Urlop to nie tylko czas na relaks i wakacje. Wolne od pracy pracownik bierze, aby wychowywać dziecko lub się uczyć. Czasem po to, żeby wyjechać, nawet do innej pracy. Aby móc nie przychodzić do firmy, musi uzgodnić to z szefem.

Tak jest także wtedy, gdy postanawia skorzystać z urlopu bezpłatnego przewidzianego w art. 174 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link].

A żeby dostać urlop, musi o niego zawnioskować. Co więcej, przepisy nakazują, by zrobił to na piśmie. Przy czym złożenie umotywowanego wniosku o urlop bezpłatny nie tworzy obowiązku uwzględnienia go przez pracodawcę. Potwierdza to [b]wyrok OSPiUS w Warszawie z 10 listopada 1982 r. (I P 2374/82)[/b].

[srodtytul]Niezbędna zgoda[/srodtytul]

W efekcie tylko od uznania pracodawcy zależy, czy do skorzystania z takiego wolnego faktycznie dojdzie. Przy podejmowaniu decyzji przeważnie patrzy on na sytuację firmy, np. ocenia, czy da sobie radę z czasową nieobecnością określonej osoby. Oczywiście duże znaczenie ma tu, ile urlopu potrzebuje pracownik – kilka dni czy miesięcy. Jeśli w grę wchodzi ta druga opcja, to szef może się zdecydować na przyjęcie innej osoby na zastępstwo na czas nieobecności.

Z tego względu pracodawca może w całości uwzględnić prośbę pracownika o udzielenie urlopu, ale równie dobrze może uznać, że urlop we wnioskowanym wymiarze jest za długi, i zgodzić się na skorzystanie z niego przez krótszy czas. Ma też pełne prawo nie wyrazić zgody na to, by pracownik skorzystał z takiej formy urlopu, jaką zaproponował. Jego decyzja nie podlega zaskarżeniu.

Z kolei udzielenie pracownikowi urlopu bezpłatnego – niezgodnie z art. 174 § 1 k.p. – z inicjatywy zakładu pracy i bez pisemnego wniosku o jego udzielenie jest w świetle prawa bezskuteczne. Tak też uznał [b]SA w Łodzi w wyroku z 15 października 1996 r. (III AUa 34/96). [/b]

Firma nie może skierować pracownika na urlop bezpłatny nawet wtedy, gdy znajdzie się w na tyle ciężkiej sytuacji finansowej, że przez pewien czas nie zapewni podwładnym żadnych zadań do wykonania.

[srodtytul]Ostrożnie z wymiarem[/srodtytul]

Czy korzystanie z urlopu bezpłatnego wpływa na urlop wypoczynkowy? Urlop bezpłatny trwający nie dłużej niż miesiąc w ciągu roku nie ogranicza uprawnień pracownika do urlopu wypoczynkowego. Ale już w razie korzystania przez pracownika z takiego urlopu w wymiarze przekraczającym miesiąc urlop wypoczynkowy ulega proporcjonalnemu skróceniu.

Za rok kalendarzowy w całości objęty urlopem bezpłatnym pracownikowi w ogóle nie należy się urlop wypoczynkowy. Gdy pracownik przed urlopem bezpłatnym wykorzystał urlop wypoczynkowy w całości, to szef nie może zmusić go do jego odpracowania ani potrącić z urlopu należnego w kolejnym roku kalendarzowym

Okres urlopu bezpłatnego jest, zgodnie z art. 174 § 2 k.p., okresem, który stanowi przerwę w realizacji obowiązków i praw pracowniczych u pracodawcy, czyli pracodawca nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za pracownika, a co za tym idzie, okres ten nie jest ani okresem składkowym, ani okresem nieskładkowym według [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=829E2A097ED67ACC5185B1A84B43CF31?id=324468]ustawy emerytalnej[/link].

Potwierdza to [b]wyrok SA w Katowicach z 4 października 2005 r. (III AUa 1383/04)[/b].

