Zgodnie ze stanowiskiem generalnego inspektora ochrony środowiska za odpady zostały uznane między innymi uszkodzone notebooki importowane w celu pozyskania z nich części zamiennych czy kartridże do drukarek importowane w celu napełnienia.

Często pojawia się też problem kwalifikacji sprowadzonego na terytorium kraju pojazdu jako odpadu. Uszkodzony za granicą samochód przeznaczony jest do naprawy i ma stanowić dla nabywcy pełnowartościowy pojazd, tymczasem już przekraczając granicę może on zostać uznany za odpad i przeznaczony do przymusowej utylizacji.

[srodtytul]Decyduje wola poprzedniego posiadacza[/srodtytul]

Decydujące znaczenie może mieć zatem ustalenie, czy posiadacz danej substancji lub przedmiotu pozbywa się jej, zamierza się pozbyć lub ma taki obowiązek. O ile ustalenie istnienia prawnego obowiązku pozbycia się pewnej substancji lub przedmiotu nie nastręcza większych trudności, o tyle w pozostałych przypadkach analizy będzie wymagać wola posiadacza.

Wyzbycie się czegoś przez posiadacza ze względu na brak przydatności do użycia zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem pozwala zakwalifikować przedmiot lub substancję jako odpad. Takie wyzbycie się występuje przeważnie, jeśli określone substancje lub przedmioty staną się dla przedsiębiorcy zbędne w trakcie prowadzonej przez niego działalności.

W przypadku zaś międzynarodowego przemieszczenia odpadów chodzi o wolę poprzedniego posiadacza – pozbywającego się odpadów. O ewentualnym wyzbyciu decyduje ten, kto dostarcza określone substancje lub przedmioty [b](np. wyroki WSA w Warszawie z 31 marca 2008 r., IV SA/Wa 81/ 08, z 15 października 2009 r., IV SA/ Wa 982/09 oraz z 31 marca 2010 r., IVSA/ Wa 249/10)[/b].

[srodtytul]Przepisy unijne i krajowe[/srodtytul]

Dla uznania przedmiotu lub substancji za odpad nie ma więc znaczenia zamiar nabywcy odpadów, w tym również dokonującego zakupu za granicą.

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE ekonomiczna wartość (nawet znaczna) czy przydatność do ponownego wykorzystania przez nowego posiadacza nie wykluczają przedmiotu lub substancji z kategorii odpadów (np. orzeczenie ETS z 28 marca 2009 r. w sprawach C-206/88 i C-207/88 Vessoso and Zanetti).

Procedury przemieszczania odpadów wewnątrz UE, pomiędzy państwami członkowskimi UE a państwami trzecimi, a także pomiędzy państwami trzecimi, gdy dochodzi do tranzytu przez terytorium UE, określają przepisy rozporządzenia (WE) nr 1013/ 2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów. Wskazują one obowiązki informacyjne, a także wymagają uzyskania zgody na przemieszczenie towarów przez podmioty w tym uczestniczące.

Zastosowanie określonej w przepisach procedury, rozkład obowiązków pomiędzy podmiot wysyłający odpady, odbiorcę, a także właściwość organów w poszczególnych państwach zależą od dwóch głównych czynników. Znaczenie mają:

- rodzaj odpadów (sklasyfikowanie pod określonym kodem wskazanym w załącznikach do rozporządzenia);

- status państwa wysyłki (jako państwa członkowskiego UE, państwa-strony tzw. konwencji bazylejskiej czy państwa członkowskiego OECD).

Procedura w zakresie międzynarodowego przemieszczania odpadów obowiązująca na terenie Polski uregulowana jest również w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=95ED848E195E4E31C97FF967F5C7A73C?id=232227]ustawie z 29 czerwca 2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów[/link].

[srodtytul]Grożą surowe kary[/srodtytul]

Nielegalne międzynarodo- we przemieszczenie odpadów (przede wszystkim dokonane bez zachowania określonej prawem procedury) może rodzić poważne konsekwencje zarówno dla przedsiębiorcy, który jest posiadaczem przedmiotów i substancji kwalifikowanych jako odpad, jak i dla nabywców takich przedmiotów i substancji.

W Polsce nadzór nad przedsiębiorcami w zakresie przemieszczania wyrobów kwalifikowanych jako odpady sprawują generalny inspektor ochrony środowiska (GIOŚ) na szczeblu centralnym i wojewódzcy inspektorowie ochrony środowiska, na szczeblu regionalnym.

GIOŚ może wezwać podmiot odpowiedzialny za nielegalne przemieszczenie (może nim być zarówno wysyłający, jak i odbierający) do odesłania ich do kraju wysyłki, odebrania odpadów zwróconych z kraju przeznaczenia lub określonego zadysponowania nimi na terytorium kraju, na którym się znalazły.

W przypadku niezastosowania się do wezwania, GIOŚ wyda w drodze decyzji nakaz określonego zadysponowania odpadami.

Niezależnie od tego, przepisy ustawy o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów przewidują surową odpowiedzialność za nielegalne przemieszczenie. Niewykonanie decyzji nakazującej odesłanie odpadów lub określającej sposób zagospodarowania tych odpadów na terytorium kraju stanowi wykroczenie zagrożone karą aresztu lub grzywny.

Wykroczeniem jest również brak przedłożenia uprawnionym organom lub osobom dokumentów lub informacji wymaganych w międzynarodowym przemieszczaniu odpadów.

Ponadto na odbiorcę, wysyłającego, a nawet transportującego odpady wojewódzki inspektor ochrony środowiska może nałożyć kary pieniężne rzędu 30 tys. – 150 tys. złotych w przypadku przemieszczenia dokonanego nielegalnie lub z naruszeniem określonej w przepisach procedury.

[ramka][b]Definicja szeroka, katalog otwarty[/b]

Definicja odpadów zawarta w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/search.spr;jsessionid=76EE809B26CA88F3DD8E115F0A1B9A67]ustawie z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach[/link] stanowi, że pod tym pojęciem należy rozumieć każdą substancję lub przedmiot wymienione w załączniku nr 1 do ustawy, których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest obowiązany.

Pojęcie odpadów zawarte w tej definicji (tożsamej z definicją zawartą w dyrektywie 2006/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 5 kwietnia 2006 r. w sprawie odpadów) jest interpretowane bardzo szeroko przez organy ochrony środowiska, a także krajowe i wspólnotowe orzecznictwo.

W załączniku nr 1 do powyższej ustawy, do którego odwołuje się definicja odpadów, znajduje się otwarty katalog kategorii przedmiotów i substancji, które można uznać za odpady. Lista ta nie jest zamknięta, co utrudnia ewentualną kwalifikację towaru jako odpad.[/ramka]

[i]Autorka jest starszym konsultantem podatkowym w kancelarii Olesiński & Wspólnicy, a autor – konsultantem podatkowym w tej kancelarii[/i]