Nie może budzić wątpliwości, że prokurator powinien dysponować zasobem wiedzy kryminalistycznej, który pozwoli mu w pełni efektywnie przeprowadzić wiele czynności procesowych. Mając swe podstawy prawne w przepisach chociażby kodeksu postępowania karnego, muszą być wypełnione treścią wypracowaną przez kryminalistykę.
Tak jest np. z okazaniem, które można przeprowadzić w toku postępowania karnego na podstawie art. 173 k.p.k. Aby je jednak skutecznie i prawidłowo wykonać, organ procesowy musi sięgnąć do reguł wypracowanych przez naukę kryminalistyki. Odpowiedni poziom wiedzy kryminalistycznej jest również niezbędny do prawidłowego współdziałania prokuratora z biegłym. Dobrze przygotowany do wykonywania zawodu prokurator powinien umieć: właściwie dobrać biegłych, prawidłowo zadać im pytania, zrozumieć sporządzoną opinię, sprawdzić poprawność jej opracowania i właściwie wykorzystać na potrzeby procesu karnego.
Czytaj więcej
Po ubiegłorocznym spadku zainteresowania egzaminami wstępnymi na aplikacje liczba chętnych wraca do poziomu z 2021 r.
Ćwierć wieku
Mimo niewątpliwie ogromnej roli, jaką odgrywa współczesna kryminalistyka w walce z przestępczością, na wielu wyższych uczelniach prawniczych nie jest to przedmiot obligatoryjny. Część absolwentów wydziałów prawa kończy swą edukację, nie mając styczności z tym przedmiotem. Stan taki należy uznać za niekorzystny, zwłaszcza dla tych prawników, którzy wstępują na ścieżkę kariery zawodowej związanej ze zwalczaniem przestępczości.
Mając świadomość tego stanu rzeczy, w programie nauczania aplikantów Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury przewidziano zajęcia z kryminalistyki i nauk pokrewnych, jak medycyna sądowa czy psychiatria sądowa.
Dodać należy, że w ramach reformy systemu kształcenia na aplikacji prokuratorskiej poszerzono zajęcia z taktyki i techniki kryminalistycznej, co ma służyć lepszemu przygotowaniu przyszłych prokuratorów do zawodu. Dodatkowy zastrzyk cennej wiedzy dostarcza także organizowany od ćwierć wieku turniej wiedzy kryminalistycznej dla przyszłych prokuratorów oraz sędziów.
Obserwując wieloletnią historię tego przedsięwzięcia, nasuwa się myśl, iż udział w finale turnieju znakomicie wróży karierze zawodowej aplikantów, czego dowodem jest późniejsze pełnienie przez wielu jego finalistów odpowiedzialnych i zaszczytnych funkcji w strukturach wymiaru sprawiedliwości.
Historia organizowanego przez Instytut Ekspertyz Sądowych im. prof. dr. Jana Sehna w Krakowie turnieju wiedzy kryminalistycznej dla aplikantów sięga połowy lat 90. ubiegłego stulecia. W czerwcu 1995 r. odbyła się bowiem jego pierwsza edycja i przedsięwzięcie to kontynuowane było corocznie przez 20 lat, aż do 2014 r.
Twórcą turnieju wiedzy kryminalistycznej dla aplikantów prokuratorskich (taką wówczas nosił nazwę) był Aleksander Głazek, dyrektor instytutu w latach 1992–2009. Celem tej inicjatywy było popularyzowanie wiedzy kryminalistycznej wśród przyszłych praktyków wymiaru sprawiedliwości. Od samego początku przedsięwzięcie to wsparli swoją wiedzą i doświadczeniem powołani przez dyrektora instytutu do pełnienia funkcji jury turnieju doświadczeni prokuratorzy. Przez 16 lat turniej adresowany był wyłącznie do aplikantów odbywających aplikację prokuratorską. Jego uczestnikami byli zwycięzcy eliminacji przeprowadzanych na poziomie początkowo dziesięciu, a od 2005 r. jedenastu prokuratur apelacyjnych. Zdarzały się jednak odstępstwa od tej reguły, czego przykładem było uczestnictwo w finale turnieju w 2000 r. także aplikantów reprezentujących Prokuraturę Wojskową.
Zmiana formuły
W związku z powstaniem Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury i zmianą modelu kształcenia aplikantów nastąpiła zmiana formuły turnieju i umożliwiono uczestnictwo w nim także aplikantom aplikacji sędziowskiej oraz ogólnej. Począwszy od XVII edycji, która odbyła się w 2011 r., turniej organizowany jest we współpracy Instytutu Ekspertyz Sądowych z Krajową Szkołą Sądownictwa i Prokuratury. Finaliści w liczbie dziesięciu wyłaniani są w drodze kwalifikacji przeprowadzanych w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury.
Scenariusz finału turnieju niezmiennie składa się z dwóch części: teoretycznej oraz praktycznej.
W części teoretycznej zadaniem finalistów jest rozwiązanie testu z kryminalistyki, medycyny sądowej, psychiatrii i psychologii sądowej oraz sporządzenie optymalnej liczby postanowień o zasięgnięciu opinii – powołaniu biegłego na podstawie przygotowanych akt sprawy z postępowania.
