- Od 1990 r. zatrudniam pracownika na pół etatu, który od 1 marca 2007 r. na własną prośbę przeszedł na 1/4 etatu. Jak wyliczyć mu urlop wypoczynkowy i jak go udzielić? W tym roku nie wykorzystał jeszcze ani jednego dnia wypoczynku.

Wymiar urlopu wypoczynkowego pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się - zgodnie z art. 154 § 2 k.p. - proporcjonalnie do wymiaru jego czasu pracy. Za podstawę bierze się 20- lub 26-dniowy wymiar urlopu, ale niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia. Pracodawca udziela urlopu w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika wdanym dniu. Przy udzielaniu urlopu jeden dzień urlopu odpowiada ośmiu godzinom pracy (art. 154§ 1 i 2 k.p.). Jeśli jednak w trakcie roku kalendarzowego zmienia się wymiar czasu pracy pracownika, to szef musi odpowiednio skorygować jego urlop wypoczynkowy. W każdym jednak wypadku łączny urlop w roku kalendarzowym, w którym pracownik ma zmieniony wymiar czasu pracy, nie może przekroczyć 20 lub 26 dni, czyli tylu dni, ile należy się zatrudnionemu na cały etat.

W przepisach kodeksu pracy dotyczących urlopów wypoczynkowych nie ma bezpośredniej regulacji określającej, w jaki sposób ustalić urlop, gdy w trakcie roku kalendarzowego pracownikowi zmienia się wymiar jego czasu pracy. W tej sytuacji właściwa jest metoda ustalania urlopu podobna jak przy zmianie pracodawcy. Trzeba wówczas niezależnie wyliczyć dwa wymiary urlopów proporcjonalnie do okresu pracy w danym wymiarze czasu pracy. Co istotne, otrzymane wyniki po zaokrągleniu i zsumowaniu nie powinny przekraczać 20 lub 26 dni urlopu. Zatem, obliczając go dla pracownika czytelnika, należy odrębnie ustalić urlop za styczeń i luty 2007 r. Wtedy świadczył on pracę na pół etatu:

1/2 x 26 dni = 13 dni x 2/12 = 3 dni.

Następnie należy przeliczyć go na godziny (3 dni x 8 godzin). Będą to więc 24 godziny.

Podobnie trzeba postąpić z okresem od marca do grudnia 2007 r., kiedy pracownik jest zatrudniony na 1/4 etatu:

1/4 x 26 dni = 7 dni x 10/12 = 6 dni, a po przeliczeniu na godziny 48 godzin (6 dni x 8 godzin).

Stąd w 2007 r. pracownikowi przysługują 72 godziny urlopu wypoczynkowego (24 + 48).

- Jak udzielać urlopów osobom podejmującym pierwsze zatrudnienie? Kodeks pracy mówi, że "pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy (...) uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 urlopu ...". Czy jeśli zatrudniam pracownicę np. od 1 lutego do 30 kwietnia, to powinienem wypłacić ekwiwalent urlopowy za kwiecień, do którego nabyła prawo z końcem miesiąca. Nie może go już wykorzystać w naturze, bo przestała pracować. Czy mogę wcześniej skierować ją na urlop, wiedząc, że i tak nabędzie do niego prawo z końcem tego miesiąca?

Wmyśl art. 153 k.p. pracownik podejmujący pracę pierwszy raz, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę - uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym. Oznacza to, że rozpoczynający karierę zawodową na umowie o pracę nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze proporcjonalnym odpowiadającym 1/12 wymiaru urlopu przysługującego po przepracowaniu roku. Po upływie każdego miesiąca może więc wykorzystać nabytą część urlopu. Zatem z upływem każdego miesiąca pracy ma prawo wziąć 1/12 z 20 dni, tj. 1,66 dnia. W tym wypadku nie ma podstaw, aby zaokrąglić wymiar urlopu w górę do pełnego dnia.

- A co z kolejnym urlopem?

Natomiast kolejny urlop pracownik nabywa w roku kalendarzowym następującym po roku, w którym podjął pierwszą w życiu pracę na umowę o pracę. Wymiar urlopu wypoczynkowego dla podejmującego pierwsze w życiu zatrudnienie na umowę o pracę jest ustalany proporcjonalnie do końca roku kalendarzowego, w którym ją podjął, a ponadto z upływem każdego miesiąca pracy i zależy od przepracowanego okresu.

Czytelnik mógł udzielić pracownicy urlopu w wymiarze przysługującym jej po przepracowaniu trzech miesięcy. Jeśli natomiast zatrudniona nie wykorzystała urlopu wypoczynkowego w pierwszym roku pracy, bo rozwiązała stosunek pracy, to szef powinien - zgodnie z art. 171 § 1 k.p. - wypłacić jej ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany w naturze urlop.