Niedziele są dla pracowników dniami wolnymi od pracy. Taka jest jednak tylko zasada. Pracodawca może planować zatrudnionym pracę na ten dzień w określonych sytuacjach.

KTO MOŻE PRACOWAĆ W NIEDZIELĘ

Niedziela może być dniem pracy dla pracowników zatrudnionych:

- w ruchu ciągłym,

- przy pracy zmianowej,

- przy niezbędnych remontach,

- w transporcie i w komunikacji,

- w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych,

- przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,

- w rolnictwie i hodowli,

- przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w:

– zakładach świadczących usługi dla ludności,

– gastronomii,

– zakładach hotelarskich,

– jednostkach gospodarki komunalnej,

– zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,

– jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę,

– zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku,

- w systemie weekendowego czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.

Planując ją, musi pamiętać o dwóch ważnych zasadach. Po pierwsze – przynajmniej co czwarta niedziela musi być dla pracownika wolna od pracy. Po drugie – planując pracę na niedzielę, należy wyznaczyć w zamian inny dzień wolny od zadań.

6 dni przed lub po

Dzień wolny wyznaczony za zaplanowaną pracę w niedzielę powinien być wyznaczony na sześć dni przed lub po takiej niedzieli. Należy go też odpowiednio oznaczyć, tak by było wiadomo, z jakiego tytułu przysługuje wolne.

Przykład

Pracodawca prowadzący firmę transportową zaplanował panu Karolowi pracę na niedziele 6 i 20 maja 2012 r. W zamian wyznaczył mu dni wolne przypadające sześć dni wcześniej lub później po tych niedzielach – 10 i 17 maja - patrz grafik 1. Zaplanowanie pracy było prawidłowe.

Graniczna data

Wyznaczając dzień wolny za pracującą niedzielę, należy pamiętać, że powinien on się mieścić w danym okresie rozliczeniowym. Wynika to z obowiązku zaplanowania w harmonogramie czasu pracy takiej liczby godzin do przepracowania, jaka wynika z obowiązującego pracownika wymiaru czasu pracy.

Przykład

Pracodawca, tworząc harmonogramy czasu pracy na trzymiesięczne okresy rozliczeniowe, pilnuje, by za pracę w niedzielę udzielać wolnego w następny poniedziałek.

Zastanawia się nad prawidłowością tego rozwiązania w okresie rozliczeniowym lipiec – wrzesień. Jednej grupie pracowników chce zaplanować pracę na niedzielę 30 września, w zamian wyznaczając poniedziałek 1 października jako wolny.

Pracodawca jest przekonany, że takie rozwiązanie jest dopuszczalne. Zgodnie bowiem z przepisami, za pracę w niedzielę należy wyznaczyć inny dzień wolny w terminie sześciu dni przed lub po takiej niedzieli.

Poniedziałek 1 października przypada natomiast jeden dzień po pracującej niedzieli 30 września. Jednak takie rozwiązanie jest niedopuszczalne. Nie mieści się bowiem w okresie rozliczeniowym, w którym wystąpiła pracująca niedziela.

Gdy pracownik nie odbierze dnia wolnego za pracę w niedzielę w tym samym okresie rozliczeniowym, przepracuje osiem godzin ponad wymiar. Za te nadliczbowe godziny pracodawca musi mu zapłacić. Z kolei w okresie rozliczeniowym, w którym został wyznaczony dzień wolny za pracę w niedzielę, pracownik przepracuje osiem godzin za mało. Za te niedopracowane godziny pracodawca również musi zapłacić.

Zanim skończy się czas

Jeżeli pracodawca, tworząc harmonogram i wyznaczając pracującą niedzielę, nie ma możliwości wyznaczyć wolnego za niedzielę na sześć dni przed lub po takiej niedzieli (ze względu np. na duże absencje pracowników lub wzmożone zapotrzebowanie na pracę), taki dzień może przypadać wcześniej lub później. Musi się jednak mieścić w danym okresie rozliczeniowym.

