Co do zasady czas pracy w podstawowym systemie czasu pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy (art. 129 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3805C31C3E8CA8CD90ABC180076F9E82?id=76037]kodeksu pracy[/link]).
Na tej podstawie ustala się liczbę godzin do przepracowania przez pracownika w danym okresie rozliczeniowym (tzw. wymiar czasu pracy).
Zgodnie z art. 130 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3805C31C3E8CA8CD90ABC180076F9E82?id=76037]kodeksu pracy[/link] obowiązujący pracowników wymiar czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym oblicza się w następujący sposób:
1) mnożąc 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym, następnie
2) dodając do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku, a następnie
3) odejmując od otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby świąt przypadających w innym dniu niż niedziela, w której to liczbie – od 1 stycznia 2011 r. na podstawie art. 130 § 2[sup]1[/sup] k.p. – nie uwzględnia się jednak świąt przypadających na dni wolne od pracy, wynikające z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.
Dni ustawowo wolne od pracy określa [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=71689]ustawa z 18 styczeń 1951 r. o dniach wolnych od pracy (DzU Nr 4, poz. 28 ze zm.)[/link].
W 2011 roku są to następujące dni:
Dni ustawowo wolne od pracy w 2011 r.
Dni wolne od pracy z tytułu zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy (tzw. wolne soboty), ustalane są samodzielnie przez pracodawcę w zależności od potrzeb prowadzonej działalności. Najczęściej są to soboty, nie ma jednak przeszkód aby pracodawca wyznaczał takie dni na inne dni tygodnia niż sobota (oczywiście poza niedzielą), np. w kulturze wolnym dniem często jest poniedziałek.
Co więcej, pracodawca może grupować dni wolne wynikające z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy w niektórych tygodniach okresu rozliczeniowego, a w innych tygodniach tego okresu rozliczeniowego nie wyznaczać ich w ogóle.
[b]Ważne by przeciętnie na każdy tydzień okresu rozliczeniowego - poza niedzielą - przypadał jeden dzień wolny od pracy[/b] (art. 129 § 1 k.p.).
Pracodawca ma więc dużą swobodę w wyznaczaniu dni wolnych z tytułu zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.
[b]Od 1 stycznia 2011 r. zakres tej swobody jeszcze się zwiększy, ponieważ pracodawca będzie mógł wyznaczać takie dni wolne również na święta przypadające na inne dni niż niedziela i nie będzie z tego powodu obniżał obowiązującego pracowników wymiaru czasu pracy. Nie będzie już zatem obowiązku „oddawania” dnia wolnego z powodu święta przypadającego na tzw. wolną sobotę.[/b]
Należy podkreślić, że od 2011 r. obowiązujący pracowników wymiar czasu pracy może być różny u różnych pracodawców, a nawet w poszczególnych grupach zawodowych tego samego zakładu. Wynika to z tego, że dni wolne z tytułu zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy mogą być wyznaczane w różnych terminach, a w przypadku gdy święto (nieprzypadające na niedzielę) przypadnie na tzw. wolną sobotę, to nie nastąpi obniżenie obowiązującego pracowników wymiaru czasu pracy.
Wiele więc zależy od decyzji pracodawcy w tym zakresie, co z pewnością będzie zarzewiem wielu sporów z pracownikami. W przedstawionych poniżej wyliczeniach przyjęto założenie, że pracodawca wyznaczył jako dni wolne od pracy z tytułu zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy wszystkie soboty w roku.
W związku z tym [b]z tytułu święta 1 stycznia 2011 r. (Nowy Rok), które wypada w sobotę, nie nastąpi obniżenie wymiaru obowiązującego pracowników wymiaru czasu pracy. Niejako w zamian pracownicy otrzymają nowe święto w dniu 6 stycznia (Trzech Króli)[/b].
Wymiar czasu pracy oblicza się dla poszczególnych okresów rozliczeniowych. Przepisy Kodeksu pracy nie wprowadzają sztywnych okresów rozliczeniowych. O długości okresu rozliczeniowego decyduje pracodawca biorąc pod uwagę ustawowe maksymalne długości tych okresów. Decyzja pracodawcy w tym zakresie powinna być utrwalana w postanowieniach regulaminu pracy.
[srodtytul]Miesięczny okres rozliczeniowy w 2011 r. [/srodtytul]
Sposób ustalenia wymiaru czasu pracy jest uzależniony od tego, czy w danym miesiącu występują święta przypadające w inne dni niż niedziela oraz czy święta te przypadają na dzień wolny od pracy z tytułu zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.
Przy ustalaniu wymiaru czasu pracy ważne jest też to, że dla celów rozliczania czasu pracy przez tydzień rozumieć należy 7 kolejnych dni kalendarzowych, przypadających od pierwszego dnia danego okresu rozliczeniowego (art. 128 § 3 k.p.).
Dla przykładu pierwszy tydzień w styczniu 2011 r. rozpocznie się 1 stycznia w sobotę, a skończy 7 stycznia w piątek, natomiast pierwszy tydzień w sierpniu rozpoczyna się 1 sierpnia w poniedziałek, natomiast skończy się 7 sierpnia w niedzielę.
Wymiar czasu pracy w poszczególnych miesiącach wskazuje ile dni i godzin pracownik powinien w tym okresie przepracować. Graficznym planem wyznaczonych pracownikowi godzin pracy jest tzw. harmonogram czasu pracy. Jeśli w harmonogramie czasu pracy danego pracownika zostanie przewidziane więcej godzin pracy, niż wymiar ustalony zgodnie z przepisami kodeksu pracy, to oznaczać to będzie planowanie godzin nadliczbowych, co jest niedopuszczalne.
Jeśli natomiast harmonogram przewiduje mniej godzin pracy niż wynika to z ustalonego wymiaru czasu pracy, to oznacza to planowanie przestoju, czego także nie dopuszczają przepisy kodeksu pracy.
Przedstawiamy obliczenia wymiaru czasu pracy w 2011 r. dla miesięcznych okresów rozliczeniowych (przy założeniu, że dni wolne od pracy z tytułu zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy wyznaczone zostały na soboty):
Wymiar czasu dla jednomiesięcznych okresów rozliczeniowych w 2011 r.
[srodtytul]Trzymiesięczny okres rozliczeniowy w 2011 r.[/srodtytul]
Przedstawiamy obliczenia wymiaru czasu pracy w 2011 r. dla często stosowanych kwartalnych okresów rozliczeniowych (przy założeniu, że dni wolne od pracy z tytułu zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy wyznaczone zostały na soboty):
Wymiar czasu dla trzymiesięcznych okresów rozliczeniowych w 2011 r.
[srodtytul]Czteromiesięczny okres rozliczeniowy w 2011 r.[/srodtytul]
Przedstawiamy obliczenia wymiaru czasu pracy w 2011 r. dla maksymalnych w systemie podstawowym czteromiesięcznych okresów rozliczeniowych (przy założeniu, że dni wolne od pracy z tytułu zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy wyznaczone zostały na soboty):
Wymiar czasu dla czteromiesięcznych okresów rozliczeniowych w 2011 r.
[b]Ogółem w 2011 r. przypada do przepracowania 252 dni, czyli 2016 godzin (252 dni x 8 godzin). Jest to o jeden dzień pracy mniej niż w 2009 r. i w 2010 r.[/b]
[i] Autor jest konsultantem w Kancelarii Orłowski, Patulski, Walczak[/i]
