Pracodawcy mają wątpliwości, jak udzielić urlopu bezpłatnego, gdy pracownik ma jeszcze do wykorzystania urlop wypoczynkowy.

Urlopu bezpłatnego pracodawca udziela na pisemny wniosek pracownika. Ale jest to jedynie oferta, której szef nie musi przyjąć (art. 174 kodeksu pracy; k.p.). Tego urlopu nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Jest to więc przerwa w zatrudnieniu, a okres jej trwania nie jest limitowany. Co prawda stosunek pracy wtedy nie ustaje, ale zostaje czasowo zawieszony. Oczywiście za czas urlopu bezpłatnego pracownik nie pobiera wynagrodzenia.

[srodtytul]Mniej wolnego za dany rok[/srodtytul]

Pracownik, który idzie na urlop bezpłatny, musi się liczyć z obniżeniem wymiaru urlopu wypoczynkowego za dany rok kalendarzowy. Dotyczy to zarówno sytuacji, w której pracownik powraca do pracy w roku, w którym jeszcze nie nabył prawa do urlopu, jak i wtedy, gdy urlop bezpłatny wypada już po nabyciu prawa do wypoczynkowego. Właśnie z tego powodu pracownicy zwykle wolą najpierw wykorzystać cały przysługujący im w danym roku kalendarzowym urlop wypoczynkowy, a dopiero później iść na bezpłatny.

Jeśli urlop bezpłatny trwa co najmniej miesiąc, to szef musi proporcjonalnie obniżyć wymiar przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego na dany rok kalendarzowy. Tak wynika z art. 155[sup]2[/sup] § 1 k.p. Stosuje się tu zasady proporcjonalnego obniżenia, takie jak do osób zmieniających pracę w trakcie roku, czyli wynikające z art. 155[sup]1[/sup] § 1 pkt 2.

Jeżeli okres urlopu bezpłatnego (dłuższy niż miesiąc) przypada po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym, wymiar urlopu pracownika powracającego do pracy w ciągu tego samego roku kalendarzowego ulega obniżeniu, chyba że przed rozpoczęciem tego okresu pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze. Oblicza się go zgodnie z art. 155[sup]2[/sup] § 2 k.p.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pan Norbert wykorzystał już 20 dni urlopu wypoczynkowego z przysługujących mu 26. Postanawia wyjechać do rodziny za granicę – na sześć tygodni. W tej sytuacji zwraca się do swojego pracodawcy o udzielenie urlopu bezpłatnego – od 1 października do 15 listopada. Po powrocie chce jeszcze wykorzystać urlop wypoczynkowy. Wtedy jednak będzie mieć mniej niż sześć dni.

26 dni – 1/12 x 26 dni = 26 dni – 2,16 dnia = 26 dni – 3 dni = 23 dni.[/ramka]

Jak widać, z uwagi na różny sposób liczenia urlopu pan Wojciech jest w korzystniejszej sytuacji niż pan Norbert – ma o jeden dzień urlopu wypoczynkowego więcej, mimo że w roku kalendarzowym wykorzystali tyle samo urlopu bezpłatnego.

[srodtytul]Choroba nie przerywa urlopu[/srodtytul]

Jeśli pracownik zachoruje w trakcie urlopu bezpłatnego, to czasu trwania choroby nie wyłącza się z okresu urlopowego i nie przedłuża się go o czas choroby [b](wyrok Sądu Najwyższego z 30 sierpnia 1973 r., I PR 408/73)[/b]. W czasie bezpłatnego pracownik traci prawo do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego należnych za okres niezdolności do pracy. To inaczej niż przy urlopie wypoczynkowym: zwolnienie lekarskie go przerywa, a pracownik ma prawo do świadczeń chorobowych.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pan Wojciech wystąpił o urlop bezpłatny od 1 stycznia do połowy lutego. Przysługujący mu wymiar urlopu wypoczynkowego to 26 dni, ale w związku z wykorzystaniem urlopu bezpłatnego ulegnie on obniżeniu. Oblicza się go zgodnie z art 1552 § 1 k.p.

26 dni x 11/12 = 23,8 dnia = 24 dni.[/ramka]

[ramka]

Gdy urlop bezpłatny obejmuje w danym roku kalendarzowym części miesiąca, to sumuje się je, przyjmując, że miesiąc to 30 dni. Jeśli urlop bezpłatny obejmuje cały rok, to za ten rok urlop wypoczynkowy nie przysługuje.[/ramka]

[ramka][b]Kiedy przepada część wolnego[/b]

[b]Rozmawiamy z Katarzyną Piecyk, głównym specjalistą w Departamencie Prawnym w Głównym Inspektoracie Pracy[/b]

[b]GPP: Czy w sytuacji, gdy pracownik występuje o urlop bezpłatny, a ma jeszcze urlop wypoczynkowy za dany rok kalendarzowy, pracodawca powinien dać mu urlop bezpłatny, zanim wykorzysta wypoczynkowy?[/b]

Może tak postąpić. Pracodawca albo przyjmuje wniosek pracownika o urlop bezpłatny, albo nie. Nie może nakazać pracownikowi wykorzystania urlopu wypoczynkowego przed bezpłatnym. Zresztą jeśli w firmie jest plan urlopów, to oczekiwanie na urlop wypoczynkowy mogłoby być dla pracownika niekorzystne. A w razie kontroli inspektor pracy nie będzie zarzucał pracodawcy, że pracownik ma zaległości wypoczynkowe, jeśli wiążą się one z przebywaniem na urlopie bezpłatnym.

[b]Czy szef nie ryzykuje zarzutu działania na niekorzyść pracownika, jeśli nie poinformuje go, że udzielenie urlopu bezpłatnego powoduje obniżenie wymiaru przysługującego w danym roku urlopu wypoczynkowego?[/b]

Nie. Pracodawca nie musi o tym mówić. Zakładamy zresztą, że gdy szef przyjmował pracownika, to poinformował go o jego prawach i obowiązkach. Pracownik powinien być więc świadomy, że skorzystanie z takiego urlopu powoduje utratę niektórych uprawnień, jest okresem nieskładkowym, itd. Oczywiście pracodawca może to zrobić.

[b]A czy można zrezygnować z proporcjonalnego obniżania urlopu wypoczynkowego?[/b]

Teoretycznie tak, bo jest to dla pracownika korzystniejsze rozwiązanie, niż przewiduje kodeks pracy. Pracodawca musi też rozważyć, czy decydując się na taki krok, nie naraża się na zarzut nierównego traktowania ze strony innych podwładnych. W praktyce niewielu szefów zdecyduje się opłacać większą liczbę dni usprawiedliwionej nieobecności w pracy, niż jest to konieczne.

[/ramka]