Składki ZUS: wszyscy wspólnicy spółki cywilnej to jeden solidarny płatnik

Dlatego w praktyce nadal są wątpliwości, czy spółka cywilna może być pracodawcą i płatnikiem składek, czy też obowiązek ten spoczywa łącznie na jej wspólnikach.

Cel założenia

Spółka cywilna jest umową jej wspólników zobowiązujących się dążyć do wspólnego celu gospodarczego przez określone działania, a w szczególności przez wniesienie wkładów. Ponieważ spółka cywilna nie ma osobowości prawnej, nie może sama posiadać majątku,  a to, co popularnie określa się jako majątek spółki, stanowi w istocie majątek wspólny jej wspólników. Stanowi on niepodzielną współwłasność wszystkich wspólników i podlega szczególnej regulacji prawnej. To przykład tzw. wspólności łącznej. Powoduje to, że brakuje w nim ułamkowego oznaczenia wysokości udziałów poszczególnych wspólników, każdy ze wspólników jest zaś faktycznie współwłaścicielem całego majątku wspólnego jako niepodzielnej całości, a nie wyłącznym właścicielem tylko określonego w nim udziału.

Rozbieżności ?w orzecznictwie

Sąd Najwyższy wielokrotnie zajmował się tym, czy spółka cywilna może być pracodawcą. Kilkakrotnie uznawał, że wyodrębniona jednostka organizacyjna spółki cywilnej zatrudniająca pracowników jest zakładem pracy w rozumieniu art. 3 kodeksu pracy i ma zdolność sądową i procesową. Tak wskazywano m.in. w uchwale składu siedmiu sędziów SN z 14 stycznia 1993 r. (II UZP 21/92) i w wyroku z 7 listopada 1995 r. (I PRN 84/95 ). Podobnie w wyroku z 18 marca 2014 r. (II UK 449/13) SN uznał spółkę cywilną za pracodawcę.

Obecnie jednak dominuje odmienny pogląd, który opiera się na art. 4 ust. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 672 ze zm.). Według niego za przedsiębiorców uznaje się wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Mając na uwadze tę regulację, SN w postanowieniu z 17 czerwca 2014 r. (II UZ 34/14) wyraźnie przyjął, że spółka cywilna nie ma zdolności zatrudniania pracowników we własnym imieniu. Podmiotami praw i obowiązków spółki są wszyscy wspólnicy łącznie i to oni są „zbiorowym" pracodawcą dla zatrudnianych. Rozstrzygnięcie zawarte ?w tym postanowieniu jest, moim zdaniem, w pełni uzasadnione i dodatkowo potwierdza je art. 864 k.c. Przewiduje on solidarną odpowiedzialność wspólników za jej zobowiązania.

Kto reguluje ZUS

Rozstrzygnięcie, czy spółka cywilna może być pracodawcą, ma istotne skutki w ubezpieczeniach społecznych. Płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne pracowników jest pracodawca (art. 4 pkt 2 lit. a ustawy z 13 października ?1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 1442 ze zm., dalej: ustawa o sus). Skoro więc należy przyjąć, że to wspólnicy spółki cywilnej są pracodawcą, a nie sama spółka, to także wspólnicy ci są solidarnie płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne pracowników.

Strony postępowania

Potwierdzają to także przepisy dotyczące postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zgodnie bowiem z art. 29 kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 123 ustawy o sus stronami w postępowaniu administracyjnym mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne – również jednostki niemające osobowości prawnej.

Spółki prawa cywilnego nie mieszczą się w żadnej kategorii podmiotów wymienionych w art. 29 k.p.a. Nie posiadają one osobowości prawnej i nie są jednostkami organizacyjnymi niebędącymi osobami prawnymi, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną. Oznacza to, że wadliwa byłaby decyzja ZUS adresowana do spółki cywilnej, gdyż nie może być ona stroną postępowania. Gdyby doszło do postępowania sądowego, taka decyzja będzie podlegać uchyleniu. Uprawnienie takie przysługuje sądowi ubezpieczeń orzekającemu w drugiej instancji. Prawidłowa decyzja ZUS powinna być skierowana do wszystkich wspólników, a nie do spółki cywilnej.

Kto stanie przed sądem

W praktyce wątpliwości budzi też to, kto powinien występować w postępowaniu sądowym  jako pracodawca lub płatnik składek. Z art. 865 § 2 i art. 866 kodeksu cywilnego wynika, że jeśli nie ma odmiennej umowy lub uchwały wspólników, każdy z nich jest umocowany do reprezentowania spółki tylko w granicach nieprzekraczających zakresu zwykłych czynności spółki. Orzecznictwo SN wskazuje, że podejmowanie w sprawie sądowej czynności procesowych ze skutkiem dla wszystkich wspólników spółki cywilnej przekracza zwykły zarząd, dlatego nie jest możliwe wykonywanie ich przez jednego ze wspólników (uchwała składu siedmiu sędziów SN z 26 stycznia 1996 r., III CZP 111/95).

Zasadę tę należy zastosować również w sprawach dotyczących ubezpieczenia społecznego pracowników (w tym należnych składek).

Ryszard ?Sadlik, sędzia Sądu Okręgowego ?w Kielcach

Jeśli wystąpią zaległości w opłaconych składkach za osoby zatrudnione w spółce cywilnej, ZUS powinien kierować ?decyzję do wszystkich wspólników, a nie do spółki cywilnej. ?Również w sprawach dotyczących ubezpieczenia społecznego pracowników (w tym należnych składek) powinni występować wszyscy wspólnicy spółki będący solidarnie płatnikiem składek, chyba że umowa spółki lub uchwała wspólników wprowadzają odmienne uregulowania (por. art. 866 k.c.). Jest to uzasadnione także tym, że podejmowane w sprawie sądowej czynności procesowe mają znaczenie dla wszystkich wspólników spółki cywilnej, bo wynik sporu może prowadzić do powstania ?po ich stronie solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania ?wobec ZUS. Zwracał na to uwagę SN w postanowieniu z 17 czerwca 2014 r. (II UZ 34/14). Oczywiście wspólnicy ci nie muszą się osobiście fatygować do sądu, mogą ustanowić pełnomocnika ?(np. adwokata lub radcę prawnego), który będzie ich reprezentował w procesie.