Nabycie prawa do zasiłku chorobowego zależy od posiadania odpowiedniego okresu ubezpieczenia. Tzw. okres wyczekiwania (karencji) wynika z art. 4 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 159). W myśl tego przepisu ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie:
- 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu,
- 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.
Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają m.in. prowadzący działalność gospodarczą, zleceniobiorcy lub wykonujący pracę nakładczą. Tak stanowi art. 11 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 121, dalej ustawa o sus). Natomiast obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają np. pracownicy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych (art. 11 ust. 1 ustawy o sus). W stosowaniu okresów wyczekiwania chodzi o to, aby uniknąć sytuacji, w których osoby ubezpieczone (w szczególności dobrowolnie) nabyłyby po krótkim, niekiedy kilkudniowym okresie opłacania niewielkich składek, prawo do świadczeń z ZUS przez znaczny czas.
Artykuł 4 ust. 1 ustawy o sus wyraźnie mówi o nieprzerwanym okresie wyczekiwania. Ma to istotne znaczenie, gdyż każda przerwa w ubezpieczeniu chorobowym dłuższa niż 30 dni – z wyjątkiem sytuacji określonych w art. 4 ust. 2 ustawy o sus – powoduje utratę posiadanego okresu wyczekiwania. Dlatego aby ponownie uzyskać prawo do zasiłku chorobowego, trzeba ponownie przebyć w ubezpieczeniu wskazany okres wyczekiwania.
Od pierwszego dnia
Artykuł 4 ust. 3 ustawy o sus przewiduje też wyjątki od wymogu zachowania okresu wyczekiwania. Od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego zasiłek chorobowy przysługuje:
- absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do niego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów,
- jeżeli niezdolność do pracy spowodował wypadek w drodze do pracy lub z pracy,
- ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej dziesięcioletni okres obowiązkowego ubezpieczenia cho- robowego,
- posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.
W praktyce istotne znaczenie mają przypadki, gdy niezdolność do pracy spowodował wypadek w drodze do pracy lub z pracy. Jego definicję zawiera art. 57 b ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 1440 ze zm.). Uważa się, że jest to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Przyjmuje się też, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wtedy, gdy droga, choć nie była najkrótsza, ze względów komunikacyjnych była dla ubezpieczonego najdogodniejsza.
Ponadto za drogę do pracy lub z pracy uważa się też drogę do miejsca lub z miejsca:
- innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego,
- zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych,
- zwykłego spożywania posiłków,
- odbywania nauki lub studiów.
Jeśli więc niezdolność do pracy powstała w wyniku takiego wypadku, ubezpieczony ma prawo do zasiłku chorobowego już od pierwszego dnia ubezpieczenia.
Bez okresu karencji prawo do zasiłku chorobowego przysługuje także, gdy niezdolność do pracy wynika z wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Jest on wówczas wypłacany z ubezpieczenia wypadkowego.
Premia za staż
Natomiast do dziesięcioletniego okresu ubezpieczenia, od którego zależy prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego, zalicza się także okresy obowiązkowego ubezpieczenia społecznego przed 1 stycznia 1999 r. Uprawniało ono do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, niezależnie od tego, jak długo trwały przerwy między okresami ubezpieczenia. Do okresów ubezpieczenia wlicza się też okres poprzedniego ubezpieczenia społecznego rolników (uchwała SN z 29 października 2002 r., III UZP 8/02).
Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach
Co uwzględnić
Do okresów ubezpieczenia chorobowego stanowiących wyczekiwanie wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. To znaczne ułatwienie dla osób, które poprzednio już podlegały ubezpieczeniu chorobowemu i miały w nim krótką przerwę. Nie ma przy tym znaczenia, czy poprzednie ubezpieczenie chorobowe było dobrowolne czy obowiązkowe.