Część praktyczna polega na przeprowadzeniu przez każdego z aplikantów czynności kryminalistyczno-procesowej do upozorowanego zdarzenia. Symulacje od strony technicznej, ale często również merytorycznej, przygotowywane są przez pracowników instytutu, którzy odgrywają także role uczestników czynności. Przedstawiciele kolejnych pokoleń pracowników instytutu wcielają się zatem w role biegłych z różnych dyscyplin nauk sądowych, techników kryminalistyki, ale również policjantów, zabójców, ofiar, świadków, narkomanów, uczestników rozbojów itp.
W zależności od scenariusza zdarzenia ekipy pozorantów są wspomagane przez specjalistów z dyscyplin naukowych niereprezentowanych w instytucie, np. lekarzy medycyny sądowej z Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Collegium Medicum UJ.
Jury turnieju czuwa nad przebiegiem wykonywania poszczególnych zadań i skrupulatnie ocenia prace pisemne oraz czynności przeprowadzane przez poszczególnych aplikantów. W ostatnim dniu finału turnieju odbywa się uroczystość ogłoszenia wyników i wręczenia nagród oraz omówienie zadań.
Po przerwie
Po jubileuszowej, XX edycji turnieju nastąpiła kilkuletnia przerwa w jego organizacji. Instytut wznowił to przedsięwzięcie w 2018 r. W odpowiedzi na postulaty pracowników instytutu oraz dotychczasowych jurorów turnieju Rada Naukowa instytutu podjęła uchwałę o nadaniu temu przedsięwzięciu imienia Aleksandra Głazka. XXIII edycja turnieju przypadła na trudny okres, ponieważ 2020 r. był początkiem pandemii koronawirusa SARS-CoV-2. Mimo wielu ograniczeń spowodowanych pandemią udało się w 2020 r. przeprowadzić kwalifikacje aplikantów do finału turnieju, natomiast ten odbył się w kolejnym 2021 r. Organizatorzy mają pełne przekonanie, że wiedza zdobyta przez aplikantów w czasie turnieju przyda się im w przyszłej pracy zawodowej.
21–22 czerwca 2023 r. w Instytucie Ekspertyz Sądowych im. prof. dr. Jana Sehna w Krakowie odbył się finał jubileuszowej XXV edycji Turnieju Wiedzy Kryminalistycznej dla Aplikantów im. Aleksandra Głazka. Finał turnieju składał się z części teoretycznej oraz praktycznej. Dziesięcioro aplikantów KSSiP – dwoje aplikacji sędziowskiej i ośmioro aplikacji prokuratorskiej – przez dwa dni zmagało się z przygotowanymi dla nich zadaniami.
W pierwszym dniu rozwiązywali test z kryminalistyki, medycyny sądowej, psychiatrii i psychologii sądowej oraz sporządzali postanowienia o zasięgnięciu opinii – powołaniu biegłego, na podstawie przygotowanych akt sprawy z postępowania przygotowawczego. W drugim dniu turnieju zadaniem każdego z aplikantów było przeprowadzenie badania miejsca zdarzenia.
W bieżącym roku inscenizacja przygotowana została na terenie siedziby instytutu i dotyczyła ujawnienia zwłok kobiety lekkich obyczajów w garażu. Dodatkowo, jak się okazało, w koszu na śmieci znajdowały się zwłoki noworodka. W tym miejscu warto przypomnieć, że w poprzedniej edycji turnieju inscenizacja została przygotowana w murach zakładu karnego i dotyczyła osoby, która popełniła samobójstwo w wyniku powieszenia się.
Niezwykle cenną wartością jest to, że aplikanci dzięki uczestniczeniu w turnieju uczą się postrzegać oględziny jako zachowanie inteligentne, pozwalające na ujawnienie wszystkich istotnych śladów. Postrzeganie oględzin jako czynności intelektualnej zapobiega pozostawianiu jej wyłącznie ekspertom. W przyszłości pozwoli to na uniknięcie, niestety częstej, sytuacji, kiedy to prokurator jedynie formalnie sprawuje kierownictwo nad oględzinami i nie czując się odpowiedzialny za ich rezultat, oczekuje tylko na wyniki przeprowadzonych badań technicznych.
Z całą pewnością uczestnicy turnieju kryminalistycznego będą świadomi, że rola oględzin w systemie czynności procesowo-kryminalistycznych wynika nie tylko z potencjalnej dowodowej rangi śladów materialnych, ale również z tego, że oględziny – zwłaszcza miejsca, na którym rozegrało się działanie przestępne – są bardzo często pierwszą czynnością dowodową podejmowaną w sprawie, dlatego pełnią również niezwykle ważną funkcję wykrywczą.
Wszyscy zaangażowani
Rywalizując w turnieju, aplikanci mają doskonałą okazję do sprawdzenia swojej wiedzy oraz umiejętności u progu kariery zawodowej. Nie da się wymienić wszystkich osób zaangażowanych w proces organizacji tak dużego przedsięwzięcia, jakim jest turniej wiedzy kryminalistycznej dla aplikantów Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury. Niemniej pozwolę sobie wspomnieć o pani Edycie Rzeszuto kierującej działem organizacji i zarządzania w Instytucie Ekspertyz Sądowych, bez której trudno sobie wyobrazić pomyślne zorganizowanie i przeprowadzenie turnieju.
