeśli uprawniony organ stwierdzi, że przedsiębiorca nie jest w stanie świadczyć usług będących przedmiotem jego wniosku, korzystając z pojazdów pozostających w jego bezpośredniej dyspozycji.
Inne przesłanki niewydania zezwolenia to: wykazanie, że projektowana linia regularna stanowić będzie zagrożenie dla już istniejących linii regularnych (z wyjątkiem sytuacji, kiedy linie te są obsługiwane tylko przez jednego przewoźnika lub przez jedną grupę przewoźników), wydanie zezwolenia ujemnie wpłynęłoby na rentowność porównywalnych usług kolejowych na liniach bezpośrednio związanych z trasą usług drogowych.
Podjęcie decyzji w sprawie wydania nowego lub zmiany istniejącego zezwolenia na linie komunikacyjne o długości do 100 km, w szczególności w zakresie zwiększenia pojemności pojazdów, częstotliwości ich kursowania, zmiany godzin odjazdów z poszczególnych przystanków powinno być poprzedzone analizą sytuacji rynkowej w zakresie regularnego przewozu osób. Analizy dokonuje organ właściwy w sprawie danego zezwolenia co najmniej raz w roku, z uwzględnieniem:
- istniejącej komunikacji, w tym rodzaju pojazdów, godzin ich odjazdów lub częstotliwości kursów oraz ich dostosowaniem do potrzeb społecznych;
- dotychczasowego wywiązywania się przewoźników posiadających zezwolenia z realizacji przewozów i stosowanych taryf;
- przewidywanych zmian w natężeniu przewozu podróżnych;
- miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy lub planu zagospodarowania przestrzennego województwa.
Są też i inne zasady
Ustawodawca ustalił też zasady techniczne wykonywania przewozów regularnych w krajowym transporcie drogowym. Po pierwsze do przewozu używać można wyłącznie autobusów odpowiadających określonym wymaganiom technicznym. Ustawa nie zawiera definicji legalnej pojęcia „autobus”. Definicje znajdziemy natomiast w ustawie z 20 czerwca 1997 roku – Prawo o ruchu drogowym.
Autobus to pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu więcej niż dziewięciu osób łącznie z kierowcą. Zgodnie z par. 17 ust. 1 rozporządzenia ministra infrastruktury z 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia liczba miejsc dla pasażerów siedzących i stojących powinna być tak ustalona, aby nie nastąpiło przekroczenie dopuszczalnej masy całkowitej autobusu.
Przyjęto, że średnia masa jednego pasażera wraz z bagażem wynosi: dla autobusu miejskiego 68 kg, natomiast dla pozostałych autobusów 71 kg. Wykonywanie transportu drogowego osób w zakresie przewozów regularnych pojazdem innym niż autobus zagrożone jest karą pieniężną w wysokości 1 tys. zł. Natomiast wykonywanie takiego przewozu autobusem, który nie odpowiada warunkom technicznym autobusu przeznaczonego dla danego rodzaju przewozu osób, sankcjonowane jest karą pieniężną 500 zł.
Kolejny obowiązek to podawanie rozkładu jazdy do publicznej wiadomości przez ogłoszenia na przystankach lub dworcach autobusowych, oczywiście tych obsługiwanych przez danego przewoźnika.
Może być w gazecie
Uwaga!
Zgodnie z wyrokiem
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 25 kwietnia 2006 roku (sygn. VI SA/ Wa 7/06)
przesłanka podania przez przewoźnika rozkładu jazdy do publicznej wiadomości będzie spełniona również w przypadku, gdy odpowiednie ogłoszenia zamieszczone zostaną w ogólnodostępnej gazecie. Powinny w nich zostać wyszczególnione nie tylko godziny odjazdów, ale także miejsca, gdzie będzie zatrzymywał się pojazd zabierający pasażerów.
Zgodnie z ustawą wsiadanie i wysiadanie pasażerów może odbywać się tylko na przystankach określonych w rozkładzie jazdy. Dlatego nie powinniśmy się dziwić, jeśli kierowca autobusu miejskiego nie ulega namowom pasażerów, aby otworzył drzwi pojazdu stojącego w korku czy na światłach.
Zgodnie z cennikiem
Opłata za przejazd powinna być pobierana zgodnie z cennikiem opłat podanym do publicznej wiadomości pasażerów (ogłoszenia w autobusach i przy kasach dworcowych). Poza wysokością opłat za przejazd w cenniku powinna zostać również określona cena biletów ulgowych. Pobieranie należności za przejazd niezgodnie z cennikiem opłat, który został podany do publicznej wiadomości pasażerów, sankcjonowane jest karą pieniężną w wysokości 300 zł.
Jakie dokumenty
Do wniosku o wydanie zezwolenia na wykonywanie przewozów regularnych w krajowym transporcie należy dołączyć:
- proponowany rozkład jazdy uwzględniający przystanki, godziny odjazdów środków transportowych, długość linii komunikacyjnej, podaną w kilometrach i odległości między przystankami, kursy oraz liczbę pojazdów niezbędnych do wykonywania codziennych przewozów, zgodnie z rozkładem jazdy;
- schemat połączeń komunikacyjnych z zaznaczoną linią komunikacyjną i przystankami;
- potwierdzenie uzgodnienia zasad korzystania z obiektów dworcowych i przystanków, dokonanego z ich właścicielami lub zarządzającymi;
- zobowiązanie do zamieszczania informacji o godzinach odjazdów na tabliczkach przystankowych na przystankach;
- cennik;
- wykaz pojazdów, z określeniem ich liczby oraz liczby miejsc, którymi wnioskodawca zamierza wykonywać przewozy;
- kserokopię licencji.
Piotr Rogowiecki ekspert Pracodawcy RP
Komentuje Piotr Rogowiecki, ekspert Pracodawcy RP
Przewóz osób to działalność ściśle związana z bezpieczeństwem ludzi. Niewłaściwie prowadzona może stwarzać zagrożenie dla zdrowia i życia. Dlatego ustawodawca zdecydował o nadzorze nad tego typu działalnością.
Jest to uzasadnione rozwiązanie. Tym bardziej że nie wprowadzono przy tej okazji nadmiernej biurokracji ani barier wchodzenia przewoźników na polski rynek.