Decyzję dotyczącą korzystania z rocznego zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80 proc. trzeba podjąć tuż po porodzie.

Matka musi wtedy złożyć pracodawcy, nie później niż w ciągu 14 dni po urodzeniu dziecka, wniosek o udzielenie – bezpośrednio po podstawowym urlopie macierzyńskim – dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a następnie bez dnia przerwy jeszcze urlopu rodzicielskiego (obydwa w pełnym wymiarze).

W ten sposób deklaruje chęć pobierania świadczenia aż przez rok, ale niższego, bo w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru (art. 31 ust. 3 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa; tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.; dalej ustawa zasiłkowa).

Jeżeli rodzice będą się wymieniać uprawnieniami i na bieżąco wnioskować o kolejne części dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a później rodzicielskiego, to do ich kieszeni będzie trafiał zasiłek macierzyński w innej wysokości. Za czas podstawowej i dodatkowej opieki macierzyńskiej otrzymają 100-proc. świadczenie, a za okres urlopu rodzicielskiego przysługiwać będzie ono jedynie w stawce 60 proc.

Przykład

Pani Monika urodziła córeczkę 5 sierpnia br. Na podjęcie decyzji, czy chce zrezygnować z aktywności zawodowej przez rok i całkowicie poświęcić się wychowaniu dziecka, ma czas do 19 sierpnia.

Jeśli w tym okresie zadeklaruje pracodawcy chęć skorzystania z rocznych rodzicielskich uprawnień, nabędzie prawo do 80-proc. zasiłku macierzyńskiego za 52 tygodnie takiej opieki. Gdy będzie zwlekać z decyzją i taki wniosek trafi do szefa później, to ten może go przyjąć i potraktować tak, jakby został złożony w terminie, ale nie musi.

Jeśli stwierdzi, że został złożony z poślizgiem, to oczywiście pracownica nie zostanie „z niczym". Przysługiwać jej będzie 100-proc. zasiłek za obowiązkowy 20-tygodniowy podstawowy urlop macierzyński i 6-tygodniowy dodatkowy macierzyński, zaś 60-proc. świadczenie za urlop rodzicielski.

Wsteczne pieniądze

Gdy mama wybierze pierwsze z proponowanych rozwiązań, a następnie zrezygnuje z:

- dodatkowego urlopu macierzyńskiego (w pełnym wymiarze lub w jego części) i urlopu rodzicielskiego (w pełnym wymiarze) lub

- z samego urlopu rodzicielskiego (w całości),

należeć się jej będzie wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego. Oczywiście pod warunkiem, że ojciec dziecka nie skorzysta z tych urlopów i nie będzie pobierał zasiłków za okres odpowiadający tym urlopom. Wyrównanie, w formie jednorazowej wypłaty, przysługuje za czas wykorzystanego urlopu w ten sposób, że kwota zasiłków macierzyńskich pobieranych w wysokości 80 proc. zostanie uzupełniona do 100-proc. podstawy wymiaru.

Gorzej mają rodzice, którzy rozmyślą się i zdecydują, że zrezygnują tylko z części urlopu rodzicielskiego (każda z 3 części musi mieć przynajmniej 8 tygodni). Oni bowiem nie mogą liczyć na wyrównanie zasiłku macierzyńskiego. Kodeks pracy pozwala co prawda na rezygnację zarówno z całego wymiaru urlopu rodzicielskiego, jak i z jego części – pod warunkiem, że pracownica złoży wniosek o wybranie wszystkich rodzicielskich uprawnień w trybie art. 179

1

k.p.

Jednak tylko w razie rezygnacji z całego urlopu rodzicielskiego (pełnego, 26-tygodniowego wymiaru) przepisy zapewniają wypłatę wyrównania. Jeśli więc rodzic wybierze choćby część urlopu rodzicielskiego, straci prawo do jednorazowego wyrównania zasiłku za okres podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Takie zasady przewiduje ustawa zasiłkowa. Jej art. 31 ust. 4 wprost przesądza, że wyrównanie otrzyma ten, kto rezygnuje z całego urlopu rodzicielskiego.

