Prawo do prywatności ma każdy. Jest jednak wiele sytuacji, w których musimy ujawniać różne informacje na nasz temat. Nie unikniemy tego w relacjach pracownik – pracodawca. Zakład pracy musi znać dane osobowe osób, które zatrudnia. Imię, nazwisko, imiona rodziców, data urodzenia, miejsce zamieszkania (adres do korespondencji), wykształcenie, przebieg dotychczasowego zatrudnienia podawane są firmie już na etapie rekrutacji do pracy. Jest to zgodne z art. 22 1 kodeksu pracy.
Gdy kandydat staje się już pracownikiem, to pracodawca ma prawo żądać od niego podania, niezależnie od wspomnianych informacji, także:
- innych danych osobowych pracownika, a także imion i nazwisk oraz dat urodzenia dzieci pracownika, jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu na korzystanie przez zatrudnionego ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy (np. z urlopu macierzyńskiego czy wychowawczego),
- numeru PESEL.
Pracodawca może żądać podania jeszcze innych danych osobowych, jeżeli obowiązek ich podania wynika z odrębnych przepisów.
[srodtytul]Dochody znane w kadrach...[/srodtytul]
Oczywiście istotną informacją z życia każdej osoby jest wysokość jej zarobków. Zna ją pracodawca, bo sam wypłaca wynagrodzenie. Na tym nie koniec. O osiągniętych dochodach musi wiedzieć urząd skarbowy czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
W określonych przypadkach takie wiadomości mogą interesować także różne inne podmioty. [b]O wysokość zarobków może przykładowo pytać komornik sądowy. [/b]Zrobi to, gdy takie dane będą mu potrzebne do przeprowadzenia egzekucji od zadłużonego pracownika. Może zapytać o adres dłużnika, zarobki czy numery kont bankowych. Zrobi to w oparciu o art. 761 § 1 kodeksu postępowania cywilnego.
Wtedy pracodawca nie będzie mógł odmówić udostępnienia żądanych przez komornika informacji, powołując się na ochronę danych osobowych przewidzianą przepisami [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=AD7B0463F6F58A392220F661E6C13D66?id=166335]ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jedn. DzU z 2002 r. nr 101, poz. 926 ze zm.)[/link]. Komornik to organ egzekucji sądowej i jako taki ma prawo otrzymać dane osobowe w związku z prowadzonym postępowaniem. Dostanie je niezależnie od tego, czy zadłużony pracownik ma na to ochotę i wyraża zgodę na przekazanie informacji o zarobkach.
[srodtytul]... i przy świadczeniach socjalnych[/srodtytul]
Czasem wysokość zarobków ma wpływ na to, czy dana osoba dostanie pomoc finansową. Tak jest w przypadku przyznawania świadczeń ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Zgodnie bowiem z art. 8 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=068EC5876C3F740FF8600F0F69B5BCF2?id=74017]ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. DzU z 1996 r. nr 70 poz. 335 ze zm.)[/link] przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu.
Zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z funduszu oraz zasady przeznaczania tych środków na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej co do zasady określa pracodawca w stosownym regulaminie. Ten akt wewnętrzny ustala ze związkami zawodowymi. Natomiast ten pracodawca, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, uzgadnia regulamin z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów. Tryb uzgodnienia treści regulaminu określony został w art. 27 ust. 1[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=27885FA7B76D8B839753A9225A7B5F9F?id=162202] ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn. DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm.)[/link]
Skoro możliwość ubiegania się o dane świadczenie (np. dopłatę do wypoczynku czy pożyczkę na cele remontowe) zależy od sytuacji materialnej danej osoby, oznacza to, że jego dochody będą ujawnione innym osobom, które zadecydują o tym, czy świadczenie zostanie przyznane. Art. 8 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych jest podstawą do żądania zaświadczeń o zarobkach osób ubiegających się o wsparcie funduszu przez związki zawodowe
Udzielenie im takiej informacji nie będzie naruszać ustawy o ochronie danych osobowych.