Przykład

Korzystając z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy oraz z możliwości planowania wolnego za pracującą niedzielę w danym okresie rozliczeniowym, pracodawca zaplanował pani Alinie grafik.

Dni wolne za niedziele 13 i 20 maja wyznaczył na 2 i 28 maja - patrz grafik 2.

Pracodawca postąpił prawidłowo.

Dodatkowe zadania

Pracodawca oprócz planowania pracy na niedzielę może ją również polecić jako pracę dodatkową – wtedy, gdy w niedzielę pracownik co do zasady nie pracuje. Jest to dopuszczalne jedynie w przypadku konieczności usuwania awarii, ratowania życia lub zdrowia ludzkiego albo ochrony mienia lub środowiska.

Również przy polecaniu tego rodzaju dodatkowych zadań w niedzielę pracodawca musi pamiętać o terminie oddania dnia wolnego. Powinien go udzielić w ciągu kolejnych sześciu dni.

Przykład

Pracodawca wezwał pana Mariusza, informatyka, wykonującego pracę w trzymiesięcznym okresie rozliczeniowym od poniedziałku do piątku, do usuwania awarii systemu komputerowego spowodowanej brakiem w dostawie prądu w niedzielę 29 kwietnia.

Za tę pracę udzielił mu wolnego w najbliższy poniedziałek następujący po tej niedzieli.

Również w tym przypadku dzień wolny za pracę w niedzielę powinien przypadać w terminie sześciu dni po pracującej niedzieli. Jeśli to nie jest możliwe, pracodawca powinien się z tym zmieścić do końca tego samego okresu rozliczeniowego. W przeciwnym przypadku zostanie naruszony wymiar czasu pracy, za który pracodawca będzie musiał zapłacić.

Przykład

Pan Kazimierz, odpowiedzialny za utrzymywanie porządku w siedzibie firmy, wykonuje pracę w miesięcznym okresie rozliczeniowym od poniedziałku do piątku. Pracodawca wezwał go do pracy w niedzielę 29 kwietnia. Jak się bowiem okazało, na skutek pęknięcia rury zostało zalane jedno z pomieszczeń firmy.

Za tę pracę pracodawca udzielił mu dnia wolnego w najbliższy piątek, tj. 4 maja. Twierdził, że jest to dopuszczalne, gdyż dzień wolny powinien przypadać w terminie sześciu kolejnych dni. Takie rozwiązanie jest nieprawidłowe.

Udzielenie dnia wolnego powinno przypadać faktycznie w terminie kolejnych sześciu dni, nie później jednak niż do końca okresu rozliczeniowego. Pracodawca powinien zatem udzielić takiego dnia wolnego albo 30 kwietnia, albo skorzystać z alternatywnej formy rekompensaty – wypłaty 100 proc. dodatku z tytułu pracy w niedzielę.

Ponieważ okoliczności dopuszczające dodatkową pracę w niedzielę są tymi, których nie da się przewidzieć, nie ma możliwości udzielenia dnia wolnego – tak jak w przypadku pracy planowanej – na sześć dni przed taką niedzielą.

Jeśli pracodawca z jakichkolwiek przyczyn nie może udzielić pracownikowi wolnego za dodatkową pracę w niedzielę w ciągu sześciu następnych dni, powinien to zrobić nie później niż do końca okresu rozliczeniowego.

Przykład

W niedzielę 22 kwietnia pracodawca pana Tomasza wezwał go do usuwania awarii jednej z obsługiwanych przez niego maszyn.

Zwykle osoba ta wykonuje pracę w trzymiesięcznym okresie rozliczeniowym od poniedziałku do piątku. Za tę pracę pracodawca nie miał możliwości udzielić pracownikowi dnia wolnego w terminie kolejnych sześciu dni.

Wolne wyznaczył dopiero na 8 czerwca.

Jeżeli pracodawca nie ma możliwości udzielenia dnia wolnego za pracę w niedzielę ani w terminie kolejnych sześciu dni, ani do końca okresu rozliczeniowego, pozostaje mu ostateczna forma rekompensaty – wypłata 100-proc. dodatku z tytułu pracy w niedzielę, niezrekompensowanej dniem wolnym.