Wskutek nacisków politycznych dotyczących zmniejszenia minimalnej wysokości kapitału zakładowego niemieckiej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (Gesellschaft mit beschränkter Haftung,  dalej GmbH), które spowodowane były coraz większą popularnością angielskiej Private Limited Company (Ltd.) na rynku niemieckim ustawodawca zdecydował się znowelizować przepisy. Celem regulacji stała się nie tylko próba ochrony niemieckich form prawnych spółek kapitałowych przed wypierającymi ich z rynku Ltd., ale przede wszystkim umożliwienie przedsiębiorcom, którzy rozpoczynają działalność w branżach niewymagających dużych wkładów pieniężnych, nabycie środków trwałych, łatwiejszego startu.

Początkowo projekt nowelizacji przewidywał wprowadzenie formy spółki  GmbH-light z minimalnym kapitałem zakładowym 10 tys. euro. Jednak pomysł ten się nie przyjął i wskutek wdrożenia innej koncepcji w 2008 r. powstała niemiecka spółka przedsiębiorców z ograniczoną odpowiedzialnością (Unternehmergesellschaft,  dalej UG). Spółka UG, nazywana w Niemczech również Mini-GmbH, nie jest trzecią formą prawną obok spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (GmbH) i spółki akcyjnej (AG), a jedynie wariantem spółki GmbH.  Główne założenie: zwiększenie dostępności spółek kapitałowych oraz umocnienie niemieckiej gospodarki zostało zrealizowane przede wszystkim poprzez zminimalizowanie wymogów dotyczących wysokości kapitału zakładowego, który teoretycznie może wynosić tylko 1 euro.

Utworzenie spółki

Do utworzenia i funkcjonowania spółki UG stosuje się ogólną regulację niemieckiej ustawy o spółce z ograniczoną odpowiedzialnością  Gesetz betreffend die Gesellschaften mit beschränkter Haftung (dalej GmbHG). Spółka UG może zostać utworzona jako spółka jedno- lub wieloosobowa, a jej wspólnikami mogą być tak osoby fizyczne, jak i prawne. Ponadto spółka ta może być komplementariuszem spółki komandytowej, tak jak klasyczna GmbH.

Inaczej niż pierwotnie zakładano, umowa spółki (nazwana w systemie niemieckim również statutem) musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego. Do ustawy GmbHG dołączone zostały dwa wzory protokołów zawierających treść umowy spółki, dla spółki jednoosobowej oraz dla spółki z maksymalnie trzema wspólnikami. Nawet w przypadku wykorzystania wzoru umowy spółki konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego. Wszystkie rozwiązania mają prowadzić przede wszystkim do obniżenia kosztów, a w konsekwencji do poprawy konkurencyjności tej formy prawnej działalności gospodarczej. Należy podkreślić, że przewidziane przez ustawodawcę wzory umowy nie uwzględniają charakteru danego przedsięwzięcia. Procedura uproszczona z wykorzystaniem protokołów wzorcowych przewiduje ograniczenia w zakresie ilości wspólników oraz konieczności istnienia jednoosobowego zarządu, dlatego zalecane jest indywidualne opracowanie treści umowy spółki.

Umowa spółki musi zawierać przynajmniej: firmę, siedzibę spółki (ewentualnie adres siedziby administracyjnej), przedmiot działalności, wysokość kapitału zakładowego, dane wspólników, ilość udziałów obejmowanych przez każdego ze wspólników wraz ze wskazaniem ich wartości nominalnej.

Firma podmiotu utworzonego jako UG musi zawierać jego oznaczenie prawne, tj. Unternehmergesellschaft (haftungsbeschränkt) lub UG (haftungsbeschränkt). Siedzibą statutową spółki jest miejscowość znajdująca się na terytorium Niemiec. Nie ma jednak przeszkód, aby siedziba administracyjna znajdowała się za granicą. Posiadanie adresu nie jest warunkiem dokonania wpisu spółki do rejestru, jednak na etapie rejestracji należy zagwarantować możliwość doręczenia poczty.

