Wiele sytuacji ze sfery życia prywatnego wpływa na to, czy pracownik może normalnie wykonywać swoje obowiązki służbowe. Choroby czy macierzyństwo powodują przerwy w aktywnej realizacji zadań. Podobnie się dzieje, gdy rodzi się dziecko czy umiera ktoś bliski.

[srodtytul]Tak mówi rozporządzenie[/srodtytul]

Komu i z jakiego powodu przysługuje wolne od pracy? Odpowiedzi należy szukać w przepisach [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=73958]rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (DzU nr 60, poz. 281 ze zm.)[/link]. Zgodnie z nim pracodawca jest zobowiązany zwolnić pracownika od pracy, jeżeli obowiązek taki wynika z kodeksu pracy, z przepisów wykonawczych do kodeksu pracy albo z innych przepisów prawa. Do okoliczności uzasadniających zwolnienie, które wynikają wprost z rozporządzenia, należą określone względy rodzinne.

Pracodawca jest zobowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas obejmujący dwa dni – w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy. [b]Natomiast jeden dzień przysługuje w razie ślubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką.[/b]Tak wynika z § 15 rozporządzenia.

[srodtytul]Podwładny powinien poprosić[/srodtytul]

Na mocy rozporządzenia pracownik ma prawo skorzystać z wolnego, gdy zaistnieją okoliczności w nim przewidziane. Oznacza to w praktyce, że musi zwrócić się z prośbą o udzielenie takiego urlopu okolicznościowego. Szef sam, z własnej inicjatywy, go nie udziela.

Przykładowo, pracownikowi rodzi się dziecko pozamałżeńskie, o którego przyjściu na świat taki tata nie chce nikomu mówić. Nawet w kadrach. Biorąc np. urlop na żądanie, nie łamią przepisów ani on, ani jego pracodawca, który najczęściej o rzeczywistych powodach urlopu i tak nic nie wie.

Trzeba pamiętać, że pracownik, chcąc skorzystać ze zwolnienia ze względu na istotne wydarzenia rodzinne, powinien na poparcie prawdziwości żądania udzielania wolnego przedstawić jakiś dowód. Takim dokumentem potwierdzającym zaistnienie wydarzenia uprawniającego do urlopu okolicznościowego będzie np. świadectwo urodzenia dziecka, akt zawarcia małżeństwa czy akt zgonu. Przykładowy tata dziecka nieślubnego prawdopodobnie takiego dowodu także nie miałby ochoty dostarczać.

[srodtytul]Wolne nie zależy od stażu [/srodtytul]

– Czy wolne z okazji ślubu córki przysługuje pracownicy, która w firmie ma tylko półroczny staż? – pyta pracownica działu kadr? Odpowiedź jest twierdząca. Wynika to z tego, że zwolnienie ze względu na wspomniane okoliczności należy się każdemu pracownikowi, niezależnie od stażu pracy. A rodzaj umowy o pracę? On także nie ma wpływu na możliwość skorzystania z urlopu okolicznościowego. [b]Dostanie go zatem zarówno ten, kto pracuje na okres próbny, na zastępstwo, jak i zatrudniony na czas nieokreślony. [/b]Gorzej ma osoba, która z firmą związana jest jedynie umową cywilnoprawną. Zleceniobiorca czy wykonawca dzieła nie jest pracownikiem w rozumieniu przepisów prawa pracy. Nie przysługują mu zatem uprawnienia pracownicze. Oczywiście przedsiębiorca będący jego zleceniodawcą na podstawie swobodnej decyzji może sam udzielić mu wolnego od pracy. Jest to jednak jedynie jego dobra wola. Przy czym podstawą zwolnienia nie będą wówczas przepisy rozporządzenia.

[srodtytul]Wniosek na konkretny dzień[/srodtytul]

Zasada jest taka, że sam pracownik wyznacza termin, w którym chce skorzystać z urlopu okolicznościowego. Rozporządzenie nie mówi, kiedy dokładnie wolno ze zwolnienia skorzystać. Nie musi to być np. dzień ślubu. Te z reguły – czy to cywilne, czy kościelne i tak odbywają się w soboty, które są dniami wolnymi od pracy. Logiczne jest jednak, że urlop okolicznościowy będzie wykorzystany w terminie najbliższym dniu ślubu. Na przykład w piątek i poniedziałek. Wówczas pracownik ma czas na załatwienie niezbędnych formalności czy dokonanie przygotowań. Takie okoliczności jak narodzenie dziecka czy pogrzeb najczęściej powodują, że data urlopu pokrywa się z datą tych zdarzeń.

[srodtytul]Jest odpłatność[/srodtytul]

Za czas zwolnienia przysługuje podwładnemu wynagrodzenie. Jego wysokość oblicza się według zasad wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy, natomiast wypłaca wynagrodzenie uzyskane w miesiącu, w którym przypadł okres niewykonywania pracy.

[ramka][b]Tylko określone zdarzenia[/b]

[b]Zwolnienie na pogrzeb innych niż wymienione w rozporządzeniu osób z rodziny (np. ciotecznej babki, szwagierki czy siostrzenicy) nie przysługuje.[/b]Pracownik w związku z ich śmiercią nie może domagać się zwolnienia od pracy. Ma wówczas prawo np. poprosić pracodawcę o udzielenie urlopu wypoczynkowego czy bezpłatnego. Jeśli jednak zmarła osoba pozostająca na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką, to pracownikowi przysługuje jeden dzień wolny. [/ramka]

[ramka][b]Obowiązki społeczne to też dobry powód[/b]

[b]Zgodnie z rozporządzeniem pracodawca ma obowiązek zwolnić pracownika:[/b]

- wezwanego do osobistego stawienia się przed organem właściwym w zakresie powszechnego obowiązku obrony na czas niezbędny na załatwienie sprawy,

- wezwanego do organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, sądu, prokuratury, policji albo organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenia – na czas niezbędny na załatwienie sprawy,

- wykonującego obowiązki biegłego w postępowaniu administracyjnym, karnym przygotowawczym sądowym – łączny wymiar zwolnień z tego tytułu nie może przekraczać sześciu dni,

- biorącego udział w posiedzeniu zakładowej komisji pojednawczej zarówno w charakterze członka komisji, jak i świadka lub strony,

- który musi się poddać obowiązkowym szczepieniom lub badaniom lekarskim przewidzianym przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych, o zwalczaniu gruźlicy oraz o zwalczaniu chorób wenerycznych. [/ramka]