- Prowadzę działalność gospodarczą od 10 lat. Przez cały ten okres podlegałem ubezpieczeniu chorobowemu. Ostatnio miałem przerwę w prowadzeniu biznesu, gdyż wyrejestrowałem się z ubezpieczeń społecznych 25 listopada 2011 r. Ponownie zgłosiłem się do nich, w tym do dobrowolnego chorobowego, od 20 grudnia 2011 r. Od 4 stycznia br. jestem niezdolny o pracy, gdyż choruję. Czy w tej sytuacji nabędę prawo do chorobowego? Z jakiego okresu ZUS obliczy mi podstawę tego zasiłku? –

pyta czytelnik.

Uzyskanie prawa do zasiłku chorobowego zależy od powstania niezdolności do pracy w okresie ubezpieczenia chorobowego. Jednak choroba i ubezpieczenie nie wystarczą do nabycia prawa do chorobówki.

Wymagany okres

Artykuł 4 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm., dalej ustawa zasiłkowa) wskazuje, że ubezpieczenie to musi trwać przez określony czas. Zależy on od sposobu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu – dobrowolnie czy obowiązkowo.

Przedsiębiorca podlega ubez- pieczeniu chorobowemu dobrowolnie. Aby nabyć prawo do zasiłku chorobowego, musi w nim pozostawać nieprzerwanie przez 90 dni. Do tego czasu wlicza się też wcześniejszy okres ubezpieczenia, jeśli przerwa w ubezpieczeniu nie przekraczała 30 dni.

Wyjątek od tej zasady dotyczy przerwy wynikającej z urlopu wychowawczego lub bezpłatnego. Natomiast każda dłuższa pauza powoduje utratę posiadania okresu wyczekiwania i trzeba go nabyć od nowa.

Jaka wysokość

Wysokość zasiłku chorobowego wylicza się od podstawy jego wymiaru, którą stanowi przychód ubezpieczonego. U osób niebędących pracownikami, zgodnie z art. 48 ustawy zasiłkowej, podstawę wymiaru tego świadczenia stanowi przeciętny miesięczny przychód za 12 miesięcy kalendarzowych nieprzer-wanego ubezpieczenia poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

Jeżeli ubezpieczenie trwało krócej niż 12 miesięcy kalendarzowych, podstawą wymiaru zasiłku chorobowego jest przeciętny miesięczny przychód z faktycznego okresu ubezpieczenia, za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia.

W podstawie wymiaru zasiłku uwzględnia się przychód uzyskany za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek. Za okres nieprzer-wanego ubezpieczenia chorobowego uważa się także kolejne okresy podlegania temu ubezpieczeniu z tego samego tytułu trwające bez przerwy albo gdy pauza przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, np. kolejne okresy prowadzenia działalności pozarolniczej.

Art. 49 ust. 1 ustawy zasiłkowej dotyczy okresu ubezpieczenia krótszego niż miesiąc. Jeżeli w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego zachoruje ktoś, dla kogo ustalono najniższą podstawę wymiaru składek (a więc m.in. przedsiębiorca), zasiłek liczymy od najniższej podstawy wymiaru składki chorobowej, po odliczeniu równowartości 13,71 proc. tej podstawy.

Gwarancji przyjęcia do podstawy wymiaru zasiłku najniższej podstawy wymiaru składki chorobowej nie mają przedsiębiorcy, którzy zachorują w drugim miesiącu kalendarzowym trwania ubezpieczenia chorobowego, gdy mają wymagany okres wyczekiwania, ale w pierwszym miesiącu nie byli objęci ubezpieczeniem chorobowym przez cały miesiąc.

W takiej sytuacji podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przychód z pierwszego, choć niepełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia. Wynika to z założenia, że przerwa w opłacaniu składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe związana z czasowym zaprzestaniem działalności, nawet jeśli nie przekracza 30 dni i nie powoduje utraty okresu wyczekiwania, o którym mowa w art. 4 ust. 1 ustawy zasiłkowej, nie jest okresem, który uwzględnia się przy obliczeniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.

