- Urodziłem się 14 września 1952 r. Od 1 sierpnia 1995 r. pracuję na umowę na czas nieokreślony w Zespole Szkół Ekonomicznych. Jestem rencistą z orzeczeniem trwale częściowo niezdolny do pracy. 14 września 2017 r. skończyłem 65 lat. 29 grudnia 2017 r. wręczono mi pismo o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem (3 miesiące). Przyczyna zwolnienia z pracy to likwidacja stanowiska pracy z przyczyn ekonomicznych zakładu pracy. Czy to zwolnienie jest zgodne z prawem?

Zgodnie z przepisami sprzed reformy emerytalnej, wiek emerytalny mężczyzny urodzonego 14 września 1952 r. wynosił co najmniej 66 lat i 7 miesięcy. Czytelnik osiągnąłby go w kwietniu 2019 r. Zatem jego okres ochrony przedemerytalnej rozpoczął się w kwietniu 2015 r. Zgodnie z reformą, która weszła w życie 1 października 2017 r., powszechny wiek emerytalny mężczyzn został obniżony do 65 lat. Czytelnik osiągnął go 14 września 2017 r.

Z uwagi na to, że pracownik w dniu wejścia reformy w życie był już objęty ochroną stosunku pracy, będzie jej podlegał na zasadach dotychczasowych, tj. do kwietnia 2019 r. Bez znaczenia pozostaje, że osiągnął nowy, obniżony wiek emerytalny. Od niego zależy, czy przejdzie na emeryturę, czy będzie chciał pracować dalej, do końca okresu podlegania ochronie.

Ochrona przed wypowiedzeniem nie ma zastosowania jedynie w razie uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej (a nie częściowej) niezdolności do pracy. Sama likwidacja stanowiska pracy również nie pozwala zwolnić pracownika podlegającego ochronie przedemerytalnej.

Oznacza to, że wypowiedzenie wręczone czytelnikowi 19 grudnia 2017 r. nastąpiło z naruszeniem przepisów o ochronie przedemerytalnej.

W pytaniu czytelnika brak jest informacji o ewentualnych szczególnych uprawnieniach emerytalnych, np. ze względu na wykonywany zawód. Z tego względu, oparliśmy się na zasadach ogólnych.

- Urodziłam się 25 grudnia 1959 r. Pracuję na umowę na czas nieokreślony jako nauczyciel (w lipcu 2018 r. minie mi ogółem 40 lat pracy, w tym ponad 20 lat w szkole). Kadrowa w mojej szkole twierdzi, że nie przysługuje mi żaden okres ochronny, ponieważ na 31 grudnia 2008 r. nabyłam prawa emerytalne. Czy i od kiedy przysługuje mi okres ochronny i do jakiego czasu? Czy kończąc 60 lat muszę odejść na emeryturę, a jeśli nie – to do kiedy mogę jeszcze pracować jako osoba chroniona?

Biorąc pod uwagę ogólne zasady emerytalne, na podstawie przepisów sprzed reformy emerytalnej, wiek emerytalny kobiety urodzonej 25 grudnia 1959 r. wynosił 62 lata i 4 miesiące. Czytelniczka osiągnęłaby go w kwietniu 2022 r. Oznacza to, że okres ochrony przedemerytalnej pracownicy rozpocząłby się w kwietniu 2018 r. Zgodnie z reformą, która weszła w życie 1 października 2017 r., powszechny wiek emerytalny kobiet został obniżony do 60 lat. Czytelniczka osiągnie go 25 grudnia 2019 r. Biorąc pod uwagę, że nowy wiek emerytalny pracownica osiągnie przed upływem 4 lat od wejścia nowych przepisów w życie, jej okres podlegania ochronie przedemerytalnej przypada od 1 października 2017 r. do 1 października 2021 r. Bez znaczenia będzie to, że w międzyczasie osiągnie obniżony wiek emerytalny.

Do osoby wykonującej pracę nauczyciela zastosowanie mogę mieć jednak szczególne regulacje emerytalne, które mają również wpływ na ochronę przedemerytalną. Przykładowo, pod określonymi warunkami, nauczycielka może przejść na emeryturę już w wieku 55 lat. W takim przypadku, pracownik podlega ochronie przedemerytalnej w okresie 4 lat przed osiągnięciem tego obniżonego wieku emerytalnego. Biorąc pod uwagę to, co napisała czytelniczka, możliwe jest, że nabyła ona prawo do emerytury w obniżonym wieku na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – zakładając, że określone tam warunki (m.in. 15 lat zatrudnienia jako nauczyciel, okres składkowy i nieskładkowy 20 lat) spełniła do 1 stycznia 1999 r.

