Teoretycznie przepisy wręcz rozpieszczają tych, którzy chcą zajmować się dziećmi, mogą oni (lub wkrótce będą mogli) zarabiać pieniądze prowadząc żłobki, klubiki dziecięce, pracować jako niania lub opiekun kilkorga malców. W praktyce jednak wciąż trudno znaleźć bezpieczne miejsce, w którym zasady opieki nad najmłodszymi będą profesjonalnie realizowane. Co więc trzeba zrobić, by prowadzić taką działalność?

Kwestie te reguluje ustawa o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (DzU z 2011 r. nr 45, poz. 235 zm.). Zgodnie z przepisami żłobek, dzienny opiekun i niania mogą wychowywać dzieci już od 20 tygodnia życia, a klub dziecięcy – dzieci roczne i starsze. Dziś skupimy się na małych żłobkach (do 15 dzieci).

Od 20 tygodni do trzech lat

Prowadzenie żłobka jest działalnością regulowaną w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. To znaczy, że trzeba ją zgłosić w gminie i wpisać do odpowiedniego rejestru.

Żłobki mają prawo tworzyć gminy, osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.

W żłobku mogą się wychowywać dzieci od 20 tygodnia życia do lat trzech. Konkretnie do końca roku szkolnego, w którym dziecko kończy trzeci rok życia. Wyjątek przewidziano w sytuacji, gdy objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym jest niemożliwe lub utrudnione, wówczas może przebywać w takim miejscu rok dłużej. W takiej sytuacji rodzice składają oświadczenie o przeszkodach w objęciu dziecka wychowaniem przedszkolnym.

W żłobku trzeba zapewnić dziecku opiekę w warunkach bytowych zbliżonych do domowych, zagwarantować mu właściwą opiekę pielęgnacyjną i edukacyjną, a także prowadzenie zajęć opiekuńczo-wychowawczych i edukacyjnych, uwzględniając rozwój psychomotoryczny malca. Co to znaczy w praktyce?

Z doświadczeniem i wykształceniem

Pracą żłobka kieruje dyrektor. Może być nim osoba, która ma wykształcenie wyższe i co najmniej trzy lata doświadczenia w pracy z dziećmi albo co najmniej wykształcenie średnie i pięć lat doświadczenia w pracy z dziećmi.

Opiekunem w żłobku lub klubie dziecięcym może być osoba mająca kwalifikacje: pielęgniarki, położnej, opiekunki dziecięcej, nauczyciela wychowania przedszkolnego, nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej lub pedagoga opiekuńczo-wychowawczego.

Opiekunem w takim miejscu może być także osoba, która ma co najmniej wykształcenie średnie oraz co najmniej dwuletnie doświadczenie w pracy z dziećmi w wieku do lat trzech. Jeśli taka osoba nie pracowała z takimi malcami przez co najmniej sześć miesięcy bezpośrednio przed podjęciem zatrudnienia jako opiekun, to musi w ciągu sześciu miesięcy od rozpoczęcia pracy na stanowisku opiekuna odbyć 80-godzinne szkolenie w celu uaktualnienia i uzupełnienia wiedzy i umiejętności.

Jeżeli ktoś nie spełnia wyżej wymienionych wymogów, to przed zatrudnieniem jako opiekun w żłobku powinien odbyć 280-godzinne szkolenie, co najmniej 80 godzin z tego w formie zajęć praktycznych, polegających na sprawowaniu opieki nad dzieckiem pod kierunkiem doświadczonej osoby z kwalifikacjami.

Wykształcenie i doświadczenie to niejedyne wymagania wobec tych, którzy zajmować będą się dziećmi.

Opiekun bez skazy albo wolontariusz

Opiekunem w żłobku lub klubie dziecięcym może być tylko taka osoba, która:

• daje rękojmię należytego sprawowania opieki nad dziećmi;

• nie jest i nie była pozbawiona władzy rodzicielskiej oraz władza rodzicielska nie została jej zawieszona ani ograniczona;

• wypełnia obowiązek alimentacyjny, gdy taki obowiązek został nałożony na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd;

• nie została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne.

Przy zapewnianiu opieki nad dziećmi można korzystać z pomocy wolontariuszy. Zanim zaczną opiekować się dziećmi, muszą odbyć 40-godzinne szkolenie, chyba że mają odpowiednie kwalifikacje.

Pod opieką jednego w pełni wykwalifikowanego opiekuna zarówno w żłobku, jak i w klubie dziecięcym może pozostawać maksymalnie ośmioro dzieci od jednego roku do lat trzech, ewentualnie czterech. Jeżeli w grupie żłobkowej znajduje się dziecko młodsze niż roczne albo wymagające szczególnej opieki lub niepełnosprawne, to jeden opiekun może sprawować opiekę nad maksymalnie pięciorgiem dzieci.

