Osoba ubiegająca się o świadczenie związane z utratą zdolności do pracy lub samodzielnej egzystencji (np. renty z tytułu niezdolności do pracy) podlega badaniu przez lekarza orzecznika ZUS. Nie tylko ocenia on niezdolność do pracy i jej stopień, ale także ustala pozostałe okoliczności dotyczące tej niezdolności.
Stosownie do treści art. 14 ust. 2a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 887), od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS zainteresowany może wnieść sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu w ciągu 14 dni od dnia doręczenia mu tego orzeczenia. Pouczenie o tym uprawnieniu znajduje się na dokumencie zawierającym orzeczenie lekarza orzecznika, wręczanym ubezpieczonemu.