Na podstawie art. 8 ust. 3 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych związkom zawodowym przysługuje też prawo wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o zwrot funduszowi środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy lub o przekazanie należnych środków na fundusz. Spór pomiędzy pracownikami a pracodawcą dotyczący finansowania działalności socjalnej jest sporem zbiorowym, do którego mają zastosowanie przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=9525D52FDA70D120388F44F7A68FF435?id=71035]ustawy z 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (DzU nr 55, poz. 236 ze zm.)[/link].
Także przewidziane w art. 28 ustawy o związkach zawodowych prawo do żądania przez związek zawodowy informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej, w szczególności informacji dotyczących warunków pracy i zasad wynagradzania, nie narusza ustawy o ochronie danych osobowych. Co dokładnie mogą związki?
[srodtytul]Sprawy indywidualne pod kontrolą[/srodtytul]
Na zasadach przewidzianych w ustawie o związkach zawodowych oraz w innych ustawach związki zawodowe kontrolują przestrzeganie przepisów dotyczących interesów pracowników, emerytów, rencistów, bezrobotnych i ich rodzin. Przewiduje to art. 8 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=D1799544EC79E34B1F807661FDCF3B6A?id=162202]ustawy o związkach zawodowych[/link].
[b]Związki zawodowe sprawują kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy oraz uczestniczą w nadzorze nad przestrzeganiem przepisów oraz zasad BHP.[/b] Jeżeli w takich sprawach zdaniem związku zawodowego postępowanie organu administracji państwowej i samorządu terytorialnego lub pracodawcy jest niezgodne z prawem lub narusza zasady sprawiedliwości, może on wystąpić do właściwego organu z żądaniem spowodowania usunięcia we właściwym trybie stwierdzonej nieprawidłowości. Tak wynika z art. 23 ustawy o związkach zawodowych.
Do zakresu działania zakładowej organizacji związkowej należy w szczególności:
- zajmowanie stanowiska w indywidualnych sprawach pracowniczych w zakresie unormowanym w przepisach prawa pracy,
- zajmowanie stanowiska wobec pracodawcy i organu samorządu załogi w sprawach dotyczących zbiorowych interesów i praw pracowników,
- sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem w zakładzie pracy przepisów prawa pracy, a w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
- kierowanie działalnością społecznej inspekcji pracy i współdziałanie z państwową inspekcją pracy,
- zajmowanie się warunkami życia emerytów i rencistów.
Mówi o tym art. 26 ustawy o związkach zawodowych.
[b]Jak zauważył Sąd Najwyższy w uchwale z 16 lipca 1993 r. (I PZP 28/93) [/b]zawarte w art. 8, 23 ust. 1 i art. 26 pkt 3 ustawy o związkach zawodowych [b]uprawnienie do kontrolowania przez związki zawodowe przestrzegania prawa pracy oznacza także uprawnienie do kontrolowania wysokości wynagrodzeń pracowników. Jednak uwaga! Nie oznacza to uprawnienia do żądania od pracodawcy udzielenia informacji o wysokości wynagrodzenia pracownika bez jego zgody.[/b]
[b]Ujawnienie przez pracodawcę bez zgody pracownika wysokości jego wynagrodzenia za pracę może stanowić naruszenie dobra osobistego[/b] w rozumieniu art. 23 i 24 kodeksu cywilnego.
[ramka][b]Opracowanie układu zbiorowego[/b]
Ustawy o ochronie danych osobowych nie narusza także udzielanie przez pracodawcę związkom zawodowym informacji dotyczących wynagrodzeń podstawowych w poszczególnych zawodach i na poszczególnych stanowiskach (także sumy tych wynagrodzeń w danym zawodzie lub na danym stanowisku pracy z uwzględnieniem ilości pracowników w każdej grupie zawodowej), bez powiązania tych informacji z nazwiskami konkretnych pracowników, w celu opracowania zakładowego układu zbiorowego pracy.[/ramka]