Bank bez zezwolenia: KNF to przestępstwo

Prowadzenie działalności bankowej jest możliwe jedynie po uzyskaniu odpowiedniego zezwolenia, które wydaje Komisja Nadzoru Finansowego.

Określa w nim: firmę banku, jego siedzibę, nazwy (nazwiska) założycieli i obejmowane przez nich akcje, wysokość kapitału założycielskiego, działalność, do wykonywania której bank jest upoważniony, oraz warunki, po spełnieniu których KNF zezwoli na rozpoczęcie działalności.

Wydając zezwolenie, KNF musi także zatwierdzić projekt statutu banku oraz skład pierwszego zarządu.

Grozi grzywna aż do 5 mln zł

Niedopełnienie tych obowiązków, a więc prowadzenie działalności bankowej bez uzyskania zezwolenia, jest przestępstwem.

Zgodnie z art. 171 ust. 1 Prawa bankowego, kto bez zezwolenia prowadzi działalność polegającą na gromadzeniu środków pieniężnych innych osób fizycznych, prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, w celu udzielania kredytów, pożyczek pieniężnych lub obciążania ryzykiem tych środków w inny sposób, popełnia przestępstwo. Grozi za nie kara grzywny aż do 5 mln zł i kara pozbawienia wolności do trzech lat.

Przestępstwem jest wszelkie gromadzenie środków pieniężnych niezależnie od tego, jaką postać i formę przybiera. Może ona więc polegać np. na przyjmowaniu wkładów oszczędnościowych czy lokat terminowych. Ważne jednak, aby przyjmowanie tych środków miało pewien stopień zorganizowania, było dokonywane przez jakiś określony czas i w celu obciążenia ich ryzykiem. Jednorazowe czy okazjonalne przyjęcie od kogoś środków pieniężnych na przechowanie nie jest bowiem przestępstwem.

Sprawca tego przestępstwa nie musi przekonywać osób, które powierzają mu swoje środki pieniężne, że prowadzi działalność zgodnie z prawem. Wystarczy, że osoby te – pozostając w błędzie – myślą, że wpłacają swoje pieniądze do banku. Jednocześnie nie ma żadnego znaczenia, czy osoby, które wpłaciły pieniądze, doznały jakiegoś uszczerbku majątkowego. Jest to bowiem przestępstwo formalne (bezskutkowe). Oznacza to, że do jego popełnienia dochodzi już w momencie gromadzenia cudzych środków.

Sama nazwa też podlega ochronie

Ustawa – Prawo bankowe uznaje za przestępstwo nie tylko prowadzenie działalności bankowej bez zezwolenia, ale także już samo używanie wyrazów: bank lub kasa. Zgodnie bowiem z art. 171 ust. 2 Prawa bankowego kto, prowadząc działalność zarobkową wbrew warunkom określonym w ustawie, używa w nazwie jednostki organizacyjnej niebędącej bankiem lub do określenia jej działalności lub reklamy wyrazów bank lub kasa, podlega karze grzywny do 5 mln zł i karze pozbawienia wolności do trzech lat.

Wprowadzenie tak surowych sankcji karnych za bezprawne używanie nazw zastrzeżonych dla działalności bankowej ma przede wszystkim przeciwdziałać wprowadzającym w błąd czy oszukańczym działaniom przedsiębiorców. Chodzi o to, by nieuczciwe osoby nie mogły przyciągać klientów, wykorzystując zaufanie, jakim społeczeństwo darzy instytucje bankowe.

Przestępstwo to ma charakter powszechny, a więc może je popełnić każdy, kto prowadzi działalność zarobkową i w swojej nazwie bezprawnie używa wyrazów bank lub kasa.

Na rzecz osób prawnych

Przestępstwo prowadzenia działalności bankowej bez zezwolenia lub bezprawnego używania wyrazów bank lub kasa popełnia także osoba działająca w imieniu lub w interesie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. Odpowiedzialność taką przewiduje art. 171 ust. 3 prawa bankowego, zgodnie z którym osobom takim grozi kara grzywny do 5 mln zł i kara pozbawienia wolności do trzech lat.

Zgodnie z tym przepisem karze podlegają osoby reprezentujące osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, a więc działające w ich imieniu, a także osoby, które działają wprawdzie w imieniu własnym, ale w interesie takich osób i jednostek, a więc na ich rachunek.

Jeżeli zatem np. nielegalna działalność bankowa prowadzona jest w formie spółki akcyjnej czy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a faktycznie wykonują ją osoby, które są np. członkami zarządu tych spółek, to nie mogą czuć się one bezkarne, bowiem również popełniają przestępstwo.

Jakie działania

Czynności bankowe to:

- przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,

- prowadzenie innych rachunków bankowych,

- udzielanie kredytów,

- udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw,

- emitowanie bankowych papierów wartościowych,

- przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,

- wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego.

Trzy główne warunki

Utworzenie banku może nastąpić, jeżeli:

- zostało zapewnione wyposażenie banku w: fundusze własne i pomieszczenia posiadające odpowiednie urządzenia techniczne, należycie zabezpieczające przechowywane w banku wartości;

- założyciele oraz osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu, dają rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem, przy czym co najmniej dwie z tych osób posiadają wykształcenie i doświadczenie zawodowe niezbędne do kierowania bankiem oraz udowodnioną znajomość języka polskiego;

- przedstawiony przez założycieli plan działalności banku na okres co najmniej trzyletni wskazuje, że działalność ta będzie bezpieczna dla gromadzonych środków pieniężnych.

Autor jest asesorem Prokuratury Rejonowej Warszawa-Ochota