Wsparcie płynące do przedsiębiorstw z Polskiego Funduszu Rozwoju (100 mld zł) jest niewątpliwym zastrzykiem finansowym, na który mogą dziś liczyć niemal wszystkie przedsiębiorstwa zatrudniające pracowników i dotknięte skutkami COVID-19.
Samo techniczne wdrożenie programu przebiegło nadzwyczaj sprawnie, biorąc pod uwagę, że pomoc musiała najpierw zostać zaakceptowana przez Komisję Europejską. Przypomnijmy, że program kierowany do mikro, małych i średnich przedsiębiorstw wystartował na początku maja, podczas gdy decyzja KE została wydana 27 kwietnia 2019 r. Podobnie w przypadku akceptacji przez Komisję Europejską programu dla „dużych" przedsiębiorstw reakcja PFR była błyskawiczna - parę dni później pojawił się regulamin programu i faktyczna możliwość ubiegania się o wsparcie.
Czytaj także:
Tarcza antykryzysowa: subwencja z Polskiego Funduszu Rozwoju bez podatku, wydatki w kosztach
Dystrybucja środków dla MŚP jest praktycznie natychmiastowa. Podmiot składa wniosek w systemie elektronicznym jednego z wybranych banków, a kilka dni później środki, którymi może dysponować w ramach działalności operacyjnej, pojawiają się na jego rachunku bankowym. Wprawdzie w przypadku programu dla „dużych", który wystartował w połowie czerwca, nie jest tak łatwo, ale zindywidualizowane podejście uzasadnione jest tym, że rozmiar wsparcia jest dużo większy (nawet 1 mld zł dla jednego podmiotu).
Wystarczyło oświadczenie
Wysoka automatyzacja w dystrybucji wsparcia w ramach programu dla MŚP z jednej strony była konieczna, aby sprawnie przekazać środki, jednak z drugiej strony wymusiła, aby wsparcie przyznawane było na podstawie oświadczeń składanych przez wnioskodawców.
Oczywiście część oświadczeń składanych przez wnioskodawcę, dotyczących wielkości zatrudnienia czy wielkość obrotów, jest natychmiastowo sprawdzana przez PFR. Niestety to najbardziej istotne, decydujące o tym w ramach którego programu można ubiegać się o wsparcie, dotyczące rozmiaru przedsiębiorstwa, nie jest weryfikowane w trakcie aplikacji do udziału w programie. Właśnie tutaj może pojawić się problem w przyszłości.
Rozmiar ma znaczenie
W tym zakresie istnieją dwie główne definicje rozmiaru przedsiębiorcy:
- definicja z art. 7 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców,
- definicja z załącznika nr 1 do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu.
Wprawdzie zarówno w definicji z prawa przedsiębiorców, jak i w rozporządzeniu pomocowym kryteria klasyfikacyjne są zbliżone, jednak istnieje różnica sprowadzająca się do postrzegania rozmiaru przedsiębiorcy przez pryzmat grupy kapitałowej. W przypadku prawa przedsiębiorców dla określania rozmiaru przyjmuje się wyłącznie dane danej jednostki organizacyjnej (np. sp. z o.o. ubiegającej się o wsparcie), natomiast zgodnie z definicją z rozporządzenia pomocowego określając rozmiar należy kumulować dane finansowe oraz dotyczące zatrudnienia podmiotu ubiegającego się o wsparcie oraz przedsiębiorstw partnerskich i powiązanych.
A najciekawsze jest to, że zarówno w przypadku programu dla MŚP, jak i programu dla „dużych" przedsiębiorstw KE zaakceptowała programy odwołując się w treści decyzji do definicji z prawa przedsiębiorców, gdzie dla określania rozmiaru istotne są wyłącznie dane podmiotu ubiegającego się o wsparcie.
Kłopot z danymi grupowymi
Polski Fundusz Rozwoju przed startem programu również wskazywał, że dla ustalania rozmiaru przedsiębiorstwa nie będą istotne „dane grupowe" (mało tego, nawet po starcie programu dla MŚP przewodnik po programie mówił jedno, a regulamin drugie). Ostatecznie jednak, ku zaskoczeniu wielu przedsiębiorców, na potrzeby określania statusu przedsiębiorstwa PFR nakazał uwzględnianie danych przedsiębiorstw partnerskich i powiązanych.
Na marginesie: regulaminy ubiegania się o udział w programie rządowym Tarcza Finansowa PFR tworzą niejako „hybrydową" klasyfikację przedsiębiorców. Podejmują próbę zdefiniowania pewnych pojęć, aby ostatecznie "schować się" za zasadami określania statusu przedsiębiorstwa zdefiniowanymi w załączniku nr 1 do rozporządzenia pomocowego.
Przyjdzie czas na weryfikację
Wystąpienie tej rozbieżności może mieć istotne znaczenie, gdy „kurz" po COVID-19 opadnie i przyjdzie czas na weryfikację prawidłowości przyznania pomocy publicznej, zasadność umorzenia otrzymanych subwencji czy właściwe dokonanie kumulacji otrzymanej pomocy z PFR z innymi rodzajami pomocy publicznej.
Niestety regulaminy ubiegania się o udział w programie rządowym Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju wymuszają na wnioskodawcach akceptację oświadczenia, że „Beneficjent przyjmuje do wiadomości i akceptuje, że (...) PFR nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie Dokumentów Przekazania ani też za brak realizacji, albo nienależytą realizację jakichkolwiek aspektów Programu, w jakikolwiek sposób lub w jakimkolwiek zakresie, wobec jakiejkolwiek innej osoby niż SP, w tym, w szczególności, wobec Beneficjentów".
Pomoc może się okazać nienależna
Biorąc pod uwagę, że decyzje Komisji Europejskiej stanowią niejako podstawę funkcjonowania konkretnych programów pomocowych, o ściśle określonym w decyzjach kształcie, ewentualne mankamenty mogą być podstawą do kwestionowania prawidłowości przyznanej pomocy publicznej.
Należy mieć nadzieję, że wiele podmiotów – ze względu na przynależność do grupy kapitałowej i klasyfikację jako „dużych" przedsiębiorstw – nie straciło w ten sposób możliwości aplikowania o należne im, zgodnie z decyzją Komisji Europejskiej, wsparcie dla średnich lub małych przedsiębiorców.
Środki do zwrotu
Wygląda na to, że na dzień dzisiejszy niewiele da się zrobić w temacie. Można chyba tylko uświadamiać „użytkowników" programu PFR, że nawet jeżeli otrzymali środki, to nie oznacza to, że nie będą musieli ich w przyszłości zwrócić jako nienależnie otrzymanej pomocy publicznej.
Ewentualne konsekwencje błędnej aplikacji decyzji Komisji Europejskiej do funkcjonowania programów rządowych Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju mogą jeszcze bardziej rozciągnąć w czasie problemy polskiego biznesu spowodowane COVID-19.
Maciej Kubica jest radcą prawnym, menedżerem w Kancelarii TLA
podstawa prawna: regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm"
podstawa prawna: regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Dużych Firm"
podstawa prawna: decyzja Komisji Europejskiej z 29 maja 2020 r. C(2020)3656, State Aid SA.57054 (2020/N) – Poland
podstawa prawna: decyzja Komisji Europejskiej z 27 kwietnia 2020 r. C(2020) 2822, State Aid SA.56996 (2020/N) – Poland