Rz: Jak ZUS przygotowuje się do zmiany przepisów, które będą obowiązywać od 1 stycznia 2018 r., gdy przedsiębiorca jednym przelewem przekaże składki do ZUS na indywidualne konto, a wpłata będzie rozliczana najpierw na poczet najstarszych zaległości?

Prof. Gertruda Uścińska: Tak jak po wprowadzeniu przepisów obniżających wiek emerytalny, mamy szczegółowy harmonogram wprowadzenia indywidualnych numerów rachunków składkowych. Obecnie najważniejsze jest, by informacja o nowych numerach rachunków, na które od nowego roku trzeba będzie płacić składki na ubezpieczenia społeczne, dotarła do każdej firmy, do każdego płatnika składek. Wysłaliśmy w tej sprawie 3,3 mln listów. Niestety, część nie została odebrana i wróciła do zakładu. Wyślemy im ją powtórnie w grudniu, razem z listami kierowanymi do najnowszych płatników, zarejestrowanych w listopadzie i grudniu.

Od dłuższego czasu trwa także porządkowanie kont płatników składek. To ogromne zadanie, ponieważ kompleksowego przeglądu prawidłowości zawartych na kontach informacji nie przeprowadzono w ZUS od lat. Każdy oddział ZUS ma tu bardzo dużo pracy. Każdy też na bieżąco raportuje, jak postępuje weryfikacja kont. Do końca listopada zakończymy ten proces i będziemy dysponować kompleksową wiedzą o przeszłych rozliczeniach wszystkich aktywnych i nieaktywnych płatników.

Z najnowszych danych ZUS wynika, że blisko 650 tys. aktywnych firm ma dług w ZUS na 14,5 mld zł. Jaka część tej kwoty jest objęta egzekucją, a jaka jest już spłacana?

Egzekucją zaległości jest objęte 7,5 mld zł, a kolejne 2,2 mld zł jest już spłacana w ramach układów ratalnych. Z punktu widzenia zarówno naszych klientów, jak i ZUS korzystniejsze byłoby objęcie większości tych zaległości układem ratalnym, a nie egzekucją. Dlatego apeluję do naszych klientów, którzy mają dług z tytułu niezapłaconych składek, o wystąpienie do ZUS o zawarcie układu ratalnego. Lepiej spłacać przystępne raty, niż być poddanym egzekucji z majątku.

A co z pozostałymi prawie 5 mld zł zaległości?

Ta suma jest bardzo niejednolita od strony sytuacji prawnej. Około 10 proc. tej kwoty to zaległości w bieżących wpłatach, w sprawie których trwa postępowanie wyjaśniające lub zostało skierowane do płatnika upomnienie przedegzekucyjne. W tej sumie mieści się dużo niewielkich kwotowo zaległości od bardzo wielu firm. Zwracam uwagę, że do egzekucji kierujemy jedynie te zadłużenia, które przekraczają 116 zł. Musimy postępować racjonalnie także pod kątem naszych kosztów egzekucyjnych. Często niedopłaty poszczególnych firm to jedynie kilka złotych, jednak w skali globalnej stanowią one istotną kwotę zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek. Znaczna część długu składkowego wynika z postępowań wyjaśniających na kontach płatników, których zaległości powstają na skutek błędnych opisów wpłat czy nieterminowego wyrejestrowania z ubezpieczeń społecznych po zawieszeniu działalności gospodarczej. Bywa, że długi wynikają z umarzania postępowań egzekucyjnych z uwagi na całkowitą nieściągalność należności, przy jednoczesnym braku podstaw do wszczęcia ponownej egzekucji, np. z uwagi na brak majątku dłużnika.

Jak to możliwe, że to porządkowanie rozliczeń z płatnikami odbywa się dopiero teraz?

