Decyzją ze stycznia br. ZUS odmówił mi umorzenia zaległości składkowych od prowadzonej indywidualnej działalności. Moja sytuacja zmieniła się w kwietniu br., gdyż zachorowałem i musiałem zawiesić działalność. Nie mam obecnie żadnych przychodów, a nawet generuję straty. Czy mogę ponowić wniosek o umorzenie tych zaległości? – pyta czytelnik.

Tak.

Zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ZUS może umarzać w całości lub w części należności ze składek, z uwzględnieniem ust. 2–4. Należy jednak zauważyć pewną różnicę w przesłankach umorzenia wynikającą z ust. 2 i ust. 3a tego artykułu.

Zasadą jest, co wynika z ust. 2, że należności ze składek wolno umarzać tylko w razie ich całkowitej nieściągalności. Stan ten definiuje ust. 3. Jednak w sytuacji opisanej w ust. 3a należności ze składek ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia w uzasadnionych przypadkach mogą być umarzane, mimo braku ich całkowitej nieściągalności. W takim położeniu jest czytelnik, skoro opłaca składki za siebie.

Całkowita nieściągalność

ZUS nie ma obowiązku wydania decyzji o umorzeniu składek. Brzmienie art. 28 ust. 1 ustawy, a w szczególności użycie w nim zwrotu „mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane", wskazuje na to, że rozstrzygnięcie organu w tym zakresie jest uznaniowe.

Na tle art. 28 ust. 1 i 2 oraz art. 28 ust. 3a ustawy trzeba wskazać, że ewentualne umorzenie należności ze składek finansowanych przez płatnika za pracownika jest możliwe tylko na podstawie art. 28 ust. 1–3 ustawy. Chodzi więc o całkowitą nieściągalność w rozumieniu art. 28 ust. 3, natomiast jest wykluczone na mocy art. 28 ust. 3a ustawy.

Postępowanie z takim zadłużeniem szczegółowo reguluje rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Wynika z niego, że ZUS może umorzyć ubezpieczonemu będącemu płatnikiem składek należności z nich, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie ich spłacić. Pociągnęłoby to bowiem zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny >patrz ramka.

Bez powagi rzeczy osądzonej

Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z 5 marca 2014 r. (I SA/Gd 1640/13), każda zmiana okoliczności faktycznych, w szczególności sytuacji majątkowej, rodzinnej lub zdrowotnej osoby zobowiązanej, może być zawsze podstawą do ponownego wystąpienia z wnioskiem o umorzenie zaległości lub z wnioskiem o rozłożenie należności na raty w myśl art. 28 ustawy. Odmowa ich umorzenia nie stwarza sytuacji powagi rzeczy osądzonej (co jest przymiotem np. orzeczeń sądowych).

Ponadto WSA zaakcentował, że zobowiązany do uiszczenia zaległości może występować o jej umorzenie tak długo, jak długo zaległość ta istnieje, zwłaszcza jeśli jego sytuacja się pogorszyła. Takie też jest ugruntowane stanowisko w orzecznictwie sądów administracyjnych.

WNIOSEK

Gdy po odmownej decyzji ZUS sytuacja majątkowa przedsiębiorcy znacząco pogorszyła się wskutek jego choroby, bo nie ma on źródła przychodów, istnieje uzasadniony powód ponowienia wniosku do ZUS o umorzenie zaległości składkowych.

—Marcin Nagórek, radca prawny

podstawa prawna: art. 28 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 121 ze zm.)

podstawa prawna: rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (DzU nr 141, poz. 1356)

Wielki życiowy krach

Rozporządzenie wskazuje, że znaczące skutki dla zobowiązanego i jego rodziny zachodzą, gdy np.:

- opłacenie należności składkowych pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych,

- poniesione straty materialne w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodują, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności,

- przewlekła choroba zobowiązanego lub konieczność sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny pozbawia zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.