Przykład

Pani Grażyna w ciągu 2 tygodni po porodzie zdecydowała, że wybierze wszystkie przysługujące jej rodzicielskie uprawnienia urlopowe i złożyła stosowny wniosek w trybie art. 1791 k.p. Przez ten czas pobierała 80-proc. zasiłek macierzyński. Jednak w trakcie urlopu rodzicielskiego (po wykorzystaniu 6 tygodni) postanowiła zrezygnować z pozostałych 20 tygodni i wcześniej wrócić do pracy.

Pracownica będzie mogła tak zrobić po wykorzystaniu 8 tygodni rodzicielskiego. Tyle bowiem wynosi minimalnie jedna z 3 części tego wolnego. Jeśli zdecyduje się na powrót do firmy po 8 tygodniach rodzicielskiego, nie dostanie 20-proc. wyrównania do wypłaconych zasiłków za okres podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego, bo zrezygnuje tylko z części urlopu rodzicielskiego.

Przykład

Pani Agnieszka w ciągu 2 tygodni od porodu złożyła w kadrach wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a po nim – rodzicielskiego. Ten ruch zapewnił jej 80-proc. zasiłek macierzyński przez cały deklarowany okres opieki nad dzieckiem. Jednak pracownica nie wykorzystała 2 tygodni dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

Po 24 tygodniach spędzonych z maluchem (20 tygodni obowiązkowego macierzyńskiego + 4 tygodnie fakultatywnego urlopu dodatkowego) postanowiła wrócić do pracy. Za ten czas domowej pieczy nad córką – całe 24 tygodnie – pani Agnieszka otrzyma 20-proc. wyrównanie zasiłku macierzyńskiego.

Przykład

Pani Katarzyna, mama bliźniaków, postanowiła całkowicie oddać się ich wychowaniu i złożyła wniosek o udzielenie jej pełnego 65-tygodniowego opiekuńczego wolnego (31 tygodni podstawowego urlopu macierzyńskiego + 8 tygodni dodatkowego macierzyńskiego + 26 tygodni urlopu rodzicielskiego).

Pracownica samodzielnie wybrała pełny wymiar podstawowego, jak i dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Przez 2 miesiące z urlopu rodzicielskiego korzystała razem z mężem (w sumie wybrali 16 tygodni rodzicielskiego).

Rodzice postanowili nie kontynuować rodzicielskiego i wrócić wcześniej do pracy. Ponieważ oboje byli na urlopie rodzicielskim i pobierali za ten czas 80-proc. zasiłek macierzyński, to pani Katarzyna nie otrzyma wyrównania zasiłku (do 100 proc.) za okres podstawowego i dodatkowego macierzyńskiego.

Tak stałoby się, gdyby decyzję o wcześniejszym powrocie do pracy rodzicie podjęli, zanim zaczęli korzystać z urlopu rodzicielskiego.

Zasiłek za czas rodzicielskiego

Rodzice mogą trzykrotnie dzielić się uprawnieniami do urlopu rodzicielskiego i zasiłku macierzyńskiego za okres tego wolnego (rodzicielski można wybrać maksymalnie w 3 bezpośrednio po sobie następujących częściach). Jeśli oboje są etatowcami, to z urlopu rodzicielskiego mogą korzystać jednocześnie.

Wtedy łączny wymiar urlopu nie może przekraczać maksymalnego wymiaru, tj. 26 tygodni. Oznacza to, że razem z maluchem mogą być przez 13 tygodni. Wówczas oboje za ten czas otrzymają zasiłek macierzyński.

Ważna deklaracja

Przy korzystaniu z części urlopu rodzicielskiego trzeba pamiętać, że żadna z dopuszczanych 3 części nie może być krótsza niż 8 tygodni (może oczywiście być dłuższa). Gdy z 26-tygodniowej puli rodzicielskiego zostanie resztka (np. 4-tygodniowa), to nie będzie ona zrealizowana, nawet jeśli wcześniej rodzice skorzystali jedynie z 2 części tego wolnego. W konsekwencji nie będzie także możliwa wypłata zasiłku macierzyńskiego za ten okres.