Uwaga! Określona powyżej liczba dzieci dotyczy tych, które zostały zapisane do danej placówki. Jeżeli np. z powodu przejściowej choroby kilkorga nie ma, nie oznacza to, że personel można ograniczyć.

Ostrożnie z ogniem

Lokal trzeba wybrać i wyposażyć zgodnie z rozporządzeniem z 25 marca 2011 w sprawie wymagań lokalowych i sanitarnych dotyczących żłobków i klubów dziecięcych (DzU z 2011 r. nr 69, poz. 367). Ten, w którym tworzony i prowadzony jest żłobek, musi mieć co najmniej dwa pomieszczenia dla dzieci, w tym jedno przystosowane do ich odpoczynku.

Takie miejsce musi być przede wszystkim właściwie zabezpieczone przed pożarem. To znaczy, że powinno się znajdować w budynku zbudowanym z elementów nierozprzestrzeniających ognia i być wyposażone w trudno zapalne przedmioty.

Obiekt lub jego część, w której znajduje się żłobek, powinny zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi oraz o ochronie przeciwpożarowej należeć do kategorii zagrożenia ludzi ZL II (budynki lub ich części przeznaczone do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się).

To w praktyce oznacza m.in. konieczność doprowadzenia drogi pożarowej do obiektu. Możliwe są odstępstwa, ale trzeba je uzgodnić z właściwym miejscowo komendantem wojewódzkim Państwowej Straży Pożarnej. Te wymagania dotyczą pełnych żłobków.

Uwaga!

Na żłobek można przeznaczyć także obiekt innej kategorii (także mieszkalny), jeżeli będzie się mieścił na parterze budynku i zostanie przeznaczony dla nie więcej niż 15 dzieci.

Generalnie wymagania dla miniżłobka są podobne do tych, które obowiązują w punktach i zespołach przedszkolnych, ale różnią się szczegółami.

Warunkiem jest, żeby budynek był z elementów nierozprzestrzeniających ognia. Ponadto ma mieć co najmniej dwa wyjścia na zewnątrz, przy czym jednym z nich są drzwi, a drugim może być nawet okno umożliwiające bezpośrednie wyjście na otwartą przestrzeń (mogą być do takiego rozwiązania zastrzeżenia straży pożarnej).

Stałe elementy wyposażenia wnętrz, w tym wykładziny, mają być co najmniej trudno zapalne, to samo dotyczy wystroju obiektu. Bezwzględnie konieczna jest także gaśnica proszkowa ABC o pojemności co najmniej 4 kg.

Strefa pożarowa, w której znajduje się taki lokal, kwalifikuje się do kategorii zagrożenia ludzi ZL (zgodnie z przepisami przeciwpożarowymi). W jednej takiej strefie może znajdować się tylko jeden lokal przeznaczony na żłobek. Nie może być w tej samej strefie także klubik dla małych dzieci. Ma to zapobiec w praktyce łączeniu kilku placówek w jedną i tym samym obchodzeniu przepisów ppoż. przez duże żłobki.

16 metrów dla pięciorga dzieci

Wielkość sal przeznaczonych na pobyt od trojga do pięciorga dzieci musi wynosić co najmniej 16 mkw. Jeżeli dzieci jest więcej niż pięcioro, to na każde kolejne wymagana jest dodatkowa powierzchnia.

Ma ona wynosić co najmniej 2 mkw., jeżeli dzieci są w lokalu nie dłużej niż przez pięć godzin dziennie. Ponieważ co do zasady żłobek ma być czynny przez dziesięć godzin dziennie, to powierzchnia przypadająca na każde kolejne dziecko powinna wynosić co najmniej 2,5 mkw.

Przykład

Fundacja zamierza założyć żłobek dla dziesięciorga dzieci. Musi znaleźć lokal, w którym pomieszczenia przeznaczone na pobyt dzieci będą miały przynajmniej

(16 mkw. + 2,5 mkw.) x 5 = 28,5 m kw. Przypominamy, że pokoi w żłobku musi być przynajmniej dwa. Jak rozumieć w takiej sytuacji przepis o minimalnej powierzchni w przeliczeniu na dziecko, czy dotyczy on obu pokoi, czy jednego?

