Na pisemny wniosek pracownika firma może mu udzielić urlopu bezpłatnego. Prawo nie określa ani minimalnego, ani maksymalnego okresu takiego urlopu. Oznacza to, że nieobecność w pracy z tego tytułu może potrwać od jednego dnia do nawet kilkunastu miesięcy.
Inicjatywa w sprawie urlopu bezpłatnego musi należeć do samego zainteresowanego
. Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 15 października 1996 r. orzekł, że udzielenie urlopu bezpłatnego niezgodnie z art. 174 § 1 kodeksu pracy – z inicjatywy zakładu pracy i bez pisemnego wniosku danej osoby – jest w świetle prawa bezskuteczne. Wyjątkiem jest sytuacja, w której zatrudniony ma w czasie urlopu wykonywać pracę u innego pracodawcy, z którym firma macierzysta zawarła porozumienie dotyczące zatrudnienia urlopowanych. W takim wypadku pracodawca proponuje urlop bezpłatny, ale może go udzielić zgodnie z prawem tylko za zgodą osoby, która ma z niego skorzystać.
Ostateczna decyzja o udzieleniu urlopu należy do pracodawcy. Podejmuje ją, mając na uwadze interes firmy, oceniając, czy zakład poradzi sobie z czasową nieobecnością danej osoby. Jeżeli szef uzna, że okres urlopu wskazany we wniosku jest zbyt długi, może zaproponować krótszy. Oczywiście wpływ na decyzję o udzieleniu urlopu może mieć uzasadnienie zawarte we wniosku, trzeba jednak pamiętać, że prawo nie wymaga od pracownika podawania motywów, które nim kierowały.
W niektórych sytuacjach firma jest jednak związana okresem urlopu, o jaki występuje pracownik. Chodzi o pełnienie różnych funkcji w związkach zawodowych, samorządzie lokalnym czy w parlamencie. W takich wypadkach bezpłatny urlop należy się na cały czas trwania kadencji.
Zakład musi także urlopować pracownika wezwanego na ćwiczenia wojskowe trwające co najmniej 24 godziny.
Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej osób podlegających obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego oraz członków ich rodzin zgłoszonych do ubezpieczenia zdrowotnego ustaje po upływie 30 dni od dnia wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego. Za czas przebywania pracownika na urlopie bezpłatnym nie odprowadza się składki zdrowotnej.
Oznacza to, że osoba korzystająca z urlopu bezpłatnego ma prawo do świadczeń z ubezpieczenia, ale ustaje ono po upływie 30 dni od dnia rozpoczęcia urlopu. Po tym okresie zainteresowany może korzystać z ubezpieczenia np. jako członek rodziny, pod warunkiem że ma ubezpieczonego współmałżonka.
Możliwe jest także podpisanie umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia o dobrowolnym ubezpieczeniu. Zasiłek chorobowy będzie się należał w sytuacji, w której firma wysłała pracownika na urlop z naruszeniem prawa, np. bez jego zgody.
W takiej sytuacji urlopowany bezprawnie, który w tym czasie był niezdolny do pracy wskutek choroby, powinien otrzymać zasiłek chorobowy.
Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu bezpłatnego, ale nie zawsze. Zasada ta wynika z art. 174 § 3 kodeksu pracy. Mówi on, że jeżeli urlop bezpłatny będzie trwał dłużej niż trzy miesiące, to strony umowy o pracę przy udzielaniu urlopu mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z takiego urlopu, lecz z ważnych przyczyn. Ustawodawca ma tu na myśli przyczyny leżące po stronie pracodawcy, które mogą powstać w czasie, gdy zatrudniony już rozpoczął urlop bezpłatny, a których wcześniej nie można było przewidzieć. Odwołanie jest dla pracownika wiążące, przy czym może ono nastąpić także przed upływem trzech miesięcy od daty rozpoczęcia urlopu. Jeśli odwołany urlopowicz nie podejmie pracy w wyznaczonym terminie i nie usprawiedliwi tego, może to zostać uznane za naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Odwołanie z urlopu nie musi oznaczać jego zakończenia, może bowiem nastąpić tylko na czas trwania tej ważnej przyczyny.
Masz pytanie, wyślij e-mail do autora: t.zalewski@rp.pl