Przykład

Pani Małgorzata korzystała z 10 tygodni urlopu rodzicielskiego. Z kolejnej 10-tygodniowej części skorzystał ojciec dziecka. Pracownica ponownie chciała zostać z maluchem w domu, wykorzystując trzecią część rodzicielskiego.

Ponieważ do wybrania pozostało tylko 6 tygodni, szef słusznie odmówił jej tego wolnego. Konsekwencją nieumiejętnego podziału rodzicielskiego będzie brak wypłaty zasiłku macierzyńskiego za pozostałe, niewykorzystane 6 tygodni rodzicielskiego.

Brak możliwości rezygnacji z wolnego

Przepisy nie przewidują możliwości rezygnacji z dodatkowego urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, udzielonego na podstawie art. 182

1

k.p. i art. 183 k.p., tj. w sytuacji, gdy wniosek:

- został złożony po upływie 14 dni po porodzie albo po przyjęciu dziecka na wychowanie lub

- nie dotyczy pełnego wymiaru dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo

- nie dotyczy dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz pełnego wymiaru urlopu rodzicielskiego.

Jedynie w przypadku złożenia wniosku w trybie art. 1791 k.p. można zrezygnować z dodatkowych tygodni macierzyńskiego czy rodzicielskiego.

Tak samo jest z urlopem rodzicielskim. Kodeks pracy nie przewiduje możliwości rezygnacji z urlopu rodzicielskiego udzielonego na podstawie art. 1821a i art. 183 § 5 k.p. (gdy wniosek został złożony po upływie 14 po porodzie albo po przyjęciu dziecka na wychowanie lub gdy nie dotyczy pełnego wymiaru urlopu rodzicielskiego).

Dla kogo macierzyński

Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w czasie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko lub przyjęła je na wychowanie.

Przysługuje za okres podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a także 26-tygodniowego urlopu rodzicielskiego i 2-tygodniowego urlopu ojcowskiego. Jego wysokość zależy od tego, w jakim trybie wykorzystywane są rodzicielskie uprawnienia.

Zasady korzystania

z uprawnień rodzicielskich

Rodzaj urlopu

macierzyński

dodatkowy macierzyński

rodzicielski

Korzystanie z uprawnień rodzicielskich od razu w całości


– w trybie art. 179

1

k.p.

Stawka

80 proc.

80 proc.

80 proc.

Możliwość wcześniejszej rezygnacji

NIE *

TAK – w całości lub w części

TAK – w całości lub w części

Prawo do wyrównania
w razie rezygnacji

NIE

TAK

TAK – tylko przy rezygnacji
z całego wymiaru

Korzystanie z uprawnień rodzicielskich na raty (na podstawie kolejnych wniosków)

Stawka

100 proc.

100 proc.

60 proc.

Możliwość wcześniejszej rezygnacji

NIE *

NIE

NIE

Prawo
do wyrównania w razie rezygnacji

NIE

NIE

NIE

 

* Wyjątkowo pracownica może wcześniej wrócić do zajęć zawodowych u pracodawcy, który udzielił podstawowego urlopu macierzyńskiego przed upływem pełnego wymiaru tego urlopu, jeżeli:

- mama dziecka przerywa podstawowy urlop macierzyński po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni tego urlopu po porodzie i wraca do pracy, a w tym czasie z pozostałej części urlopu macierzyńskiego korzysta ojciec malucha,

- mama dziecka, po wykorzystaniu 8 tygodni podstawowego urlopu macierzyńskiego, przerwa go i wraca do pracy na okres, w którym jej dziecko przebywa w szpitalu (chodzi tylko o dziecko, które od urodzenia wymaga hospitalizacji),

- pracownica wraca do pracy po nie mniej niż 8 tygodniach podstawowego urlopu macierzyńskiego, jeżeli zrezygnowała z wychowywania dziecka i oddała je innej osobie w celu przysposobienia lub do domu małego dziecka.