Spółka reprezentowana jest przez zarząd. Pierwszy zarząd powoływany jest najczęściej w treści umowy spółki. W przypadku zarządu wieloosobowego reprezentacja jest łączna, jeżeli nic innego w umowie spółki nie postanowiono. Bezskuteczne są wszelkie formy ograniczenia prawa do reprezentacji spółki przez członka zarządu wobec osób trzecich. Członkiem zarządu może być jeden ze wspólników lub osoba trzecia, jeśli spełnia ona wiele wymogów personalnych (np. musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych). Powszechnie przyjmuje się, że członkiem zarządu może być również obcokrajowiec, który ma stałe miejsce zamieszkania poza granicami Niemiec. Nie należy jednak zapominać, że sąd rejestrowy jest uprawniony do badania, czy członkowie zarządu mają realną możliwość wykonywania swoich obowiązków, tj. czy mają prawo nieograniczonego wjazdu na terytorium Niemiec. Wcześniej prezentowano pogląd, że takiej możliwości nie mają obywatele krajów nienależących do Unii Europejskiej, jednak przedmiotowa wykładnia na przestrzeni ostatnich lat uległa złagodzeniu. Z powyższym związany jest również obowiązek meldunkowy, któremu podlegają obywatele polscy. Przy powoływaniu członków zarządu trzeba również pamiętać o tym, że w niektórych przypadkach sprawowanie tej funkcji będzie się łączyło z objęciem obowiązkowym ubezpieczeniem socjalnym na terenie Niemiec.

Jak wysoki kapitał

W umowie spółki należy określić przedmiot jej działalności. Ustawodawca zrezygnował z wymogu przedłożenia zezwoleń na etapie rejestracji spółki. Ponadto konieczny może być wpis do odpowiedniego rejestru rzemieślników w przypadku prowadzenia niektórych typów działalności. Kapitał zakładowy spółki UG może być dowolnie określony, przy czym musi on leżeć poniżej wysokości właściwej dla GmbH, która obecnie wynosi 25 tys. euro. W przeciwnym razie spółka stałaby się zwykłą GmbH. Ustawa nie zawiera dolnej granicy wysokości kapitału zakładowego,  jednak wartość udziału nie może być niższa niż 1 euro. Z uwagi na to kapitał zakładowy, w zależności od ilości udziałów i wspólników, będzie wynosił wielokrotność 1 euro. Minimalna wysokość kapitału zakładowego jest jednak w praktyce rzadko stosowana, gdyż ryzyko zadłużenia i postawienia spółki w stan niewypłacalności byłoby zbyt duże. Obecnie kapitał spółek UG ustalany jest przeciętnie na  ok. 1,2 tys. euro.

Jakie przekształcenia

Ułatwienia związane z minimalną wysokością kapitału zakładowego są kompensowane przez dodatkowe obowiązki i ograniczenia, w tym konieczność wpłaty całej kwoty kapitału przed rejestracją, oraz zakaz pokrycia kapitału wkładami rzeczowymi (również w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego). W klasycznym modelu GmbH wniosek o rejestrację spółki może zostać złożony dopiero po opłaceniu każdego udziału przynajmniej w 25 proc., a całego kapitału łącznie w kwocie stanowiącej przynajmniej 12,5 tys. euro. Oprócz podpisania umowy spółki należy wskazać lokal jako adres siedziby spółki oraz otworzyć konto bankowe.

Ustawa nie przewiduje możliwości utworzenia spółki UG w następstwie obniżenia kapitału zakładowego klasycznej GmbH poniżej kwoty 25 tys. euro. Sporna jest natomiast możliwość utworzenia spółki UG poprzez przekształcenie. Z pewnością wykluczyć należy takie sytuacje, gdy majątek przekształcanej spółki byłby wnoszony w inny sposób niż w postaci wkładów pieniężnych.