Często jest tak, że zmiana prawa przyspiesza pewne procesy, w tym porządkowania rozliczeń z płatnikami. Proszę pamiętać, że w zakładzie funkcjonuje kilka milionów kont płatników składek. Są to zarówno konta płatników aktywnych, jak i już dawno nieaktywnych. Raz na kilka lat każde z kont powinno zostać zweryfikowane pod kątem prowadzonych rozliczeń. Teraz w ciągu kilku miesięcy sprawdzamy prawidłowość wszystkich kont, tak, by po wejściu w życie indywidualnych numerów rachunków składkowych każdy miał 100 procent pewności, jak wygląda jego stan rozliczeń z ZUS.

Pamiętajmy, że każda złożona przez płatnika korekta dokumentów zmienia stan rozliczeń i tym samym stan konta. Stąd też jedno z pytań, jakie pojawiło się ostatnio przy okazji porządkowania kont płatników: czy nie wprowadzić okresu, po którego upływie nie będzie można już wzruszać dokonanych rozliczeń z ZUS. Te zmiany rozliczeń powodują właśnie najwięcej problemów z ustaleniem stanu kont płatników.

Kiedy będzie ostatecznie wiadomo, które firmy mają długi w ZUS i jakie kwoty wchodzą w rachubę? Od 1 stycznia 2018 r. ZUS będzie przecież zaliczał bieżące wpłaty na poczet najstarszych nieprzedawnionych zaległości.

Na początku grudnia powinniśmy dysponować pełną informacją o każdym koncie. Chcemy, by tę wiedzę miał również płatnik składek. Dlatego zainteresowanych swoimi rozliczeniami zapraszam w grudniu do ZUS, gdzie się upewnią, czy są na bieżąco rozliczeni z opłacanych składek. Chodzi o to, by po 1 stycznia 2018 r., gdy zmienią się zasady rozliczania wpłat składek na ubezpieczenia społeczne, były one rozliczane na bieżąco, a nie na poczet najstarszych nieprzedawnionych zaległości. Taki jest plan i tego się trzymamy.

Czy przedsiębiorcy będą informowani dodatkowo o swoim zadłużeniu w ZUS po weryfikacji kont?

Obecnie mamy 2,4 mln aktywnych płatników składek. Poza firmami są to też osoby opłacające składki za nianie lub dobrowolne składki za siebie; są też płacący dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne. Około 900 tys. osób to płatnicy już nieaktywni, ale mający zadłużenie w ZUS. Oni również potrzebują numerów rachunku składkowego, by móc spłacić zadłużenie. Przed nami jeszcze zawarcie aneksów do układów ratalnych, które zmienią zasady spłacania zaległości ze względu na wprowadzenie indywidualnych numerów rachunków składkowych. Ponownie apeluję, by osoby spłacające zadłużenie w ratach odbierały korespondencję z ZUS w sprawie aneksów do układów ratalnych. Te działania musimy przeprowadzić do końca tego roku.

Co może ułatwić przygotowanie do tej ważnej, ale i trudnej zmiany w zasadach opłacania składek?

Oprócz wysyłki listów informujących o nowym numerze rachunku składkowego organizujemy bezpłatne warsztaty dla płatników składek, dystrybuujemy ulotki zarówno w naszych jednostkach, jak i na poczcie i w innych instytucjach. Prowadzimy szeroko zakrojoną kampanię informacyjną, obejmującą udostępnianie spotów reklamowych e-składki na monitorach w salach obsługi klienta w ZUS, na naszym kanale w serwisie YouTube, w najpopularniejszych stacjach telewizyjnych i radiowych w Polsce. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zamieszcza także reklamy prasowe w ogólnopolskich tygodnikach. Uruchomiliśmy także witrynę www.eskladka.pl. W styczniu 2018 r. przewidujemy skierowanie do płatników składek, którzy będą mieli na swoich kontach zaległości, wskazówek o najdogodniejszych sposobach ich uregulowania. 

—rozmawiał Mateusz Rzemek