W rezultacie nawet po kilkudniowej przerwie w opłacaniu składki chorobowej rozpoczyna się nowy okres trwania ubezpieczenia chorobowego. Z niego wyłącznie ustala się przychód ubezpieczonego, stanowiący podstawę wymiaru zasiłku chorobowego.

Co orzekły sądy

W uchwałach z 12 września 2008 r. (I UZP 5/08) i 18 sierpnia 2009 r. (I UZP 9/09) Sąd Najwyższy stwierdził, że w podstawie wymiaru uwzględnić należy przychód z nieprzerwanego okresu ubezpieczenia chorobowego w rozumieniu art. 4 ust. 2 ustawy zasiłkowej.

Zdaniem SN w razie przerw w ubezpieczeniu chorobowym nieprzekraczjących 30 dni, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego powinno ustalać się z uwzględnieniem przychodu za wcześniejszy okres sprzed przerwy, nie dłuższy niż 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

W związku z tymi uchwałami ZUS wystąpił do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej o zajęcie stanowiska. Resort potwierdził za właściwą wykładnię przepisu stosowaną przez ZUS, a więc przyjęcie przychodu z pierwszego, choć niepełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia.

Uprawnienia czytelnika

Z racji prowadzonej działalności czytelnik podlegał ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnemu chorobowemu. Przy prowadzeniu biznesu miał przerwę, gdy wyrejestrował się z ubezpieczeń 25 listopada 2011 r., a następnie ponownie zgłosił się do wszystkich od 20 grudnia 2011 r.

Ma więc 90 dni okresu ubezpieczenia chorobowego, gdyż do wyczekiwania wliczono poprzedni czas podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, bo przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni. Od 4 stycznia 2012 r. stał się niezdolny do pracy, a więc w drugim miesiącu zgłoszenia do ubezpieczenia chorobowego. W tej sytuacji podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przychód z pierwszego, niepełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia, a więc z grudnia 2011 r.

Przyjmując, że czytelnik nie zadeklarował wyższej podstawy wymiaru składki i opłacał ją od najniższej wynoszącej 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia rocznego ograniczenia składek na dany rok kalendarzowy, tj. w 2011 r. od kwoty 2015,40 zł, za 12 dni grudnia składkę naliczono (2015,40 zł : 31 dni x 12 dni grudnia = 780,12 zł). Zatem przychód z miesiąca poprzedzającego niezdolność do pracy stanowi 673,17 zł (780,12 zł  –13,71 proc.).

Jak to obliczyć

Zasiłek chorobowy to świadczenie, które powinno rekompensować utracony przychód w związku z chorobą.

Warunkiem jego otrzymania jest opłacanie składki chorobowej w wysokości 2,45 proc. podstawy. W razie choroby opłacanie składki umożliwia zwolnienie z danin na rzecz ZUS i gwarantuje zasiłek chorobowy, macierzyński, opiekuńczy. Pracownik nie ma wyboru co do podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, gdyż dla tej grupy składka jest obowiązkowa.

Wybór w przystąpieniu do tego ubezpieczenia mają natomiast przedsiębiorcy oraz zleceniobiorcy, dla których jest ono dobrowolne. Podstawę wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe dla prowadzącego działalność gospodarczą stanowi podstawa wymiaru składek emerytalnej i rentowych.

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność mają wyznaczoną najniższą podstawę wymiaru, od której naliczają składkę. Dla przedsiębiorców, którzy rozpoczynają działalność, obowiązują stawki ulgowe, uzależnione od płacy minimalnej. W tzw. warunkach preferencyjnych kwota równa jest 30 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2012 r. to 450 zł).

Natomiast dla pozostałych przedsiębiorców podstawę wymiaru składek stanowi kwota zadeklarowana nie niższa niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, określonego w ustawie budżetowej. W 2012 r. jest to 2115,60 zł.