Zasada ryzyka podmiotu zatrudniającego sprawia, że odpowiedzialność z tytułu stworzenia złych warunków pracy obciąża w pierwszym rzędzie pracodawcę. Dotyczy to w szczególności skutków wypadków przy pracy, chorób zawodowych i parazawodowych.

[srodtytul]Możliwe świadczenia[/srodtytul]

Odpowiedzialność ubezpieczeniowa z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, przy składce ubezpieczeniowej obciążającej pracodawcę, została przeniesiona na Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który wypłaca należne z tego tytułu świadczenia na podstawie [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=D635A4AF7B4924D959AA75485F7BFD7B?id=327997]ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 167 poz. 1322)[/link].

[b]Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują następujące świadczenia:[/b]

- zasiłek chorobowy,

- świadczenie rehabilitacyjne,

- zasiłek wyrównawczy,

- jednorazowe odszkodowanie,

- renta z tytułu niezdolności do pracy, w tym renta szkoleniowa,

- renta rodzinna,

- dodatek pielęgnacyjny,

- dodatek do renty rodzinnej – dla sieroty zupełnej,

- pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu, jeżeli wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

Świadczenia nie przysługują również ubezpieczonemu, który będąc w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.

Prawo do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, jednorazowego odszkodowania i świadczeń na pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne przedawnia się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu sześciu miesięcy od dnia wypadku lub od dnia złożenia wniosku o przyznanie tych świadczeń z tytułu choroby zawodowej.

[srodtytul]Zakres odpowiedzialności[/srodtytul]

Świadczenia te nie wyczerpują jednak możliwości dochodzenia roszczeń przez poszkodowanego pracownika. Ma on prawo, w szczególności w razie zawinionego przez pracodawcę naruszenia przepisów bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, skutkującego wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową, dochodzić od pracodawcy roszczeń wykraczających poza świadczenia ubezpieczeniowe.

W dotychczasowym orzecznictwie sądowym odpowiedzialność pozaubezpieczeniowa pracodawcy z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej określana była w sposób łączny z odpowiedzialnością ubezpieczeniową. Odpowiedzialność pracodawcy ma bowiem charakter odpowiedzialności uzupełniającej.

[b]Bezpośrednia odpowiedzialność odszkodowawcza pracodawcy będzie miała więc miejsce w zakresie niezaspokojonym przez ubezpieczenie wypadkowe. [/b]

Przy czym pracodawca odpowiada za powstałą szkodę o tyle, o ile pracownik udowodni istnienie przesłanek tej odpowiedzialności. Zgodnie z art. 6 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] ciężar dowodu spoczywa bowiem na pracowniku. To on musi zatem udowodnić istnienie szkody, związek przyczynowy pomiędzy powstaniem szkody a zdarzeniem stanowiącym wypadek przy pracy oraz – z reguły – winę pracodawcy.

W przypadku wypadków przy pracy zawinionym działaniem lub zaniechaniem pracodawcy jest najczęściej naruszenie przepisów BHP. W określonych przypadkach odpowiedzialność pracodawcy może się opierać na zasadzie ryzyka, która charakteryzuje się uniezależnieniem odpowiedzialności od winy sprawcy.

Cywilnoprawne roszczenia związane z wypadkami przy pracy mogą przybrać formę roszczenia o:

- odszkodowanie jednorazowe wykraczające poza miarkowane ustawowo jednorazowe odszkodowanie (art. 444 § 1 k.c.),

- zadośćuczynienie (art. 445 k.c.),

- rentę uzupełniającą (art. 444 § 2 k.c.).

[srodtytul]Przedawnienie roszczeń[/srodtytul]

Wskazana wyżej kolejność postępowania związanego z dochodzeniem roszczeń odszkodowawczych dotyczących skutków wypadku przy pracy lub choroby zawodowej sprawia, że bardzo istotne znaczenie odgrywa kwestia przedawnienia roszczeń.

Dochodzenie roszczeń pozaustawowych związanych z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową ma charakter roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym i do takiej sytuacji stosuje się art. 442 § 1 k.c. przez art. 300 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link]. A co za tym idzie, roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przedawnia się z upływem lat dziesięciu od dnia zdarzenia wyrządzającego szkodę.

[b]Poszkodowany w wypadku przy pracy w razie nieustalenia okoliczności i przyczyn wypadku w przewidzianej procedurą formie ma prawo na podstawie art. 189 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=FEBF877810A694D887EFA3AF1E7616A4?n=1&id=133093&wid=296180]kodeksu postępowania cywilnego[/link]. wystąpić do sądu pracy z żądaniem takiego ustalenia, przy czym żądanie to nie podlega przedawnieniu na podstawie art. 291 § 1 k.p.(por. wyrok SN z 16 marca 1999 r., II UKN 510/98)[/b].

SN uważa, iż na podstawie art. 189 k.p.c. poszkodowany może żądać ustalenia, że pracodawca ponosi odpowiedzialność za mogące nastąpić w przyszłości skutki wypadku przy pracy[b] (por. wyrok SN z 28 października 1999 r., II UKN 176/69)[/b].

Interes prawny może polegać na przerwaniu wyrokiem sądowym biegu przedawnienia określonego w art. 442 § 1 zdanie drugie k. c. [b](por. uchwała siedmiu sędziów SN z 17 kwietnia 1979 r., III PZP 34/69)[/b].

Z punktu widzenia interesu poszkodowanego pozew w takiej sprawie powinien być złożony do sądu przed upływem dziesięciu lat, licząc od dnia wypadku przy pracy albo uznania choroby zawodowej, przy czym ustalenie przyszłych zobowiązań pracodawcy musi być dokonane w sentencji wyroku, a nie wyłącznie w jego uzasadnieniu [b](por. orzeczenie SN z 30 sierpnia 1985 r., IV PR 163/85)[/b].

[ramka][b]Zadłużenie szkodzi[/b]

Osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym i duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia oraz członkom ich rodzin świadczenia nie przysługują w razie występowania w dniu wypadku lub w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 6,60 zł – do czasu spłaty całości zadłużenia.[/ramka]