Pod względem prawnym specjalna strefa ekonomiczna jest wyodrębnioną administracyjnie częścią terytorium państwa, w obrębie której – z uwagi na jej szczególne przeznaczenie – obowiązuje specjalny system norm prawnych.

Ich celem jest zabezpieczenie, ułatwienie, umożliwienie realizowania zadań i celów postawionych przed SSE przez państwo. W strefach inwestorzy mogą prowadzić działalność gospodarczą na preferencyjnych warunkach określonych w ustawie.

Celem jest zmniejszenie skali bezrobocia strukturalnego

Pomysł utworzenia specjalnych stref ekonomicznych w Polsce powstał w połowie lat 90. Jego celem było zmniejszenie skali bezrobocia strukturalnego w regionach szczególnie nim dotkniętych.

Zasady i tryb ustanawiania specjalnych stref ekonomicznych, zarządzania nimi oraz szczególne zasady i warunki prowadzenia na ich terenie działalności gospodarczej określa ustawa z 20 października 1994 o specjalnych strefach ekonomicznych.

W Polsce funkcjonuje 14 specjalnych stref ekonomicznych. Są tworzone na mocy rozporządzenia Rady Ministrów wydawanego na wniosek ministra właściwego do spraw gospodarki. Specjalna strefa ekonomiczna musi przyczyniać się do:

- rozwoju określonych dziedzin działalności gospodarczej;

- rozwoju nowych rozwiązań technicznych i technologicznych oraz ich wykorzystania w gospodarce narodowej;

- rozwoju eksportu;

- zwiększenia konkurencyjności wytwarzanych wyrobów i świadczonych usług;

- zagospodarowania istniejącego majątku przemysłowego i infrastruktury gospodarczej;

- tworzenia nowych miejsc pracy;

- zagospodarowania niewykorzystanych zasobów naturalnych z zachowaniem zasad równowagi ekologicznej.

SSE zarządza spółka akcyjna lub spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, w której Skarb Państwa albo samorząd województwa ma większość głosów, które mogą być oddane na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników.

Dla kogo ułatwienia

Podstawą do korzystania z pomocy publicznej, udzielanej zgodnie z ustawą (a więc do korzystania z profitów płynących z prowadzenia działalności w SSE), jest zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie danej strefy, uprawniające do korzystania z pomocy publicznej.

Określa ono przedmiot działalności gospodarczej oraz warunki dotyczące w szczególności:

- zatrudnienia przez przedsiębiorcę przy prowadzeniu działalności gospodarczej na terenie strefy przez określony czas określonej liczby pracowników;

- dokonania przez przedsiębiorcę na terenie strefy inwestycji o  wartości przewyższającej określoną kwotę;

- terminu zakończenia inwestycji;

- maksymalnej wysokości kosztów kwalifikowanych inwestycji i dwuletnich kosztów kwalifikowanych pracy;

- wymagań dotyczących wielkości strefy.

Można powiedzieć, że treść zezwolenia determinuje to, w jaki sposób przedsiębiorca ma „zapłacić” za profity związane z prowadzeniem działalności w strefie. Trzeba zaznaczyć, że zwolnieniu z podatku dochodowego może podlegać jedynie dochód osiągnięty z działalności gospodarczej w nim określonej.

Dochód z działalności gospodarczej, która nie jest wymieniona w zezwoleniu ani nie stanowi działalności pomocniczej koniecznej do realizacji zakresu działalności gospodarczej wymienionej w zezwoleniu, nie podlega zwolnieniu z podatku dochodowego.

Przykład 1

Przedsiębiorstwo funkcjonujące w strefie, zgodnie z zezwoleniem, ma przez pięć lat zatrudniać 1500 pracowników i zainwestować w tym czasie 3 mln zł.

Przedmiotem jego działalności ma być produkcja agd. Profity płynące z funkcjonowania w strefie będą dotyczyć tylko tej działalności.