Prawo do wcześniejszej emerytury nauczyciel może nabyć również na postawie Karty Nauczyciela. Zasadniczo, nauczyciele mający 30-letni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, mogą przejść na emeryturę po rozwiązaniu stosunku pracy na swój wniosek (art. 88 Karty Nauczyciela). Jest to możliwe bez względu na wiek, ale pod warunkiem osiągnięcia określonego stażu zatrudnienia, np. w szkole. Nauczyciel urodzony w 1959 r. zachowuje to prawo, jeżeli do 31 grudnia 2008 r. spełnił warunki określone w art. 88 ust. 1 ustawy Karta Nauczyciela, a warunek rozwiązania stosunku pracy spełni po 31 grudnia 2008 r. Bardzo możliwe, że informacja uzyskana przez czytelniczkę od kadrowej dotyczyła właśnie tego uprawnienia. Trzeba jednak pamiętać, że zgodnie z orzecznictwem, nabycie prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie Karty Nauczyciela nie ma wpływu na okres ochrony przedemerytalnej. Jest on liczony zgodnie z zasadami ogólnymi nabywania prawa do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym lub tzw. obniżonym wieku emerytalnym, jeżeli pracownik nabył do niego prawo (np. na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach).

Bez względu na to, które przepisy będą podstawą nabycia prawa do emerytury, pracownik nigdy nie jest zobowiązany zakończyć zatrudnienia z tego względu. Dalsza praca, już po nabyciu prawa do emerytury, jest wyborem pracownika. Oczywiście, od momentu nabycia prawa do emerytury nie obowiązuje już ochrona przed zwolnieniem i pracodawca może rozwiązać umowę na ogólnych zasadach. Jednak sam fakt uzyskania uprawnień emertytalnych nie może być przyczyną wypowiedzenia umowy przez zakład pracy.

- Urodziłam się 25 grudnia 1959 r. Pracuję na umowę na czas nieokreślony (w lipcu 2018 r. minie mi 40 lat pracy). Od kiedy przysługuje mi ochrona przed zwolnieniem i do jakiego czasu? Czy kończąc 60 lat muszę odejść na emeryturę, a jeśli nie – to do kiedy mogę jeszcze pracować jako osoba chroniona?

Zgodnie z zasadami obowiązującymi do końca września 2017 r., wiek emerytalny kobiety urodzonej 25 grudnia 1959 r. wynosił 62 lata i 4 miesiące. Czytelniczka osiągnęłaby go w kwietniu 2022 r., co oznacza że w dniu wejścia reformy emerytalnej w życie nie podlegała jeszcze ochronie przed zwolnieniem.

Na podstawie tej reformy wiek emerytalny kobiet został obniżony do 60 lat. Biorąc pod uwagę, że nowy wiek emerytalny (60 lat) czytelniczka osiągnie 25 grudnia 2019 r., tj. przed upływem 4 lat od wejścia nowych przepisów w życie, jej okres podlegania ochronie przedemerytalnej trwa od 1 października 2017 r. do 1 października 2021 r. Bez znaczenia będzie fakt, że w międzyczasie osiągnie nowy, obniżony wiek emerytalny. Od niej będzie zależało, czy przejdzie na emeryturę, czy będzie chciała dalej pracować do końca okresu podlegania ochronie.

- Urodziłam się 27 czerwca 1961 r. Mam 32 lata pracy. Umowę z zakładu pracy mam na czas określony do 31 października 2018 r. Czy zakład pracy może mi nie przedłużyć umowy? Czy jestem już w okresie ochronnym? Czy nabyłam już prawo do świadczenia przed emerytalnego?

Zgodnie z przepisami sprzed reformy emerytalnej, wiek emerytalny kobiety urodzonej 27 czerwca 1961 r. wynosił 62 lata i 10 miesięcy. Czytelniczka osiągnęłaby go w kwietniu 2024 r. Oznacza to, że jej okres ochrony przedemerytalnej rozpocząłby się w kwietniu 2020 r. i w dniu wejścia reformy emerytalnej w życie (tj. 1 października 2017 r.) nie była ona objęta ochroną.

Zgodnie z reformą emerytalną powszechny wiek emerytalny kobiet został obniżony do 60 lat. Z uwagi na to, że czytelniczka osiągnie go w czerwcu 2021 r., tj. przed upływem 4 lat od wejścia w życie nowych przepisów, aktualnie podlega już ochronie od 1 października 2017 r. do 1 października 2021 r. Bez znaczenia będzie fakt, że w międzyczasie osiągnie nowy, obniżony wiek emerytalny.

Co istotne w tej sprawie, ochrona przedemerytalna odnosi się jedynie do wypowiedzenia umowy. Nie wprowadza ona obowiązku pracodawcy do zawierania z pracownikiem kolejnej umowy o pracę. Zatem w przypadku rozwiązania terminowej umowy z upływem czasu, na jaki była zawarta, ochrona przedemerytalna na gruncie art. 39 k.p. nie będzie miała zastosowania.

Warunki nabywania prawa do świadczeń przedemerytalnych określa ustawa z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych. W treści art. 2 wymienia osoby, które są uprawnione do tego świadczenia. Na tej podstawie prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje m.in. osobie, z którą rozwiązano stosunek pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, gdy:

- była zatrudniona w tym zakładzie przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy,

- ukończyła co najmniej 55 lat oraz

- posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 30 lat dla kobiet.

Zgodnie z orzecznictwem, rozwiązanie umowy o pracę na czas określony z upływem terminu, na który była zawarta, nie wyklucza ustalenia, że rozwiązanie umowy nastąpiło z przyczyn dotyczących zakładu pracy.

Krzysztof Gąsior adwokat, partner w kancelarii Zawirska Gąsior – radcowie prawni i adwokaci sp.p.