Aktywny zawodowo emeryt lub rencista ma obowiązki, które określa art. 127 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej ustawa emerytalna).

Musi zawiadomić ZUS o podjęciu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6 ustawy emerytalnej, a także o wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu.

Zarobki bez znaczenia

Przychody uzyskane z innego tytułu niż zatrudnienie, służba lub inna praca zarobkowa albo pozarolnicza działalność nie wpływają na zawieszenie lub zmniejszenie wysokości świadczeń. Dotyczy to przychodu wypłaconego z racji pracy wykonywanej:

- przed miesiącem, od którego przyznano emeryturę,

- po miesiącu, od którego ustało prawo do emerytury,

- w okresie, w którym wypłata świadczenia, zgodnie z art. 103 ust. 3 ustawy emerytalnej, była zawieszona na wniosek emeryta lub rencisty,

- przez emeryta, po osiągnięciu powszechnie obowiązującego wieku emerytalnego (60 lat – kobieta , 65 lat – mężczyzna), począwszy od miesiąca, w którym emeryt ukończył wiek emerytalny.

Na prawo do emerytury lub renty wpływa natomiast zarobek osiągnięty w pozostałych okresach ze źródeł, które ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.) wymienia w art. 6 jako tytuły do ubezpieczeń.

Ważne definicje

Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności.

Dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność za przychód przyjmuje się ten stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. -

Limitowane dochody

Wymóg informowania ZUS o przyjęciu emeryta lub rencisty spoczywa odpowiednio na pracodawcy i zleceniodawcy, a u osoby pełniącej służbę – na właściwej komórce kadrowej.

Niezależnie od tego powiadomienia, po zakończeniu każdego roku kalendarzowego, szef przekazuje do ZUS zaświadczenie o wysokości przychodu uzyskanego przez emeryta/rencistę w minionym roku. Takie pismo musi złożyć do końca lutego. Natomiast emeryt lub rencista składa w oddziale (inspektoracie) ZUS oświadczenie, w którym podaje początkową datę zatrudnienia i wysokość osiąganego przychodu.

Zawiadomienie o osiąganiu przez emeryta lub rencistę przychodów z działalności podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu bądź dających prawo do dobrowolnych ubezpieczeń można składać w ZUS na drukach Rw-73, dostępnych w każdym oddziale oraz na stronie internetowej Zakładu.

Jeśli nie będzie zawiadomienia o zatrudnieniu emeryta lub rencisty, ZUS może rozliczyć świadczenie i dochodzić zwrotu nienależnych wypłat za trzy lata kalendarzowe poprzedzające rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia. Poinformowanie ZUS o podjęciu pracy i osiąganych zarobkach ogranicza dochodzenie zwrotu do jednego roku.

Zgodnie bowiem z art. 138 ust. 5 ustawy emerytalnej zwrot nienależnie pobranych świadczeń za okres nie dłuższy niż rok kalendarzowy poprzedzający rok wydania decyzji rozliczającej dotyczy wyłącznie tych świadczeniobiorców, którzy powiadomili ZUS o osiąganiu przychodów. Świadczeniobiorcy nie zwalnia z tego wymogu to, że o tych okolicznościach ZUS powiadomił płatnik składek.

Im szybciej, tym lepiej

Ustawa emerytalna nie określa, kiedy takie powiadomienie należy złożyć. Warto tu posiłkować się rozporządzeniem ministra pracy i polityki socjalnej z 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (DzU nr 58, poz. 290 ze zm.).

Wynika z niego, że organ rentowy należy niezwłocznie zawiadomić o podjęciu przez emeryta lub rencistę działalności zarobkowej. Natomiast termin przekazania rocznej informacji to koniec lutego następnego roku.

Kilka miejsc pracy

Niejednokrotnie emeryt lub rencista wykonuje kilka działalności, z których przychody wpływają na zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń (np. działalność gospodarczą i pracę na zlecenie). Istotne jest, aby ZUS miał pełną wiedzę o wysokości przychodu osiąganego przez te osoby.

Tylko wtedy prawidłowo rozliczy emeryturę lub rentę. Wprawdzie pracodawcy (zleceniodawcy) przekazują do ZUS w dokumentach rozliczeniowych dane o wysokości przychodów pracowników (zleceniobiorców) stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, ale informacja ta jest niewystarczająca do rozliczania świadczeń. Dokumenty ubezpieczeniowe ZUS wykorzystuje posiłkowo, np. do spraw spornych. Na przykład zgłoszenie na ZUS ZUA traktuje jako powiadomienie organu rentowego o zatrudnieniu emeryta lub rencisty.

Gdy są rozbieżności między oświadczeniem emeryta lub rencisty o wysokości przewidywanego przychodu a zaświadczeniem zakładu pracy, ZUS wypłaca świadczenie zgodnie z pismem świadczeniobiorcy. Gdy jednak taka osoba nie powiadomi ZUS o podjęciu pracy i wysokości zarobków, a do ZUS wpłynie zaświadczenie pracodawcy, organ rentowy wypłaca świadczenie w wysokości uwzględniającej dane wynikające z tego zaświadczenia.

Przed emeryturą

Także osoba pobierająca świadczenie przedemerytalne lub zasiłek przedemerytalny musi niezwłocznie powiadomić ZUS o osiąganiu przychodu oraz o jego poziomie. Jest to konieczne, gdyż w zależności od wysokości zarobków organ rentowy będzie wypłacał świadczenie (zasiłek) przedemerytalne w pełnym wymiarze, zmniejszy jego wysokość lub zawiesi prawo do świadczenia (zasiłku) przedemerytalnego.

To pracodawca i zleceniodawca lub inny płatnik składek (np. u osoby pełniącej służbę właściwa jednostka organizacyjna) powiadamiają organ rentowy wypłacający świadczenie przedemerytalne lub zasiłek przedemerytalny o wysokości przychodu. Mają to zrobić niezwłocznie, a dodatkowo po zakończeniu roku rozliczeniowego przesłać do ZUS (w terminie do 31 maja) informację o wysokości zarobków uzyskanych w kolejnych miesiącach rozliczanego roku.

Wynika to z wprowadzenia od 1 marca 2011 r. możliwości miesięcznego rozliczenia świadczeń i zasiłków przedemerytalnych.