Konieczna rezerwa

Specyfika spółki UG polega również na tym, że spółka musi utworzyć ustawową rezerwę w bilansie wchodzącym w skład sprawozdania finansowego i przelewać na nią każdorazowo 25 proc. nadwyżki zysku netto, pomniejszonego o straty z lat ubiegłych. Przy czym obowiązek ten nie został ograniczony ani górną granicą zgromadzonej kwoty, ani czasem jego trwania. Nawet jeżeli wysokość rezerw i kapitału zakładowego przekroczy ustanowione dla GmbH 25 tys. euro, UG będzie nadal zobowiązana do wpłat. Regulacja ta ma na celu wywołanie impulsu i przyspieszenie zmiany spółki UG w GmbH. Zgromadzona rezerwa może być użyta jedynie w celu podwyższenia kapitału ze środków spółki, wyrównania straty netto, o ile ta nie jest pokryta z zysku z poprzedniego roku, lub do wyrównania straty netto z roku poprzedniego, o ile ta nie jest pokryta z zysku netto.

Przemiana UG w klasyczną GmbH

Z chwilą podwyższenia kapitału zakładowego do kwoty 25 tys. euro spółka UG staje się GmbH, przy czym koniecznym elementem przemiany jest wpisanie podwyższenia do rejestru handlowego. Nie jest to jednak typ przekształcenia.

Z chwilą przemiany UG w spółkę GmbH ustaje obowiązek przekazywania 25 proc. zysku na ustawową rezerwę oraz inne szczególne regulacje. Zgromadzone środki, jeżeli nie zostały wykorzystane na podwyższenie kapitału, pozostają do dyspozycji spółki. Ustawa stanowi, że pomimo przemiany dopuszczalne jest dalsze używanie dodatku UG do firmy, bo nie jest to szkodliwe w obrocie gospodarczym. Wydaje się jednak, że mimo ustawowego przyzwolenia zmiana firmy może okazać się dla przedsiębiorstwa korzystna.

Gdy grozi niewypłacalność

Z uwagi na niski kapitał zakładowy spółki UG nie znajduje do niej zastosowania regulacja stanowiąca, że w razie straty wynoszącej połowę kapitału zakładowego należy zwołać zgromadzenie wspólników.

Ustawodawca stwierdził, że w tym wypadku lepszym rozwiązaniem będzie wprowadzenie obowiązku zwołania zgromadzenia, jeżeli zaistnieje przesłanka „grożącej niewypłacalności", tj. gdy przypuszczalnie spółka nie będzie w stanie spłacać terminowo swoich zobowiązań. Grożąca niewypłacalność nie skutkuje jednak obowiązkiem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Marta Daćków, aplikantka radcowska, Kancelaria Prawna Schampera, Dubis, Zając i Wspólnicy sp.k.

Istotną zaletą prowadzenia działalności w formie spółek kapitałowych jest ograniczone ryzyko kapitałowe. Wprowadzenie wariantu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością stanowi pewien kompromis, którego funkcjonowanie na obecnym etapie należy uznać za satysfakcjonujące. Spółka przedsiębiorców stanowi ciekawą alternatywę dla angielskiej Ltd. i powinna zostać rozważona przez polskich przedsiębiorców jako forma ich działalności na terytorium Niemiec.

Które dokumenty

Zgłoszenie spółki UG do rejestru handlowego powinno zawierać:

- umowę spółki, wraz z poświadczonymi notarialnie odpisami pełnomocnictw, jeżeli  została ona zawarta przez pełnomocników,

- dokument poświadczający legitymację członków zarządu, jeśli nie zostali oni powołani w umowie spółki, oraz sposób reprezentacji spółki i wzory ich podpisów,

- podpisaną listę wspólników wraz z nazwiskami, imionami, datami urodzin i miejscem zamieszkania oraz kwotami nominalnymi i bieżącymi numerami objętych udziałów,

- dokument poświadczający wniesienie całości kapitału zakładowego,

- oświadczenie, że członkowie zarządu mogą swobodnie dysponować kwotą kapitału zakładowego  oraz że nie ma przeszkód w powołaniu danej osoby na stanowisko członka zarządu,

- adres krajowy siedziby spółki.