Jak dostać rentę, gdy choroba uniemożliwia zawodowe obowiązki

- Mam 48 lat. We wrześniu 2013 r. wystąpiłam z wnioskiem o przyznanie renty z racji niezdolności do pracy. Mam 19 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Od czerwca 2001 r. do złożenia wniosku nie pracowałam, pozostając na utrzymaniu męża. Lekarz orzecznik stwierdził częściową niezdolność do pracy, a datę jej powstania ustalił na sierpień 2012 r. Nie mam 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego w ostatnim 10-leciu przed złożeniem wniosku. Czy ZUS przyzna mi rentę?

– pyta czytelnik.

Nie. W tym przypadku niezdolność do pracy powinna powstać w ciągu 18 miesięcy od ustania ostatniego okresu składkowego lub nieskładkowego. Ponadto kobieta powinna mieć co najmniej 5 lat stażu w ostatnim 10-leciu.

Warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy określa ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej ustawa emerytalna). Przysługuje ona ubezpieczonemu, który spełnia łącznie takie warunki:

- został uznany za niezdolnego do pracy,

- ma wymagany – stosowny do wieku, w którym powstała niezdolność do pracy – okres składkowy i nieskładkowy,

- niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych lub nieskładkowych albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

18 miesięcy

Gdy nie można ustalić daty powstania niezdolności do pracy, natomiast ustalono okres, w którym ona powstała, za czas jej pojawienia się przyjmuje się datę końcową tego okresu. Jeżeli nie da rady ustalić ani daty, ani okresu powstania niezdolności do pracy, przyjmuje się datę zgłoszenia wniosku o to świadczenie.

Długi staż

Osoba, która stała się niezdolna do pracy po ukończeniu 30. roku życia, ma prawo do renty, jeżeli w ciągu ostatniego 10-lecia przed zgłoszeniem wniosku lub niezdolnością miała przynajmniej 5-letni staż ubezpieczeniowy. Zasady tej nie stosuje się do tego, kto udowodnił okres składkowy w wymiarze co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat u mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Przykład

52-letni pan Stanisław złożył wniosek o rentę w maju 2013 r. Orzecznik ZUS stwierdził, że całkowita niezdolność do pracy powstała u niego w październiku 2012 r. Pracę zakończył 30 kwietnia 2011 r. Udowodnił łącznie 31 lat okresów składkowych. Mimo że niezdolność do pracy powstała po upływie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia, ZUS przyzna mu prawo do tej renty. Miał ponad 30-letni okres składkowy oraz był całkowicie niezdolny do pracy.

10 lat wstecz

Badając, czy wnioskodawca ma wymagany staż ubezpieczeniowy, ZUS analizuje 10-lecie poprzedzające datę zgłoszenia wniosku lub powstania niezdolności do pracy – zależnie od tego, który okres będzie korzystniejszy. Do tego 10-lecia nie wlicza się okresów pobierania renty z racji niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub rodzinnej. Natomiast u osób, u których niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 30. roku życia, uwzględnia się okresy składkowe i nieskładkowe udowodnione na przestrzeni całego życia, bez ograniczeń do ostatniego 10-lecia.

Niezdolność do pracy lekarz ZUS może orzec na nie dłużej niż 5 lat. Gdy według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu, może ją ustalić na dłużej. Jeżeli osobie uprawnionej do takiej renty przez co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego, określonego w art. 24 ust. 1a i 1b  ustawy emerytalnej, niezdolność orzeka się do dnia osiągnięcia tego wieku.

Bez wymogów

Wymóg powstania niezdolności do pracy w określonym ustawą emerytalną czasie nie obowiązuje osoby, która spełnia łącznie następujące warunki:

- została uznana za całkowicie niezdolną do pracy,

- ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy oraz

- legitymuje się co najmniej 20-letnim (kobieta) i 25-letnim (mężczyzna) – okresem składkowym i nieskładkowym.

Przykład

W kwietniu 2013 r. wniosek o rentę z racji niezdolności do pracy zgłosiła 42-letnia kobieta z 22-letnim okresem składkowym i nieskładkowym. Pobierała zasiłek dla bezrobotnych do czerwca 2011 r., potem nie podjęła pracy. Okres pobierania zasiłku poprzedzał 12-letnie, nieprzerwane zatrudnienie. Lekarz orzecznik stwierdził, że ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy, a niezdolność ta powstała w kwietniu 2013 r., a więc po upływie 18 miesięcy od ustania pobierania zasiłku dla bezrobotnych. ZUS przyznał jej prawo do renty. Nie stosuje się tu warunku powstania niezdolności w czasie ubezpieczenia lub w ciągu 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia.

Po wypadku

Jeżeli częściowa lub całkowita niezdolność do pracy jest skutkiem wypadku w drodze do pracy lub z pracy zaistniałego po 31 grudnia 2002 r., rentę można przyznać nawet wtedy, gdy nie udowodniono wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego. Całkowicie niezdolni do pracy, posiadający okres składkowy i nieskładkowy wynoszący ogółem 20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna), w tym co najmniej 5 lat w ostatnim 10-leciu, mają prawo do renty bez względu na to, kiedy stali się niezdolni do pracy.

Przykład

45-letnia pani Krystyna złożyła wniosek o rentę w kwietniu 2013 r. Do maja 2011 r. miała zasiłek dla bezrobotnych, a potem nie podjęła żadnej pracy. Przed zasiłkiem przepracowała 20 lat i 4 miesiące. Lekarz orzecznik stwierdził, że jest całkowicie niezdolna do pracy od 27 marca 2013 r. ZUS przyzna jej prawo do renty z racji całkowitej niezdolności do pracy, gdyż miała ponad 20-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 5 lat w ostatnim 10-leciu.