Zezwolenie wygasa z upływem okresu, na jaki została ustanowiona strefa. Może być cofnięte albo zakres lub przedmiot działalności określony w zezwoleniu może zostać ograniczony, jeżeli przedsiębiorca:

- zaprzestał na terenie strefy prowadzenia działalności gospodarczej, na którą miał zezwolenie, lub

- rażąco uchybił warunkom określonym w zezwoleniu, lub

- nie usunął uchybień stwierdzonych w toku kontroli w terminie na ich usunięcie wyznaczonym w wezwaniu ministra właściwego do spraw gospodarki.

Treść zezwolenia może być, na wniosek przedsiębiorcy, zmieniona przez ministra właściwego ds. gospodarki, przy czym zmiana nie może:

- dotyczyć obniżenia poziomu zatrudnienia, określonego w zezwoleniu w dniu jego udzielenia, o więcej niż 20 proc.;

- skutkować zwiększeniem pomocy publicznej;

- dotyczyć spełnienia wymagań odnoszących się do inwestycji realizowanej na gruntach stanowiących własność lub użytkowanie wieczyste podmiotów innych niż zarządzający, Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, związek komunalny.

Przykład 2

Przedsiębiorstwo, o którym mowa w pierwszym przykładzie, wpadło w kłopoty finansowe. Nie oznacza to sytuacji bez wyjścia.

Firma ma prawo zwrócić się z wnioskiem o zmianę treści zezwolenia. Może np. ubiegać się o zgodę na zwolnienie nie więcej niż 300 pracowników.

Przetarg i rokowania

Ustalenie przedsiębiorców, którzy uzyskują zezwolenie, następuje w drodze przetargu lub rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia. Sposób przeprowadzenia, zasady i warunki przetargu lub rokowań określone są w rozporządzeniach ministra właściwego ds. gospodarki.

Przetargi i rokowania są podejmowane na podstawie publicznego zaproszenia. Zarządzający strefą zaprasza do przetargu lub rokowań przez ogłoszenia zamieszczane w codziennej prasie ogólnokrajowej i na stronie internetowej strefy w języku polskim i w jednym z języków powszechnie używanych w handlu międzynarodowym.

W przypadku ubiegania się przedsiębiorcy o zezwolenie zarządzający przeprowadza rokowania, w trakcie których ustala się warunki prowadzenia działalności gospodarczej, w  szczególności przedmiot działalności, minimalną wielkość nakładów inwestycyjnych i minimalną liczbę nowych miejsc pracy utworzonych w wyniku tej inwestycji.

Specyfikacja istotnych warunków przetargu lub rokowań zawiera wiele elementów, trzeba więc zwrócić szczególną uwagę na informacje o kryteriach oceny przedsięwzięć gospodarczych planowanych na terenie strefy przez przedsiębiorców ubiegających się o  udzielenie zezwolenia.

Co w ocenie

Ocena ta jest dokonywana na podstawie następujących kryteriów

- przedmiotu i zakresu działalności gospodarczej oferenta prowadzonej dotychczas oraz działalności, której prowadzenie planuje na terenie strefy;

- wartości i warunków realizacji przedsięwzięć gospodarczych, w tym inwestycji planowanych na terenie strefy;

- udziału w tworzeniu i modernizacji infrastruktury gospodarczej w strefie;

- udziału w powiązaniach gospodarczych, w tym kooperacyjnych, z przedsiębiorcami działającymi na terenie kraju;

- zgodności przedsięwzięć gospodarczych planowanych na terenie strefy z celami rozwoju strefy oraz przedsięwzięciami gospodarczymi realizowanymi lub planowanymi na terenie strefy przez innych przedsiębiorców;

- stopnia zagrożenia środowiska oraz planowanych przedsięwzięć w zakresie jego ochrony;

- stopnia innowacyjności technologii przedsięwzięć i działalności planowanej na terenie strefy.

Przedsiębiorca przygotowując swoją ofertę, musi więc tak ją skonstruować, aby spełniała powyższe przesłanki.

Zarządzający może unieważnić przetarg lub odstąpić od rokowań, w przypadku gdy:

- wystąpiła istotna zmiana okoliczności powodująca, że prowadzenie postępowania nie leży w interesie publicznym, czego nie można było wcześniej przewidzieć;

- postępowanie obarczone jest wadą uniemożliwiającą wydanie zezwolenia lub zawarcie ważnej umowy na udostępnienie prawa do nieruchomości.

