Umowa zlecenia nie stanowi tytułu do ubezpieczeń społecznych ani do ubezpieczenia zdrowotnego, jeśli wykonuje ją uczeń szkoły ponadpodstawowej lub student, który nie ukończył 26 lat. Zatem zwolnienie z obowiązku ubezpieczeń zależy od tego, jak długo zleceniobiorca zachowuje status ucznia bądź studenta.

Przez całe wakacje...

Uczeń zachowuje swój status do końca roku szkolnego, czyli do 31 sierpnia każdego roku. Dotyczy to również tego roku, w którym ukończył naukę.

Czytaj także: ZUS: kiedy umowa cywilnoprawna ze studentem jest oskładkowana

Co więcej, można wydłużyć status ucznia jeszcze o miesiąc – dotyczy to osób, które przedłożą zaświadczenie uczelni wyższej potwierdzające przyjęcie na studia od najbliższego roku akademickiego. Wówczas – zgodnie ze stanowiskiem ZUS – status ucznia zachowuje się do 30 września roku ukończenia szkoły średniej.

Oznacza to, że absolwenta szkoły średniej, który podejmie pracę na podstawie umowy zlecenia, nie należy zgłaszać do ubezpieczeń społecznych ani zdrowotnego jeszcze przez okres wakacji – tj. odpowiednio do 31 sierpnia albo 30 września (a od 1 października – na podstawie zaświadczenia uczelni o podjęciu studiów).

... lub do uzyskania tytułu

Inaczej jest uregulowany okres, przez jaki swój status zachowuje student. Osoba jest studentem od dnia przyjęcia w poczet studentów (immatrykulacji) i złożenia ślubowania do dnia ukończenia studiów lub skreślenia z listy studentów. Zatem zachowuje ten status w przerwach letnich i zimowych, ale tylko między kolejnymi semestrami nauki. Po zakończeniu nauki nie jest już studentem. Jeśli więc pracuje na podstawie umowy zlecenia, od dnia następnego po dniu ukończenia nauki podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu na ogólnych zasadach.

Czytaj także: Praca sezonowa dla ucznia bez ZUS

Studia pierwszego stopnia kończą się uzyskaniem tytułu licencjata, inżyniera lub równorzędnego. Z kolei studia drugiego stopnia wieńczy uzyskanie tytułu zawodowego magistra, magistra inżyniera lub równorzędnego. Każdy z tych poziomów nauki jest przy tym traktowany jak odrębne studia. Zatem osoba, która po uzyskaniu tytułu licencjata podejmie naukę na studiach magisterskich, jest studentem najpierw w okresie od podjęcia do ukończenia studiów licencjackich, a potem (zwykle po przerwie) od dnia podjęcia do dnia zakończenia studiów magisterskich. Tym samym w okresie od ukończenia studiów licencjackich do rozpoczęcia studiów magisterskich zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom, bo nie posiada statusu studenta.

Przy czym dniem ukończenia studiów jest data:

- złożenia egzaminu dyplomowego,

- złożenia ostatniego wymaganego planem studiów egzaminu – w przypadku studiów na kierunku lekarskim, lekarsko-dentystycznym i weterynarii,

- zaliczenia ostatniej, przewidzianej w planie studiów praktyki – na farmacji i kierunkach związanych z kształceniem w zakresie ratownictwa medycznego i fizjoterapii.

Istotne jest przy tym, że te zasady mają zastosowanie bez względu na obywatelstwo studenta ani kraj, w którym się uczy.

Prawa to nie status

Z obowiązującego od 1 października 2011 r. art. 167 ust. 2a ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym wynika, że osoba, która ukończyła studia pierwszego stopnia, zachowuje prawa studenta do 31 października roku, w którym ukończyła te studia. Jak wskazuje ZUS, użyte w tym przepisie sformułowanie „zachowuje prawa studenta" nie jest tożsame z posiadaniem statusu studenta w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 18k ustawy. Tym samym prawa studenta przysługują w innym okresie niż status studenta.

Połączenie kontraktu z etatem

Brak obowiązku ubezpieczeń ucznia lub studenta pracującego na zlecenie nie ma zastosowania, gdy tę umowę zawarł on z własnym pracodawcą. W takim przypadku od przychodów ze zlecenia należy opłacać wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne, tj. na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe. Umowa zlecenia jest w tych okolicznościach traktowana w zakresie ubezpieczeń społecznych jak umowa o pracę i tak należy ją rozliczać.