W tym wypadku nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Zgodnie z przepisami jedno z pomieszczeń ma być przeznaczone do odpoczynku dzieci ze względu na długi czas przebywania dziecka w żłobku. Najlepiej pokazać to na przykładzie. Resort pracy widzi przynajmniej dwa rozwiązania:

1) jedno pomieszczenie ma 28,5 mkw., a drugie to sypialnia, której powierzchni nie wlicza się do powierzchni żłobka, jeżeli jest pomieszczeniem na stałe wyłączonym z możliwości prowadzenia w nim innych zajęć. Wielkości sypialni przepisy nie określają;

2) gdy w żłobku jest np. bawialnia i pomieszczenie wielofunkcyjne, w którym są składane łóżka, i w którym dzieci jednocześnie się bawią, to powierzchnię obu pomieszczeń łącznie zaliczamy do powierzchni żłobka;

Inaczej uważa Inspekcja Sanitarna.

Dodatkowe warunki, które trzeba spełnić

Przepisy wymagają, aby:

• wysokość pomieszczeń wynosiła co najmniej 2,5 m (czyli tyle, ile powinno mieć standardowe mieszkanie, choć wybierając lokal na taką działalność, trzeba uważać, bo na parterach zdarzają się niższe pomieszczenia, zwłaszcza z lat 60. i 70.),

• w lokalu było czysto i porządnie, odpowiednio go utrzymywano oraz przeprowadzano okresowe remonty i konserwacje,

• podłoga i ściany pomieszczeń higieniczno-sanitarnych były wykonane tak, aby łatwo było utrzymać czystość (ściany do wysokości co najmniej 2 m powinny być pokryte materiałami zmywalnymi, nienasiąkliwymi i odpornymi na działanie wilgoci oraz nietoksycznymi i odpornymi na działanie środków dezynfekcyjnych, np. glazurą),

• w salach dla dzieci na grzejnikach centralnego ogrzewania były osłony chroniące przed bezpośrednim kontaktem z nimi,

• temperatura wynosiła co najmniej 20 st. C,

• co najmniej 50 proc. powierzchni okien w pomieszczeniu dawało się otwierać, jeżeli jest tam wentylacja grawitacyjna,

• w lokalu była toaleta (łazienka), a w niej miska ustępowa i urządzenia sanitarne z ciepłą bieżącą wodą (umywalka, brodzik z natryskiem lub inne urządzenie do utrzymania higieny osobistej dzieci), w kranach trzeba zapewnić centralną regulację mieszania ciepłej wody, a temperatura ciepłej wody doprowadzonej do urządzeń sanitarnych powinna wynosić od 35 do 40 st. C,

• w lokalu znalazło się miejsce do przechowywania sprzętu i środków utrzymania czystości, do którego dzieci nie mogą mieć dostępu (np. wysoko zawieszona szafka),

• było miejsce do przechowywania wierzchniej odzieży,

• pościel i leżaki  zostały wyraźnie oznakowane w sposób umożliwiający identyfikację dziecka, które z nich korzysta, oraz były odpowiednio przechowywane, tak aby zapobiec przenoszeniu się zakażeń;

• zapewnione zostało  miejsce do przewijania dzieci; ponadto jeżeli do żłobka uczęszcza dziecko karmiącej matki, trzeba również zapewnić warunki do przechowywania i przygotowania pokarmu;

• meble były dostosowane do wymagań ergonomii i miały odpowiednie atesty lub certyfikaty (to ostatnie dotyczy też innego wyposażenia);

• zabawki spełniały wymagania bezpieczeństwa i higieny oraz miały oznakowanie CE;

• otwierało się  co najmniej 50 proc. powierzchni okien;

• w pomieszczeniach było oświetlenie zgodne z Polską Normą.

Nie znaczy to jednak, że cały lokal żłobka ma mieć tylko 28,5 mkw.

To zdecydowanie za mało. Potrzebne jest jeszcze miejsce na odzież, środki czystości, toaletę czy kuchenkę (miejsce do przygotowania lub tylko wydawania posiłków). Do tego doliczyć trzeba powierzchnię korytarzy i łazienki. W praktyce trudno sobie wyobrazić prowadzenie żłobka w mniejszym mieszkaniu niż dwupokojowe.

Są też inne ważne wymagania, od których spełnienia zależy uzyskanie pozytywnej opinii straży pożarnej i sanepidu >patrz ramka.

Dzieciom trzeba też zapewnić możliwość higienicznego spożywania posiłków. W miarę możliwości w obiekcie powinno się znaleźć bezpośrednie wyjście na otwarty teren, a niemowlętom powinno się dać możliwość leżakowania na tarasie lub werandzie.

Dopuszcza się możliwość korzystania przez personel z urządzeń sanitarnych przewidzianych dla dzieci. Trzeba też pamiętać o apteczce wyposażonej w podstawowe środki opatrunkowe.

