Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Wynika to z art. 6 ust. 1 pkt 5 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=333804]ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.)[/link]. Ponadto osoby te, na swój wniosek, podlegają dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ust. 3 ustawy).

Zakres czasowy obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom określa art. 13 pkt 4 tej ustawy – według niego osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

[srodtytul]Domniemanie prawne[/srodtytul]

Oznacza to, że dla istnienia obowiązkowego ubezpieczenia istotne znaczenie ma fakt wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, a nie uzyskiwanie z tego powodu dochodów.

Prowadzenie działalności gospodarczej nie jest bowiem równoznaczne z osiąganiem dochodów. Wynika to z faktu, że działalność gospodarcza jest działalnością, z którą związana jest konieczność ponoszenia przez przedsiębiorcę ryzyka gospodarczego.

Zatem przedsiębiorca musi się liczyć z takim ryzykiem obejmującym okresy faktycznego przestoju w wykonywaniu działalności czy to z powodu braku płynności finansowej, czy też np. z powodu choroby przedsiębiorcy i niemożności zastąpienia go w wykonywaniu jego czynności.

Jeśli zatem przedsiębiorca nie wystąpi o wykreślenie wpisu z ewidencji działalności gospodarczej lub o jej zawieszenie, to istnieje domniemanie, że nadal prowadzi swoją działalność. Domniemanie to będzie obalone, jeśli przedsiębiorca zdoła wykazać, że faktycznie doszło do przerwy w prowadzeniu działalności gospodarczej.

Podobnie wypowiadał się [b]Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 28 stycznia 2009 r. (VII SA/Wa 1374/08)[/b], stwierdzając, że czasokres prowadzenia działalności gospodarczej wynikający z wpisu do ewidencji może być korygowany, lecz czynność ta musi być powiązana z wynikami postępowania dowodowego. W takiej sytuacji ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która wywodzi z niego skutki prawne.

[srodtytul]Oczekiwanie na zamówienia[/srodtytul]

W praktyce spore wątpliwości wywołuje kwestia, czy podleganie ubezpieczeniom społecznym istnieje w czasie, gdy przedsiębiorca nie wykonuje swych czynności usługowych lub produkcyjnych będących przedmiotem jego działalności, lecz oczekuje na uzyskanie zamówień, czy podejmuje różnego rodzaju przygotowania do rozpoczęcia swej zasadniczej działalności.

Podkreślić należy, że prowadzenie działalności gospodarczej występuje zarówno w okresach faktycznego wykonywania usług, jak też w okresach wykonywania innych czynności związanych z tą działalnością – takich jak np. poszukiwanie nowych klientów, zamieszczanie ogłoszeń w prasie, załatwianie spraw urzędowych czy kupowanie materiałów.

Wszystkie te czynności pozostają bowiem w ścisłym związku z działalnością gospodarczą, gdyż zmierzają do stworzenia właściwych warunków do jej wykonywania. Tak też wskazywał [b]Sąd Najwyższy w postanowieniu z 17 lipca 2003 r. (II UK 111/03)[/b], podnosząc, że faktyczne niewykonywanie działalności gospodarczej w czasie oczekiwania na kolejne zamówienie lub w czasie ich poszukiwania nie oznacza zaprzestania prowadzenia takiej działalności i nie powoduje uchylenia obowiązku ubezpieczenia społecznego.

Analogiczny pogląd wyraził [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 6 listopada 2008 r. (II UK 85/08)[/b].

[ramka][b]Przykład[/b]

Adam Z. prowadził w 2008 r. działalność gospodarczą polegającą na usługach budowlanych. Zapotrzebowanie na jego usługi było zmienne i podczas zimowych miesięcy nie mógł znaleźć kontrahentów. Dlatego w tym czasie zajmował się ich poszukiwaniem, remontem swoich maszyn oraz załatwianiem spraw urzędowych.

W tych miesiącach zwrócił się do ZUS o zawieszenie swojej działalności. ZUS wydał jednak decyzję stwierdzającą, że przez cały rok 2008 Adam Z. podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą.

Adam Z., nie zgadzając się z tym, wniósł odwołanie od tej decyzji do sądu, wskazując, że w lutym i marcu 2008 r. nie prowadził działalności gospodarczej i nie miał żadnych dochodów, gdyż nie wykonywał żadnych usług.

Sąd jednak oddalił jego odwołanie, uznając, że prowadzenie działalności pozarolniczej obejmuje nie tylko faktyczne wykonywanie usług budowlanych, lecz także czynności zmierzające do zaistnienia takich czynności gospodarczych, a brak dochodów nie ma tu żadnego znaczenia.[/ramka]

[ramka][b]Uwaga [/b]

Uprawdopodobnienie faktycznego zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej wymaga przedstawienia przez stronę dowodów na poparcie jej twierdzeń, a także przedstawienia przez organ dowodów przeciwnych – w przypadku nieuwzględnienia twierdzeń strony.[/ramka]

[ramka][b]Ważne [/b]

Jeśli przedsiębiorca nie wystąpi z wnioskiem o zawieszenie działalności gospodarczej przyjmuje się, że nadal ją prowadzi. Nie ma zatem jak wykazać, że doszło faktycznie do przerwy w działalności.[/ramka]

[i]Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach [/i]