[srodtytul]Inna praca[/srodtytul]

Art. 174[sup]1[/sup] k.p. przewiduje jeszcze jeden rodzaj urlopu bezpłatnego, który tym różni się od urlopu określonego w art. 174 k.p., że okres jego trwania zalicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy.

Jest też udzielany w szczególny sposób. Dochodzi do niego w wyniku porozumienia między pracodawcami, za pisemną zgodą pracownika. Tu aprobata pracownika jest zatem warunkiem udzielenia tego urlopu.

Podstawą zatrudnienia pracownika u nowego pracodawcy nie jest samo porozumienie zawarte między pracodawcami, ale odrębny terminowy stosunek pracy.

Nowa firma, zatrudniając pracownika, wypłaca mu wynagrodzenie stosownie do umówionego rodzaju pracy i zgodnie z obowiązującymi u niego zasadami wynagradzania oraz zapewnia inne świadczenia związane z pracą. Natomiast u macierzystego pracodawcy zawieszeniu ulegają wzajemne bieżące zobowiązania stron.

[ramka][b]Co napisać we wniosku[/b]

Nie ma powszechnie obowiązującego wzoru wniosku o udzielenie urlopu bezpłatnego. Pracodawca może sam sporządzić odpowiedni szablon, który będzie wykorzystywany w firmie. Z wniosku powinno wynikać, że pracownik chce skorzystać z takiej formy urlopu oraz jak długo chciałby na nim przebywać.

Kodeks pracy nie wymaga, aby takie podanie miało uzasadnienie. Nie ma jednak przeciwwskazań, aby podwładny podał przyczyny swojej prośby. Firma jednak nie powinna uzależniać udzielenia urlopu bezpłatnego od tego, w jaki sposób pracownik zamierza go wykorzystać.[/ramka]

[ramka][b]Uwaga [/b]

Za urlop bezpłatny pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia.

Jeśli taki urlop obejmuje cały miesiąc kalendarzowy, pracownik nie otrzymuje żadnej pensji. Natomiast jeśli w danym miesiącu zatrudniony przebywał kilka dni na urlopie bezpłatnym, to należy ustalić proporcjonalne wynagrodzenie za czas przepracowany.[/ramka]

[ramka][b]Każdy ma prawo prosić[/b]

[b] Czy każdy pracownik może wystąpić w wnioskiem o udzielenie urlopu bezpłatnego?[/b]

[i] Odpowiada dr Zbigniew Barwina z kancelarii Kaczor Klimczyk Pucher Wypiór w Krakowie[/i]

Kodeks pracy przewiduje dwa rodzaje urlopów bezpłatnych (z art. 174 i art. 174[sup]1[/sup] k.p.). W obu wypadkach byt urlopu bezpłatnego uzależniony jest od porozumienia między stronami stosunku pracy. Pracodawca nie może bez wniosku, a przynajmniej zgody pracownika wysłać go na taki urlop.

Takie działanie byłoby w świetle prawa bezskuteczne i nie uchylałoby jego obowiązku wypłaty wynagrodzenia i zapłaty składek. Podobnie pracownik może jedynie wnioskować, a nie żądać udzielenia takiego urlopu. Dlatego też od odmowy udzielenia urlopu bezpłatnego pracownikowi nie przysługuje odwołanie do sądu pracy, a sama odmowa nie musi zawierać uzasadnienia.

Należy jednak pamiętać, że wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego (też nieodpłatnego) nie może się spotkać z odmową pracodawcy.

Wniosek o urlop bezpłatny może złożyć każdy pracownik, niezależnie od rodzaju umowy o pracę czy stażu pracy. Przepisy nie regulują również maksymalnego czasu trwania urlopu bezpłatnego, pracodawca może jednak udzielić urlopu na okres krótszy niż wnioskowany przez pracownika. W czasie trwania urlopu bezpłatnego pracownik bez zgody pracodawcy nie może powrócić do pracy. Jednocześnie w czasie trwania takiego wolnego pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę.[/ramka]