Nie wystarczy, że prowadzący taki obiekt dostosuje się do wymagań rozporządzenia, miejsce musi zostać zaopiniowane przez Państwową Straż Pożarną (powiatowego bądź miejskiego komendanta) oraz powiatowego inspektora sanitarnego.

Przed uzyskaniem wpisu do rejestru liczyć się trzeba też z wizytą komisji z gminy, w której często uczestniczy także przedstawiciel sanepidu.

Ze statutem i regulaminem

Każdy żłobek musi mieć statut i regulamin. Statut reguluje zasady funkcjonowania żłobka.

Powinna się w nim znaleźć informacja o nazwie, miejscu prowadzenia żłobka, zasadach przyjmowania dzieci oraz regułach wspomagania rodziny w wychowaniu dziecka i o uwzględnianiu ewentualnej niepełnosprawności wychowanków. W statucie należy także określić sposób ustalenia opłat za pobyt i wyżywienie w razie nieobecności dziecka.

Oprócz statutu należy przygotować regulamin organizacyjny, m.in. podający godziny otwarcia obiektu (nie mniej niż przez dziesięć godzin dziennie).

Na wniosek rodzica i za dodatkową odpłatnością czas ten może zostać wydłużony. Przy ustalaniu godzin otwarcia bierze się pod uwagę opinie rodziców.

Nad przygotowaniem i przestrzeganiem obu dokumentów pieczę sprawuje dyrektor.

WPIS DO REJESTRU

Prowadzący żłobek wpisuje się obowiązkowo do rejestru prowadzonego przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce prowadzenia takiej działalności

Wpisu dokonuje się na podstawie pisemnego wniosku, złożonego przez podmiot zamierzający prowadzić żłobek.

Wniosek na piśmie

Wpisuje się w nim:

- nazwę lub imię i nazwisko oraz siedzibę lub adres prowadzącego;

- NIP i REGON podmiotu;

- miejsce prowadzenia żłobka lub klubu dziecięcego.

Do wniosku dołącza się:

- w przypadku osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej wyciąg z rejestru publicznego potwierdzający status podmiotu;

- oświadczenie o numerze REGON i NIP, jeśli wnioskodawcy te numery nadano;

- oświadczenie o spełnianiu warunków lokalowych;

- oświadczenie o niekaralności za przestępstwo popełnione umyślnie (w przypadku osoby fizycznej).

Trzeba okazać

Do wglądu dokonujący wpisu okazuje:

- dokument stwierdzający tytuł prawny do lokalu, w którym ma być prowadzona opieka;

- dowód osobisty lub inny dokument potwierdzający tożsamość (osoby fizyczne);

- dowód opłaty rejestrowej (można złożyć kopię).

Wójt, burmistrz lub prezydent miasta wydaje zaświadczenie o dokonaniu wpisu podmiotu do rejestru. Podaje w nim nazwę organu, który dokonał wpisu; datę i numer wpisu; formę organizacyjną opieki oraz jej nazwę; nazwę lub imię i nazwisko podmiotu prowadzącego żłobek lub klub dziecięcy; miejsce prowadzenia żłobka lub klubu dziecięcego.

Jaka opłata

Wysokość opłaty rejestrowej ustala rada gminy; nie może być ona jednak wyższa niż 50 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę, czyli nie może obecnie przekraczać 693 zł. Zmiany w rejestrze i wykreślenie z niego są zwolnione z opłaty. Za wpis nie płaci też sama sobie gmina, która prowadzi żłobek lub klubik.

Czy wpisowi do rejestru działalności regulowanej podlega każdy oddział i filia żłobka? Nie, dotyczy to tylko prowadzącego działalność regulowaną, nie poszczególnych miejsc, w których znajdują się jego placówki. Ale przy rejestracji podaje się adresy prowadzenia działalności regulowanej i trzeba aktualizować ewentualne zmiany na bieżąco.

Z wyjaśnień resortu pracy wynika też, że urzędnicy wójta, burmistrza bądź prezydenta miasta mogą złożyć wizytę w lokalu miniżłobka, mimo że zgodnie z przepisami dokonują wpisu do rejestru żłobków na podstawie złożonego wniosku i dołączonych oświadczeń (konkretnie mówi o tym art. 28 ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat trzech).

Jeżeli urzędnicy będą mieli jakiekolwiek wątpliwości, mogą też żądać przedstawienia do wglądu stosownych dokumentów (np. atestów na niepalność wykładzin podłogowych) przed dokonaniem wpisu do rejestru.