Zezwolenia wydaje minister właściwy ds. gospodarki po  przekazaniu przez zarządzającego strefą wyników postępowania przetargowego lub rokowań. Minister może powierzyć zarządzającemu wydawanie zezwoleń, i tak jest w praktyce.

Przepisy zabraniają wydawania zezwoleń na prowadzenie działalności w 18 obszarach przedmiotowych, w tym m.in. w zakresie:

- wytwarzania materiałów wybuchowych, wyrobów tytoniowych, przetwarzania paliw silnikowych, a także wyrobu, rozlewu i przetwarzania napojów alkoholowych oraz spirytusu przeznaczonego na cele inne niż produkcja biokomponentów,

- handlu hurtowego i detalicznego,

- naprawy pojazdów samochodowych,

- usług finansowych i ubezpieczeniowych oraz usług związanych z obsługą rynku nieruchomości.

Jakie korzyści

Przedsiębiorcy lokujący swe inwestycje na terenie SSE mogą korzystać z pomocy publicznej. Jest ona udzielana za pośrednictwem zwolnienia z podatku dochodowego (PIT, CIT), z tytułu:

- kosztów nowej inwestycji lub

- tworzenia nowych miejsc pracy.

Maksymalna wielkość pomocy (jej udział w kosztach kwalifikujących się do objęcia tą pomocą) jest różna w zależności od regionu, i tak w przypadku inwestycji realizowanych na terenie województw:

lubelskiego, podkarpackiego, warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, opolskiego, świętokrzyskiego, małopolskiego, lubuskiego, łódzkiego i kujawsko-pomorskiego wynosi 50 proc., w pozostałych województwach 40 proc. W Warszawie 30 proc. Mali przedsiębiorcy otrzymują pomoc wyższą o 20 pkt proc., średni o 10.

Wielkość pomocy z tytułu kosztów nowej inwestycji oblicza się mnożąc maksymalną intensywność pomocy określonej dla danego obszaru przez koszty inwestycji kwalifikujące się do objęcia pomocą. Korzystanie z pomocy z tego tytułu wymaga:

- prowadzenia działalności gospodarczej przez okres nie krótszy niż pięć lat,

- utrzymania własności składników majątku, z którymi były związane wydatki inwestycyjne, przez okres pięciu lat.

Okresy te ulegają skróceniu do trzech lat w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw.

Wielkość pomocy z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy związanych z daną inwestycją oblicza się jako iloczyn maksymalnej intensywności pomocy i dwuletnich kosztów płacy brutto nowo zatrudnionych pracowników, powiększonych o wszystkie obowiązkowe płatności związane z ich zatrudnieniem.

Skorzystanie z tej pomocy wiąże się z obowiązkiem utrzymania nowo utworzonych miejsca pracy przez pięć lat, a w  przypadku małych i średnich firm przez trzy lata.

Komentarz

Specjalne strefy ekonomiczne to instrument, który pozwolił na intensywny rozwój gospodarczy wielu regionów kraju. Procedura, którą musi przejść przedsiębiorca, aby móc prowadzić działalność w strefie, nie jest nadmiernie zbiurokratyzowana.

Stanowi właściwą wypadkową pomiędzy elastycznością (konieczną przy projektach gospodarczych) a zabezpieczeniem interesu państwa.

Trzeba bowiem jasno powiedzieć, że na kwestię pomocy publicznej Unia Europejska jest mocno wyczulona i wszelkie uchybienia w tym zakresie spotykają się z natychmiastową jej reakcją.

Jednocześnie zbyt rygorystyczne wymagania wobec potencjalnych inwestorów i przesadnie rozbudowane procedury spowodowałyby fiasko idei specjalnych stref ekonomicznych.

Piotr Rogowiecki, ekspert Pracodawcy RP

Zobacz:

» Dobra Firma » Firma » Zakładanie firmy » Zezwolenia, licencje, koncesje i certyfikaty

» Dobra Firma » Firma » Dotacje » Pomoc publiczna