Prowadzę działalność gospodarczą. Próbowałem się porozumieć z ZUS w sprawie spłaty ratalnej zadłużenia, ale nie doszło do zawarcia umowy, po czym ZUS wydał decyzję nakazującą spłatę zaległych składek. Zamierzam jednak złożyć odwołanie do sądu od tej decyzji. Czy po złożeniu odwołania w toku postępowania przed sądem będę mógł ponownie próbować polubownie uregulować sprawę i umówić się na umówione raty z ZUS? – pyta czytelnik.

Nie. Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (zwanej dalej ustawą systemową) na wniosek dłużnika ZUS może – ze względów gospodarczych lub innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie – odroczyć termin płatności należności z tytułu składek lub rozłożyć należność na raty, uwzględniając możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych. Przy czym od 1 grudnia 2015 r. weszła w życie zmiana przepisów, zgodnie z którą rozłożeniu na raty może podlegać całość zadłużenia, w tym z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne za zatrudnionych pracowników lub innych ubezpieczonych niebędących płatnikami składek na własne ubezpieczenia oraz składek na ubezpieczenie zdrowotne.

W myśl umowy

Jak wynika z ust. 1a tego przepisu, odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek oraz rozłożenie należności na raty następuje w formie umowy. Taki układ ratalny określa szczegółowo plan jej spłaty i warunki jej realizacji. Jeżeli płatnik składek nie wywiązuje się ze zobowiązań wynikających z układu ratalnego, czyli nie opłaca w ustalonym terminie rat, pozostała kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami za zwłokę.

Etap porozumień

Korelacja powyższych przepisów nie pozostawia wątpliwości, że co do zasady jest możliwe polubowne uregulowanie spłaty zadłużenia składkowego, i to na mocy umowy zawartej z ZUS. Jednak, co istotne, ta opcja dotyczy jedynie tego okresu, gdy sprawa jest na etapie przedsądowym, czyli w czasie pertraktacji prowadzonych z ZUS.

Warto się odnieść do art. 47712 kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z nim nie jest dopuszczalne zawarcie ugody w postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Oznacza to de facto, że istnieje zakaz zawierania ugód, ale tylko sądowych. To wyjątek od ogólnej zasady wynikającej z art. 10 k.p.c., który przewiduje, że w sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ich ugodowego załatwienia.

Nie ten zakres spraw

Jak wynika z wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 10 czerwca 2014 r. (III AUa 1599/13), w kontekście stosowania art. 320 k.p.c. w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może, m.in. w wyroku, rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. W orzeczeniu tym odrzucono jednak koncepcję stosowania tego przepisu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczących zapłaty zaległych składek. Jak wskazał sąd, rozłożenie na raty należności z tytułu składek następuje – zgodnie z art. 29 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – w formie umowy zawartej pomiędzy organem rentowym a płatnikiem składek, która jest wyłączona spod kontroli sądu.

Przepis ten nie znajdzie zastosowania również z tego powodu, że odnosi się jedynie do przypadków, w których dochodzi do zasądzenia roszczenia. Natomiast w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych z oczywistych względów nie może to mieć miejsca.

- Marcin Nagórek, radca prawny

podstawa prawna: art. 29 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 121 ze zm.)

podstawa prawna: art. 10, art. 320, art. 47712 § 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 101)

Korzyści z porozumienia

Zawarcie przez ZUS z płatnikiem umowy o rozłożenie spłaty należności na raty sprawia, że:

- od składek, które rozłożono na raty, nie nalicza się odsetek za zwłokę, począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie ulgi,

- naliczana jest opłata prolongacyjna na zasadach i w wysokości określonych w ordynacji podatkowej,

- bieg terminu przedawnienia należności z tytułu składek objętych układem ratalnym ulega zawieszeniu od dnia zawarcia umowy o rozłożeniu na raty należności z tytułu składek do dnia płatności ostatniej raty określonej w harmonogramie spłat.