Wiek emerytalny nie chroni przed pogorszeniem warunków pracy

Po powrocie pracownika z urlopu (27 września) chcemy mu wręczyć wypowiedzenie zmieniające warunki pracy. Przewiduje ono degradację stanowiska. Zatrudniony 4 września skończył jednak 61 lat. Czy umowa o pracę rozwiąże się, gdy odrzuci on wypowiedzenie zmieniające? - pyta czytelnik DOBREJ FIRMY. Odpowiedź na to pytanie zależy od charakteru zwolnień. Inaczej jest, gdy pracodawca zwalnia tylko na podstawie kodeksu pracy, a inaczej, gdy stosuje ustawę z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm., dalej ustawa o zwolnieniach grupowych).

Pracownika, który korzysta z ochrony przedemerytalnej, nie można zwolnić z pracy. Taki ogólny zakaz ustanawia art. 39 k.p. Wolno jednak zmienić takiej osobie warunki pracy lub płacy. Ale kodeks pracy określa pewne ograniczenia.

Zgodnie z art. 43 k.p. jest to dopuszczalne, gdy: ¦ pracodawca wprowadza nowe zasady wynagradzania dla wszystkich pracowników albo tej grupy, do której zatrudniony należy, np. zmienia się regulamin wynagradzania, ¦ lekarz stwierdzi utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania.

Jeśli natomiast pracodawca zatrudnia co najmniej 20 pracowników, a przyczyną zwolnień lub wypowiedzeń zmieniających jest np. trudna sytuacja finansowa firmy, stosuje ustawę o zwolnieniach grupowych. Wynika z niej m.in., że pracownika w wieku przedemerytalnym nie można zwolnić. Wolno mu natomiast wypowiedzieć warunki pracy lub płacy. Gdyby jednak modyfikacja warunków pracy i płacy spowodowała obniżenie wynagrodzenia, to tym pracownikom przez okres trwania ochrony należy wypłacać dodatek wyrównawczy.

Jeżeli stosunek pracy rozwiąże się, bo pracownik odrzuci wypowiedzenie zmieniające, to czytelnik musi mu wypłacić odprawę.

Będzie tak, gdy: ¦ powodem wypowiedzenia zmieniającego są przyczyny ekonomiczne, ¦ firma zatrudnia co najmniej 20 pracowników, ¦ wypowiedzenie zmieniające przekształci się w definitywne, jeśli było z inicjatywy pracodawcy.

Wypłata odprawy może być natomiast wątpliwa, gdy zatrudniony odrzuci wypowiedzenie zmieniające, mimo że nowe warunki pracy nie były dla niego niekorzystne. Odprawa należy się bowiem, jeśli nowe warunki polegają np. na degradacji, zmniejszeniu wynagrodzenia czy przeniesieniu do pracy na drugi koniec Polski.

Eksperci podkreślają jednak, że wiążące rozstrzygnięcie takiej sprawy mógłby wydać jedynie sąd pracy. Sąd Najwyższy w wyroku z5 maja 1993 r. (I PRN 47/93), wydanym jeszcze do poprzedniej ustawy z28 grudnia 1989 r. (DzU z 1990 r. nr 4, poz. 90), uznał jednak, że jeżeli pracownikowi zaproponowano m.in. odpowiednią pracę, to odmowę jej przyjęcia może w pewnym wypadku potraktować jako współprzyczynę rozwiązania stosunku pracy. Uwaga! Choć w jednym z ostatnich orzeczeń SN nie odniósł się bezpośrednio do obowiązku wypłaty odprawy, to przyznał, że odrzucenie wypowiedzenia zmieniającego przez pracownika jest rozwiązaniem stosunku pracy z inicjatywy pracodawcy (wyrok z 17 maja 2007 r., III BP5/07).