Jednoosobowi przedsiębiorcy, którzy wykonują przeważającą część swojej działalności poza granicami Polski, nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w Polsce.

Fakt opłacania przez takiego przedsiębiorcę składek w Polsce może powodować przykre konsekwencje, w szczególności odmowę przyznania świadczeń emerytalnych na warunkach polskich. Lepiej więc nie rejestrować firmy u nas tylko po to, by stale świadczyć pracę w innym państwie członkowskim UE.

[srodtytul]Reguła podstawowa...[/srodtytul]

Wspólnotowe uregulowania obowiązujące w zakresie obligatoryjnych ubezpieczeń społecznych gwarantują obywatelom UE, w tym także indywidualnym przedsiębiorcom prowadzącym działalność gospodarczą na terytorium więcej niż jednego państwa członkowskiego, podleganie ustawodawstwu tylko jednego kraju. Jak ustalić, którego?

Najpierw według reguły podstawowej, określonej w rozporządzeniu podstawowym. Przewiduje ona, że osoba wykonująca w państwie członkowskim pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego państwa. Zatem ma tu znaczenie jedynie faktyczne miejsce wykonywania czynności wchodzących w zakres prowadzonej działalności, a nie siedziba przedsiębiorcy.

[ramka][b]Przykład 1[/b]

Przedsiębiorca ma zarejestrowaną działalność gospodarczą (usługi remontowo-budowlane) w Polsce. Jednak nie wykonuje usług w tym kraju. Wszystkie zlecenia pochodzą z Niemiec i tam też są realizowane. W tym wypadku przedsiębiorca nie podlega systemowi ubezpieczeń w Polsce, ale w Niemczech.[/ramka]

[srodtytul]...z jednym wyjątkiem [/srodtytul]

Od tej reguły jest wyjątek, zapisany w art. 14 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego. Otóż osoba normalnie wykonująca działalność na własny rachunek w danym państwie członkowskim, która wyjeżdża do innego kraju UE, by tam realizować podobną działalność, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa. Ale tylko wtedy, gdy przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy.

Zatem polski przedsiębiorca będzie podlegał naszym ubezpieczeniom, jeśli w innym kraju UE będzie prowadził działalność nie dłużej niż 24 miesiące.

[ramka][b]Podstawowe akty prawne[/b]

Te dotyczące problematyki właściwego ustawodawstwa w zakresie obowiązkowych ubezpieczeń to obowiązujące od 1 maja 2010 r.

- rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (DzUrz UE L.2004.166.1), w tekście rozporządzenie podstawowe, i

- rozporządzenie Rady i Parlamentu (WE) nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, w tekście rozporządzenie wykonawcze. [/ramka]

Dla stosowania tego wyjątku ważne jest właściwe rozumienie sformułowania „normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek”. Chodzi tu o osobę, która zwykle prowadzi znaczną część działalności na terytorium państwa członkowskiego, w którym ma swoją siedzibę. Jeśli chce płacić składki w kraju, w którym ma swoją siedzibę, przez okres prowadzenia działalności za granicą, powinna:

- w kraju siedziby przedsiębiorstwa prowadzić działalność od pewnego czasu przed dniem, od którego zamierza zacząć świadczyć pracę na terytorium innego kraju,

- w każdym okresie prowadzenia tymczasowej działalności w innym państwie członkowskim spełniać w kraju, w którym ma siedzibę, wymogi konieczne do prowadzenia działalności pozwalające na jej ponowne podjęcie po powrocie.

[ramka][b]Przykład 2[/b]

Jednoosobowy przedsiębiorca prowadzący działalność w zakresie usług remontowo-budowlanych ma zarejestrowaną działalność gospodarczą w Polsce (tu siedziba firmy). Od dłuższego czasu tu ją wykonuje, jednak ostatnio dodatkowo pozyskał zlecenie na wykonanie remontu budynku w Niemczech.

W tej sytuacji, mimo że będzie świadczył usługi (wykonywał pracę) na terytorium Niemiec, będzie podlegał nadal obowiązkowemu ubezpieczeniu w Polsce, o ile przewidywany czas pracy na terytorium Niemiec nie przekracza 24 miesięcy.[/ramka]

Zupełnie inaczej byłoby, gdyby zaraz po zarejestrowaniu firmy wyjechał do Niemiec, by tam świadczyć usługi remontowe. Wtedy podlegałby ustawodawstwu niemieckiemu w zakresie obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Przed dniem, od którego zaczął świadczyć pracę w Niemczech, nie prowadził bowiem działalności gospodarczej w Polsce.

[srodtytul]W kilku krajach jednocześnie[/srodtytul]

Jeżeli przedsiębiorca prowadzi jednocześnie działalność na terytorium kilku państw UE, o właściwości jednego z nich w zakresie ubezpieczeń społecznych decyduje jego miejsce zamieszkania. Pod warunkiem że wykonuje znaczną część pracy w tym państwie.

Normalne wykonywanie pracy w dwóch lub więcej państwach ma miejsce, gdy dana osoba równocześnie lub na zmianę wykonuje jeden rodzaj lub więcej odrębnych rodzajów pracy na własny rachunek, niezależnie od charakteru tej pracy, w dwóch lub więcej państwach członkowskich. Ustalenia właściwego ustawodawstwa dla takiej osoby dokonujemy z uwzględnieniem czasu trwania pracy w jednym lub więcej państwach członkowskich (bez względu na to, czy ma ona charakter stały, incydentalny, czy tymczasowy).

Musimy też pamiętać, że „znaczna część działalności na własny rachunek” wykonywana w państwie członkowskim oznacza znaczną pod względem ilościowym część pracy na własny rachunek wykonywanej w tym państwie członkowskim.

W celu ustalenia, czy znaczna część pracy danego przedsiębiorcy jest wykonywana w danym państwie członkowskim, bierzemy pod uwagę obrót, czas pracy, liczbę świadczonych usług lub dochód. Spełnienie tych kryteriów w proporcji mniejszej niż 25 proc. oznacza, że znaczna część pracy nie jest wykonywana w danym państwie członkowskim.

[ramka][b]Przykład 3[/b]

Jednoosobowy przedsiębiorca świadczący usługi remontowo-budowlane ma zarejestrowaną działalność w Polsce (siedziba firmy).

Tu też opłaca obowiązkowe składki na ubezpieczenia, ale prowadzi działalność gospodarczą w mniejszym zakresie w porównaniu z działalnością wykonywaną w Niemczech.

Zarówno liczba realizowanych zleceń na terytorium Niemiec jak też kwota osiągniętych z tego tytułu przychodów przekracza 25 proc. ogółu działalności. W takim razie przedsiębiorca powinien zgłosić się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w Niemczech.[/ramka]

[i]Autorka jest doradcą podatkowym w spółce Doradca Zespół Doradców Finansowo-Księgowych z siedzibą w Lublinie[/i]